Tomasz Wójcik (partyzant)

Tomasz Wójcik ps. „Tarzan”, „Tomek” (ur. 15 grudnia 1908 w Zawichoście, zm. 8 lipca 1951 w Chicago) – żołnierz Wojska Polskiego, dowódca oddziału kawalerii w szeregach Narodowych Sił Zbrojnych i Armii Krajowej.

Tomasz Wójcik
Tarzan, Tomek[1]
wachmistrz wachmistrz
Data i miejsce urodzenia

15 grudnia 1908
Zawichost

Data i miejsce śmierci

8 lipca 1951
Chicago

Przebieg służby
Siły zbrojne

Wojsko Polskie
Narodowe Siły Zbrojne
Armia Krajowa

Jednostki

2 Pułk Ułanów Grochowskich
Kawaleria Zawichojska NSZ
Oddział zwiadowczy Świętokrzyskiego Zgrupowania AK
2 Pułk Piechoty Legionów AK

Stanowiska

Dowódca zwiadu partyzanckiego

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa

Odznaczenia
Krzyż z Mieczami Orderu Krzyża Niepodległości Krzyż Walecznych (od 1941)
Zwiad konny wachmistrza „Tarzana” Tomasza Wójcika oraz oddział „Dzika” Mariana Świderskiego w czasie uroczystej mszy św. na Wykusie 12 września 1943

Życiorys edytuj

Przed rozpoczęciem II wojny światowej był objeżdżaczem koni w kadrze olimpijskiej startującej w zawodach hippicznych w Belgii. W polskim wojsku miał stopień wachmistrza 2 pułku Ułanów Grochowskich w Suwałkach, który w czasie kampanii wrześniowej 1939 był częścią Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie” pod dowództwem gen. Kleeberga. Po zakończeniu działań bojowych powrócił do rodzinnej miejscowości i zaangażował się w ponowne tworzenie konspiracyjnego 1 pułku szwoleżerów Józefa Piłsudskiego jako dowódca jednego z oddziałów. Wiosną 1943 włączył się do tzw. batalionu śmierci pod dowództwem chorążego „Kruka” z AK, a następnie dołączył na krótko do oddziału „Toma”[2]. Później utworzył własny oddział NSZ liczący około 30 kawalerzystów zwany kawalerią zawichojską (od miejsca stacjonowania), a w maju dowodził nim jako plutonowy NSZ[1]. Według pracownika bezpieki Stefana Skwarka, w składzie tej grupy znalazło się kilku członków Gwardii Ludowej wraz z Władysławem Mazurem „Skargą”[3][4].

W drugiej połowie czerwca wspólnie z oddziałem Henryka Figuro-Podhorskiego ps. „Step” rozbił oddział Selbstschutzu (zabijając 6 Niemców) i rozbroili konwój niemieckich żandarmów. Według jednej relacji mógł być odpowiedzialny za zabójstwo na tle rabunkowym kilku Żydów w Trójcy[5][6]. Leszek Żebrowski, historyk i znawca Narodowych Sił Zbrojnych twierdzi, że jeśli „Tarzan” likwidował Żydów, to mogli to być kolaboranci celowo wypuszczeni z getta, by naprowadzali Niemców na kryjówki i meliny[7].

W sierpniu usiłował włączyć się do oddziału Leonarda Zub-Zdanowicza, lecz ten, powołując się na swoją wcześniejszą umowę z Jan Piwnikiem „Ponurym”, rozkazał mu dołączyć do tego oddziału AK[1]. 26 sierpnia urządził zasadzkę na dowódcę 174 Dywizji Rezerwowej generała porucznika Kurta Rennera, w której ten zginął wraz z eskortą składającą się z dwóch oficerów i pięciu żołnierzy Waffen-SS. Był to najwyższy rangą generał niemiecki zastrzelony przez polskie podziemie. Do dzisiaj na miejscu akcji jest pomnik upamiętniający ten czyn zbrojny, przypisujący atak oddziałowi NOW-AK pod dowództwem „Tarzana”[8], lecz w rzeczywistości, do momentu zameldowania się Piwnikowi przez jego dowódcę, był to oddział Akcji Specjalnej Narodowych Sił Zbrojnych[1][9][10]. Zdaniem Leszka Żebrowskiego odpowiedzialność za tę akcję próbowali sobie przypisać w czasach PRL zarówno komuniści, jak i historycy innych organizacji podziemnych, tłumacząc, że nie chcieli, aby tak ważna akcja została zapomniana[11].

Wójcik 8 września 1943 włączył się do oddziału „Ponurego”, na spotkanie z którym założył zdobyczny generalski mundur. Oddział „Tarzana” otrzymał funkcję zwiadu Świętokrzyskiego Zgrupowania AK. 7 lipca 1944 stoczyli przegraną potyczkę ze 120 żołnierzami niemieckimi koło Woli Grójeckiej, zginęło 37 partyzantów. W czasie akcji "Burza" na Kielecczyźnie walczył w składzie 2 pułku piechoty Legionów AK. Po zakończeniu wojny w ucieczce przed agentami UB został przemycony przez Kłodzko do amerykańskiej strefy okupacyjnej w Niemczech. Następnie udał się do swojej ciotki w USA. Zginął w tajemniczych okolicznościach (zastrzelony lub zasztyletowany nożem) w zamachu skrytobójczym 8 lipca 1951 w Chicago[2]. Według niepotwierdzonych informacji, zabójcą mogła być osoba spokrewniona z Żydami zabitymi w 1943[6].

Odznaczenia edytuj

Przypisy edytuj

  1. a b c d Marek Jan Chodakiewicz: Narodowe Siły Zbrojne. „Ząb” przeciw dwu wrogom. Wyd. 2. Warszawa: 2005, s. 107, 112, 127. ISBN 83-911097-1-2.
  2. a b Krzysztof Granat: Wachmistrz Tomasz Wójcik ps. Tarzan i bitwa na Woli Grójeckiej. krzczonowice.pl. [dostęp 2014-06-05].
  3. Stefan Skwarek: Ziemia niepokonana. Kielecczyzna w walce 1830-1945. Warszawa: KiW, 1974, s. 278.
  4. Bogdan Musiał. Casus prof. Włodzimierza Borodzieja a stan polskiej historiografii. „Arcana”, 2002-12-01. 
  5. Piotr Lipiński: NSZ – daleko od prawdy. Gazeta Wyborcza nr 226, 1993-09-27. s. 12. [dostęp 2014-06-05].
  6. a b Marek Jan Chodakiewicz: Żydzi i Polacy 1918-1955. Wyd. 2. Warszawa: 2000, s. 177. ISBN 978-83-62268-69-6.
  7. Zły dla Niemców i komunistów. Kim był „Tarzan”? [online], plus.echodnia.eu/swietokrzyskie, 6 lipca 2018 [dostęp 2021-05-09] (pol.).
  8. Ożarów. Pomnik upamiętniający czyn zbrojny. [dostęp 2014-06-05].
  9. Leszek Żebrowski: Akcja Specjalna Narodowych Sił Zbrojnych. W: Encyklopedia Białych Plam. T. 1. PWE, s. 73.
  10. Sebastian Bojemski: Narodowe Siły Zbrojne. Warszawa: 2009, s. 33, 114. ISBN 978-83-60335-78-9.
  11. Łukasz Kaźmierczak: Rozmowa z Leszkiem Żebrowskim, historykiem, badaczem dziejów Narodowych Sił Zbrojnych. [dostęp 2014-06-05].
  12. Ostrowieccy Patrioci upamiętnili "Tarzana" [online], swietokrzyskie.cozadzien.pl [dostęp 2019-09-05] (pol.).
  13. M.P. z 2021 r. poz. 667
  14. Emilia Sitarska: Wachmistrz Tomasz Wójcik ps. „Tarzan” uhonorowany przez prezydenta Andrzeja Dudę. [dostęp 2021-07-20].

Bibliografia edytuj

  • Andrzej Nowak-Arczewski: Stań do apelu. Pseudonim Tarzan. Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2018