Wikipedia

Towarzystwo Demokratyczne Polskie

Towarzystwo Demokratyczne Polskie – jedno z najważniejszych stronnictw politycznych Wielkiej Emigracji, zostało utworzone w Paryżu 17 marca 1832[1]. Było to najliczniejsze ugrupowanie demokratyczne emigracji polskiej[1], zbliżone organizacyjnie do partii politycznej. Zamierzali oni odbudować Rzeczpospolitą siłami samych Polaków.

Sztandar TDP ok. 1832 r.

HistoriaEdytuj

TDP wyodrębniło się z działającego w latach 1831–1832 w Paryżu Komitetu Narodowego Polskiego. Według TDP należało w krótkim czasie oczekiwać wybuchu powstania we wszystkich trzech zaborach, z szerokim udziałem ludu. Wtedy chłopi mieli otrzymać na własność użytkowaną przez siebie ziemię, bez płacenia dziedzicom odszkodowania. Przyszła Polska miała być demokratyczną republiką, szanującą podstawowe prawa obywatelskie (w tym prawo własności). Członkowie TDP wierzyli w „braterstwo ludów”, szukając współdziałania z rewolucjonistami i ruchami demokratycznymi z innych krajów europejskich. Jak bardzo nadzieje te okazały się płonne, miała pokazać Wiosna Ludów w 1848 r. Niedawni przyjaciele Polski odmawiali jej prawa do istnienia. Nie spełniły się również nadzieje TDP na szybkie i udane powstanie w kraju. Organizowane przez wysłanników TDP (tzw. emisariuszy) w latach trzydziestych XIX w. spiski i próby powstańcze zostały rozbite przez władze rosyjskie[2]. Od 1836 na czele TDP stała demokratycznie wybierana pięcioosobowa Centralizacja, która kierowała działaniami sekcji. Pierwszy program TDP został ogłoszony w tzw. „Małym Manifeście” 17 marca 1832 przez grupę założycieli z Tadeuszem Krępowieckim i Aleksandrem Pułaskim na czele. Zakładano w nim konieczność radykalnych reform społecznych w przyszłej Polsce, a klęskę powstania upatrywano w konserwatyzmie szlachty. Drugi manifest programowy TDP ogłoszono 4 grudnia 1836 w Poitiers[3], już po wystąpieniu z TDP Tadeusza Krępowieckiego i Stanisława Worcella. Ta deklaracja zwana jest „Wielkim Manifestem” lub „Manifestem Poitierskim”. W stosunku do „Małego manifestu” była ona bardziej zachowawcza: nie akcentowano w niej już programu antyszlacheckiego. Od 1840 działacze TDP przygotowywali powstanie, które miało objąć wszystkie trzy zabory, z udziałem ludu[3]. W 1845 roku po aresztowaniu Walentego Stefańskiego, z TDP połączył się Związek Plebejuszy[4]. Po klęsce Powstania 1846 i upadku Wiosny Ludów w 1849 Centralizacja przeniosła się do Londynu, a jej pracami kierował Wojciech Darasz. W 1862 Towarzystwo Demokratyczne Polskie rozwiązało się.

Jego najwybitniejszymi działaczami byli m.in. Tadeusz Krępowiecki, Wojciech Darasz, Jan Kanty Podolecki, Wiktor Heltman, Stanisław Worcell i Ludwik Mierosławski[1]. Pismem TDP był Demokrata Polski. Na skrajnej lewicy emigracyjnej znajdowały się Gromady Ludu Polskiego (Grudziąż, Humań i Praga), Program Gromad głosił połączenie walki ludu o niepodległość z pełną likwidacją własności prywatnej w przyszłej Polsce[2]. Część emisariuszy została tzw. burzycielami chłopów[5].

Zobacz też: Burzyciele chłopów.

Wybitni członkowie Towarzystwa Demokratycznego PolskiegoEdytuj

Do struktur Towarzystwa wstąpiło w przeciągu całej jego działalności kilka tysięcy osób (Marian Tyrowicz wymienia ok. 4450 nazwisk[6]), jednak ich liczba w jednym roku nigdy nie przekraczała 1600 osób. W pierwszym roku działalności (1832) były to 52 osoby; w latach następnych liczebność gwałtownie wzrastała. Poniższa lista wymienia nazwiska niektórych z najwybitniejszych przedstawicieli TDP:

Zobacz też kategorię: Członkowie Towarzystwa Demokratycznego Polskiego.

Zobacz teżEdytuj

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ a b c Encyklopedia Powszechna PWN 1987 ↓, s. 514.
  2. ↑ a b Grzegorz Kucharczyk, Paweł Milcarek, Marek Robak, Półwiecze romantyków. Wielka emigracja., [w:] Barbara Konczerewicz i inni red., Przez tysiąclecia i wieki. Cywilizacje XIX i XX wieku, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 2004, s. 49–50, ISBN 83-02-08872-2.
  3. ↑ a b Encyklopedia Powszechna PWN 1987 ↓, s. 515.
  4. ↑ Związek Plebejuszy, [w:] Józef Czyżewski (red.), Słownik historii Polski, wyd. VI, Warszawa: Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, 1973, s. 585.
  5. ↑ Andrzej Jezierski, Cecylia Leszczyńska Historia gospodarcza Polski. Warszawa 2003, s. 123.
  6. ↑ Marian Tyrowicz, Towarzystwo Demokratyczne Polskie 1832-1863. Przewodnik biobibliograficzny, s. IX, Warszawa 1964.

BibliografiaEdytuj

  • Encyklopedia Powszechna PWN (wydanie trzecie). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987, s. 514–515. ISBN 83-01-00000-7.

Linki zewnętrzneEdytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Towarzystwo_Demokratyczne_Polskie&oldid=67310877”