Tomasz Aleksandrowicz

wojewoda podlaski, kasztelan wiski i podlaski

Tomasz Walerian Aleksandrowicz inna forma nazwiska: Alexandrowicz herbu własnego (ur. około 1732, zm. 29 września 1794 w Warszawie) – marszałek dworu króla, wojewoda podlaski w latach 1790-1794, kasztelan podlaski w latach 1779-1790, kasztelan wiski w latach 1775-1779[1], szambelan Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1764 roku[2], internuncjusz Rzeczypospolitej w Imperium Osmańskim w latach 1746-1766[3], polityk, tłumacz.

Tomasz Walerian Aleksandrowicz
Herb
Aleksandrowicz
Rodzina

Aleksandrowiczowie herbu własnego

Data urodzenia

ok. 1732

Data i miejsce śmierci

29 września 1794
Warszawa

Ojciec

Marcin Aleksandrowicz

Matka

Helena Bachmińska

Żona

Marianna Ledóchowska

Dzieci

Stanisław Witold Aleksandrowicz

Odznaczenia
Order Świętego Stanisława (Rzeczpospolita Obojga Narodów) Order Orła Białego

Życiorys edytuj

Syn Marcina z przydomkiem rodowym Witold (chorąży bracławski), i Heleny z Bachmińskich, bratem Jana Alojzego. Wykształcenie odebrał w Akademii Rycerskiej w Lunéville. Już za czasów króla Augusta III miał dosłużyć się (według Seweryna Uruskiego) szarży pułkownika i funkcji szambelana królewskiego, a w roku 1764 wyróżniono go rosyjskim orderem Św. Anny. W roku 1765 został kawalerem Orderu Świętego Stanisława[4]. W latach 1764-1766 został wyznaczony przez Senatus Consilium na posła Rzeczypospolitej do Turcji z tytułem internuncjusza. Miał skłonić Turcję do niemieszania się do spraw polskich i nastawić ją pozytywnie do Stanisława Poniatowskiego (uzyskać pozytywną notyfikację na elekcję królewską). Na wjazd delegacji na teren Turcji czekał na granicy do 7 marca roku 1766. Mimo iż jego pobyt trwał tylko 8 miesięcy (do listopada roku 1766), jeszcze w październiku założył w Stambule szkołę polską, z 4 młodzieńców dla uczenia się języków orientalnych ustanowioną (wkrótce został jej protektorem). Swoją wyprawę do Turcji opisał w nie wydanym diariuszu: "Uwagi nad teraźniejszym stanem Porty Ottomańskiej". Po powrocie Polski otrzymał urząd podkomorzego nadwornego. Od roku 1775 marszałek dworski (do śmierci w 1794) i kasztelan wiski (po Kazimierzu Karasiu)[5]. W tym samym roku otrzymał w postaci dzierżawy wieczystej, królewszczyznę Koszowatą w Kijowszczyźnie. Członek konfederacji Andrzeja Mokronowskiego w 1776 roku[6]. W roku 1777 wykupił starostwo łosickie i ożenił się z Marcjanną Ledóchowską, wojewodzianką czernihowską (rozwód w roku 1792). W 1778 roku był członkiem Departamentu Sprawiedliwości Rady Nieustającej[7]. W roku 1779 odznaczony Orderem Orła Białego, mianowany kasztelanem, a w 1789 wojewodą podlaskim. W latach 1780-1784 był członkiem Rady Nieustającej (zasiadał w Departamencie Sprawiedliwości). Członek Departamentu Skarbowego Rady Nieustającej w 1783 roku[8]. Jako marszałek dworu towarzyszył królowi w kilku podróżach (do: Wiśniowca w roku 1781, Nieświeża w 1785 i Kaniowa w 1787). Był członkiem konfederacji Sejmu Czteroletniego[9]. Podpisał Konstytucję 3 Maja, lecz nie należał do jej stronników. W roku 1792 nabył znaczne dobra na Podlasiu (Konstantynów). Członek konfederacji targowickiej[10]. Na Sejmie Grodzieńskim roku 1793 przewodniczył Departamentowi i Komisji Wojskowej przywróconej Rady Nieustającej. Członek z Senatu Komisji Wojskowej Koronnej w 1793 roku[11].

Zmarł 29 września 1794 w Warszawie (w czasie insurekcji kościuszkowskiej).

Ojciec Stanisława Witolda Aleksandrowicza (1781-1826)[12].

Twórczość edytuj

Diariusz edytuj

  • Uwagi nad teraźniejszym stanem Porty Ottomańskiej, powst. 1766, niewydane (informacja: Polskie słownik biograficzny).

Przekłady edytuj

  • P. Corneille: Herakliusz. Tragedia z francuskiego na polski wytłomaczona. Jaśnie Wielmożnej Annie z Rzewuskich Humieckiej, miecznikowej koronnej... dedykowana, (Lwów) 1749, (w Przestrodze do czytelnika wykład teorii przekładania)
  • Kleomira, albo igrzysko fortuny na cudownych szczęścia i nieszczęścia granicach fundowane, najprzód francuskim, potem angielskim językiem do druku przez pewną damę w roku 1449 podane, a na polski tłumaczone przez rzetelnego i prawdziwego podściwych Polaków syna, Warszawa 1754, (dedykowany Augustowi III i jego żonie, Marii Józefie; na s. 314-346: Tragedia Arselin i Kleomira; w tekście i przypisach uwagi teoretyczne o teatrze).

Listy i materiały edytuj

  • Do Stanisława Augusta, rękopisy Biblioteki Czartoryskich, sygn. 654, 699
  • Akta poselstwa do Turcji, rękopisy Biblioteki Czartoryskich, sygn. 624-626
  • Diariusz legacji JW. Imćpana Tomasza Aleksandrowicza, podkomorzego nadwornego i posła extraordynaryjnego do Porty Ottomańskiej, w r. 1766 odprawionej, rękopis Ossolineum, sygn. 1615/III.

Przypisy edytuj

  1. Urzędnicy podlascy XIV-XVIII wieku. Spisy". Oprac. Ewa Dubas-Urwanowicz, Włodzimierz Jarmolik, Michał Kulecki, Jerzy Urwanowicz. Kórnik 1994, s. 159.
  2. Antoni Magier, Estetyka miasta stołecznego Warszawy, 1963, s. 433.
  3. Rocznik Służby Zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej według stanu na 1 kwietnia 1938, Warszawa 1938, s. 140.
  4. Zbigniew Dunin-Wilczyński, Order Świętego Stanisława, Warszawa 2006, s. 178.
  5. Dzieje osady i jej kolejnych właścicieli.. Gmina Konstantynów (Web Archive). [dostęp 2020-03-11].
  6. Volumina Legum, t. VIII, Petersburg 1860, s. 528.
  7. Kolęda warszawska na rok 1778, Warszawa 1778, [b.n.s]
  8. Kolęda warszawska na rok przybyszowy 1783, Warszawa 1783, [b.n.s]
  9. Kalendarzyk narodowy y obcy na rok ... 1792. ..., Warszawa 1791, s. 309.
  10. Korwin [Kossakowski] S., Trzeci Maj i Targowica, Kraków 1890, s. 111.
  11. Kalendarz wilenski na rok ... 1794, s. 67.
  12. Rafał Zubkowicz, Elena Vetrova, Aleksadnr Pańko, Andriej Abramczuk: Biała Podlaska - Brześć. Niedokryty wschód. Kraków: Amistad Sp. z o.o - Program PolskaTurystycza.pl, 2008, s. 105. ISBN 978-83-7560-023-0.

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj