Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Cieszynie
Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Cieszynie – gniazdo Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” utworzone w 1891 roku w Cieszynie. Było pierwszym na Śląsku oraz trzecim z kolei założonym w południowo-zachodniej części Polski; 6 lat po TG Sokół w Krakowie oraz 4 po Sokole wadowickim[1].
Historia edytuj
Towarzystwo zostało utworzone jako oddział najstarszej polskiej organizacji sportowej Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” 2 września 1891 roku na posiedzeniu założycielskim w Czytelni ludowej w Cieszynie. Do miasta na zaproszenie lokalnej grupy inicjatywnej przybyła grupa polskich działaczy sokolskich z Krakowa pod kierunkiem Henryka Jordana. Kazimierz Homiński wystąpił z odczytem na temat działalności oraz celów TG Sokół[1][2].
W spotkaniu tym brali również udział lokalni działacze społeczni: Jan Michejda, Adam Sikora, Szczepan Chrapek, Hilary Filasiewicz, dr. Antoni Dyboski, dr. Kusionowicz, Mieczysław Kopczyński, ks. Ignacy Świeży, Bolesław Rzepecki oraz Marian Lanikiewicz. Podjęli oni decyzję o założeniu TG Sokół w Cieszynie uzyskując oficjalną zgodę[1][2].
Pierwsze walne zebranie odbyło się 24 października 1891 roku i zgromadziło ponad 50 gości, z których 29 wstąpiło do towarzystwa. Podczas spotkania utworzony został pierwszy zarząd: prezes dr. Jan Michejda, sekretarz dr. Antoni Dyboski, skarbnik Adam Sikora, zast. prezesa Hilary Filasiewicz, członkami Zarządu bez funkcji Laube i Abratowski. Do Komisji rewizyjnej weszli dr Andrzej Kusionowicz i Makary Sromek. Oprócz miejscowych obywateli zapisali się także na listę członków zamiejscowi działacze Sokoła ze Śląska oraz Małopolski, którzy wspierali rozwój Sokoła. Byli to: Henryk Jordan z Krakowa, dr. Żegota Krówczyński ze Lwowa, ks. Stajałowski, znany poseł i działacz narodowy z zachodniej Małopolski, przebywający wówczas na „wygnaniu” w Cieszynie, Julian Janicki, słuchacz praw i pierwszy naczelnik gniazda z Krakowa, Homiński, naucz. gimnastyki z Krakowa, Aleksander Kłosowski, urzędnik magistratu z Krakowa, Andrzej Teper z Żukowa, Albin Janicki, magister farmacji z Karwiny, i Ignacy Januszewski, urzędnik z Bogumina, oraz Ferdynand Dyrna, dyr. banku w Wiśle[2][1].
Koło zatwierdzone oficjalnie w październiku przez lokalne władze podlegało organizacyjnie Towarzystwu Gimnastycznemu „Sokół” w Krakowie i początkowo należało do szeregu małopolskich sekcji gimnastycznych I okręgu krakowskiego, a później podporządkowane zostało dzielnicy śląskiej Sokoła[1].
W 1900 roku naczelnikiem cieszyńskiego Sokoła został Stanisław Hubert, który przyczynił się do dynamicznego rozwoju organizacji. W okresie jego działalności nastąpił znaczny napływ członków z warstw rzemieślniczej i robotniczej[3].
W latach 1904-1912 funkcję prezesa towarzystwa pełnił Jan Galicz późniejszy prezes X Cieszyńskiego Okręgu Sokolego Dzielnicy Śląskiej w latach 1919-1922[2].
Do wybuchu I wojny światowej istniało już 25 regionalnych gniazd sokolich podlegających Cieszynowi działających w następujących miejscowościach: Michałkowice, Gruszowe, Bielsko, Bogumin, Błędowice Dolne, Dziedzice, Darków, Dąbrowa, Frysztat, Gruszów, Jasienica, Jabłonków, Karwina, Orłowa, Lutynia Polska i Niemiecka, Łąki, Morawska i Polska Ostrawa, Pietrwałd, Ropica, Skrzeczoń, Sucha Górna, Trzyniec, Wędrynia, Dziedzice i Rychwałd[2][4].
Działalność organizacji w 1914 roku przerwał wybuch I wojny światowej. Członkowie cieszyńskiego Sokoła sformowali wówczas Legion Śląski, który dołączył do II Brygady Legionów Polskich. Legion Śląski uformował się w tzw. Parku Sikory, położonym w Cieszynie nad lewym brzegiem Olzy[5]. Powstał on na bazie drużyn polowych śląskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego Sokół, których komendantem był Hieronim Przepiliński[6].
Działalność edytuj
Organizacja propagowała sport w regionie, a szczególnie gimnastykę. W 1891 roku organizacja liczyła 28 osób z czego 25 czynnie uprawiało sport. Zajęcia gimnastyczne odbywały się początkowo w sali Czytelni Ludowej przyrządami gimnastycznymi ufundowanymi przez Henryka Jordana[1].
W Cieszynie regularnie Sokół organizował zloty dzielnicowe, na których odbywały się zawody oraz pokazy sportowe.
W 1931 roku organizacja miała szereg lokalnych gniazd sokolskich w miejscowościach: Cieszyn, Kaczyce, Zebrzydowice, Ustroń, Skoczów, Chybie, Strumień, Aleksandrowice, Jasienica, Zarzecze, Zabrzeg, Bielsko, Dziedzice, Pszczyna, Goczałkowice, Łąki, Wisła Wielka[2].
Po zakończeniu II wojny światowej organizacja została zakazana przez władze PRL, a wszelkie informacje odnośnie do historii oraz działalności podlegały cenurze prewencyjnej PRL.
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f Wincenty Ogrodziński 1937 ↓, s. 35.
- ↑ a b c d e f Jerzy Szczurek 1931 ↓.
- ↑ Wincenty Ogrodziński 1937 ↓, s. 36.
- ↑ Praca zbiorowa 1934 ↓, s. 9.
- ↑ Jan Łysek, "Oddział śląski w Legionach polskich", Dziennik Cieszyński 1916 nr. I
- ↑ Golec J., Bojda S., Słownik biograficzny ziemi cieszyńskiej, t. 1, Cieszyn 1993, s. 226.
Bibliografia edytuj
- Jerzy Szczurek: Jednodniówka z okazji 40 lecia "Sokoła" w Cieszynie. Cieszyn: Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Cieszynie, 1931.
- Wincenty Ogrodziński: Dzieje Dzielnicy Śląskiej "Sokoła". Katowice: TG Sokół w Katowicach, 1937.
- Praca zbiorowa: Dwudziestolecie wymarszu Legionu Śląskiego w bój o niepodległość 1914 - 1924. Cieszyn: Nakład własny komitetu redakcyjnego, 1934.