Towarzystwo Demokratyczne Polskie

Towarzystwo Demokratyczne Polskie – jedno z najważniejszych stronnictw politycznych Wielkiej Emigracji, zostało utworzone w Paryżu 17 marca 1832[1]. Było to najliczniejsze ugrupowanie demokratyczne emigracji polskiej[1], zbliżone organizacyjnie do partii politycznej. Zamierzali oni odbudować Rzeczpospolitą siłami samych Polaków.

Sztandar TDP

TDP wyodrębniło się z działającego w latach 1831–1832 w Paryżu Komitetu Narodowego Polskiego. Od 1836 na czele TDP stała demokratycznie wybierana pięcioosobowa Centralizacja, która kierowała działaniami sekcji. Pierwszy program TDP został ogłoszony w tzw. „Małym Manifeście” 17 marca 1832 przez grupę założycieli z Tadeuszem Krępowieckim i Aleksandrem Pułaskim na czele. Zakładano w nim konieczność radykalnych reform społecznych w przyszłej Polsce, a klęskę powstania upatrywano w konserwatyzmie szlachty. Drugi manifest programowy TDP ogłoszono 4 grudnia 1836 w Poitiers[2], już po wystąpieniu z TDP Tadeusza Krępowieckiego i Stanisława Worcella. Ta deklaracja zwana jest „Wielkim Manifestem” lub „Manifestem Poitierskim”. W stosunku do „Małego manifestu” była ona bardziej zachowawcza: nie akcentowano w niej już programu antyszlacheckiego. Od 1840 działacze TDP przygotowywali powstanie, które miało objąć wszystkie trzy zabory, z udziałem ludu[2]. Po klęsce Powstania 1846 i upadku Wiosny Ludów w 1849 Centralizacja przeniosła się do Londynu, a jej pracami kierował Wojciech Darasz. W 1862 Towarzystwo Demokratyczne Polskie rozwiązało się.

Jego najwybitniejszymi działaczami byli m.in. Tadeusz Krępowiecki, Wojciech Darasz, Jan Kanty Podolecki, Wiktor Heltman, Stanisław Worcell i Ludwik Mierosławski[1]. Pismem TDP był Demokrata Polski. Z czasem z TDP wyłoniły się radykalne programowo Gromady Ludu Polskiego (Grudziąż, Humań i Praga), próbujące realizować zasady socjalizmu utopijnego. Część emisariuszy została tzw. burzycielami chłopów[3].

Osobny artykuł: Burzyciele chłopów.

Wybitni członkowie Towarzystwa Demokratycznego Polskiego

Zobacz też kategorię: Członkowie Towarzystwa Demokratycznego Polskiego.

Do struktur Towarzystwa wstąpiło w przeciągu całej jego działalności kilka tysięcy osób (Marian Tyrowicz wymienia ok. 4450 nazwisk[4]), jednak ich liczba w jednym roku nigdy nie przekraczała 1600 osób. W pierwszym roku działalności (1832) były to 52 osoby; w latach następnych liczebność gwałtownie wzrastała. Poniższa lista wymienia nazwiska niektórych z najwybitniejszych przedstawicieli TDP:

Zobacz w Wikiźródłach tekst
Manifest Towarzystwa Demokratycznego Polskiego

Zobacz teżEdytuj

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ a b c Encyklopedia Powszechna PWN 1987 ↓, s. 514.
  2. ↑ a b Encyklopedia Powszechna PWN 1987 ↓, s. 515.
  3. ↑ Andrzej Jezierski, Cecylia Leszczyńska Historia gospodarcza Polski. Warszawa 2003, s.123
  4. ↑ Marian Tyrowicz, Towarzystwo Demokratyczne Polskie 1832-1863. Przewodnik biobibliograficzny, s. IX, Warszawa 1964.

BibliografiaEdytuj

  • Encyklopedia Powszechna PWN (wydanie trzecie). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987, s. 514–515. ISBN 83-01-00000-7.

Linki zewnętrzneEdytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Towarzystwo_Demokratyczne_Polskie&oldid=63324754”