Trójcykliczne leki przeciwdepresyjne

Trójcykliczne leki przeciwdepresyjne, TLPD; leki trójpierścieniowe (ang. tricyclic antidepressants, TCA) – grupa leków psychotropowych o zbliżonej budowie chemicznej (cząsteczka złożona z trzech pierścieni), używanych w leczeniu depresji. Są to głównie pochodne dibenzoazepiny, dibenzodiazepiny, dibenzooksepiny, dibenzotiepiny, dibenzocykloheptadienu i innych. Do lecznictwa wprowadzone zostały w latach pięćdziesiątych XX wieku. Pierwszym lekiem z tej grupy była imipramina.

Amitryptylina – typowy trójcykliczny lek przeciwdepresyjny

Tabletki zawierające doksepinę

Mechanizm działania

Mechanizm działania TLPD nie jest do końca wyjaśniony. Obecnie uważa się, że TLPD blokują wychwyt zwrotny amin biogennych (głównie noradrenaliny, serotoniny). Niektóre z nich hamują też zwrotny wychwyt dopaminy. W ten sposób powodują zwiększenie stężenia tych neuroprzekaźników w szczelinie synaptycznej i tym samym zwiększone pobudzenie układów: noradrenergicznego i serotoninergicznego. Poza tym leki trójpierścieniowe w różnym stopniu oddziałują z receptorami muskarynowymi, serotoninergicznymi (5HT₁ i 5HT₂) oraz histaminowymi H₁.

Efekty działania leczniczego polegające na zniesieniu zahamowania psychoruchowego, występującego w depresji pojawiają się tydzień lub dwa od rozpoczęcia terapii. Pełne działanie przeciwdepresyjne obserwuje się po 3-4 tygodniach. Brak efektu po 6-8 tygodniach od rozpoczęcia terapii powinien skłonić lekarza do zmiany leku.

Niemal wszystkie TLPD wywierają wpływ hamujący na CYP 2D6 (aczkolwiek istnieją istotne różnice w ramach tej grupy).

Wskazania i zastosowanie

TLPD są używane w leczeniu szeregu zaburzeń psychicznych i neurologicznych. Głównie są to:

• depresja, głównie endogenna. Są podawane w depresjach psychogennych, objawowych, występujących w chorobach somatycznych oraz w depresjach innego pochodzenia.
• dystymia
• zespoły natręctw
• lęk
• nerwice
• moczenie nocne – szczególnie u dzieci
• bezsenność
• bulimia
• pomocniczo w terapii nikotynizmu i innych uzależnień
• pomocniczo w przypadkach neuropatii

TLPD można podawać doustnie lub w zastrzykach. Leczenie rozpoczyna się od małych dawek, które zwiększa się stopniowo w ciągu kilku pierwszych tygodni. U osób starszych stosuje się mniejsze ilości leku. Dawki muszą być dobierane indywidualnie.

Działania niepożądane

Spowodowane są głównie działaniem cholinolitycznym TLPD:

• suchość w ustach
• zatkany nos
• nieostre widzenie
• zaparcia
• trudności w oddawaniu moczu
• podwyższona temperatura ciała
• zawroty głowy
• działanie kardiotoksyczne
• hipotonia ortostatyczna
• niedociśnienie
• tachykardia.

Mogą wystąpić też zaburzenia świadomości, omamy, niepokój, zaburzenia pamięci. Stosunkowo często występuje senność, zmęczenie, lęki, zaburzenia koncentracji. Często też po zastosowaniu TLPD faza depresyjna w chorobie afektywnej dwubiegunowej zmienia się na fazę maniakalną.

Efekty uboczne są szczególnie nasilone w pierwszych tygodniach leczenia, później stopniowo ustępują.

Przeciwwskazania

Przeciwwskazania do stosowania trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych są podobne jak dla cholinolityków i obejmują:

• jaskrę
• rozrost prostaty
• nadciśnienie i inne choroby układu krwionośnego
• zaburzenia rytmu serca.

Inne przeciwwskazania to:

• ciężkie uszkodzenia narządów miąższowych
• zatrucie alkoholem lub innymi środkami psychoaktywnymi (np. barbituranami, benzodiazepinami, opioidami) oraz cholinolitykami.

Przykłady trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych

• imipramina
• dezypramina
• klomipramina
• amitryptylina
• nortryptylina
• protryptylina
• doksepina
• dosulepina
• lofepramina
• opipramol
• pipofezyna
• noksyptylina

Bibliografia

• Waldemar Janiec red.: Kompendium farmakologii Wydanie II. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2006. ISBN 83-200-3589-9. Brak numerów stron w książce

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.