Traktat warszawski (1705)

Traktat warszawski – traktat wieczystego pokoju i przymierza zawarty 28 listopada 1705 roku w Warszawie pomiędzy królem Szwecji Karolem XII a królem Polski Stanisławem Leszczyńskim i Rzecząpospolitą, mocą którego Rzeczpospolita została związana wieczystym sojuszem obronnym z Królestwem Szwecji. Szwedzi uzyskali specjalne przywileje militarne, polityczne i handlowe, a postanowienia te miały zostać prawem kardynalnym, którego Rzeczypospolitej nie wolno było zmienić.

Terytorialne konsekwencje traktatu warszawskiego

Podpisanie traktatu poprzedziły rokowania 12 komisarzy konfederacji warszawskiej z Arvidem Hornem, Justusem von Palmenbergiem i Georgiem Wachslagerem.

Postanowienia

• za cel wspólnej wojny uznano wspólną walkę z Augustem II Mocnym i carem Piotrem I Wielkim, wypędzenie z granic Polski Augusta II Mocnego wraz z jego stronnikami i zmuszenie go do abdykacji oraz zadośćuczynienie dla króla szwedzkiego i Rzeczypospolitej;
• król szwedzki zobowiązał się zwrócić Rzeczypospolitej ziemie zdobyte na Moskwie a utracone przez nią w ostatniej wojnie;
• Karol XII zyskał prawo do utrzymywania wojsk szwedzkich na terenie Rzeczypospolitej oraz ich przemarszu i rekrutacji;
• Rzeczpospolita pozbawiona została możliwości zawierania przymierzy niekorzystnych dla Szwecji i innych bez jej zgody;
• Rzeczpospolita zobowiązała się wziąć w opiekę dom Sobieskich, wyjednać przy zawieraniu pokoju z Augustem uwolnienie książąt oraz przejąć odpowiedzialność za pożyczoną przez nich sumę pieniężną;
• Rzeczpospolita miała uznać tytuł królewski elektora brandenburskiego w zamian za uznanie Stanisława;
• Sapiehowie mieli być przywróceni do wszystkich godności, urzędów i majątków, sprawcy ich poniżenia mieli być ukarani;
• Szwecja uzyskała koncesje w dziedzinie handlu i żeglugi;
• Królestwo Szwecji miało zyskać Księstwo Kurlandii, a Karol XII dążył do wywalczenie praw dla polskich dysydentów. Wobec dużego sprzeciwu Polaków, król szwedzki odstąpił od tych pomysłów.

Bibliografia

• Historia dyplomacji polskiej, tom II, 1572-1795, Warszawa 1982, s. 356–357.
• Zbigniew Anusik, Karol XII, Wrocław-Warszawa-Kraków 2006, s. 138.
• Józef Feldman, Polska w wielkiej wojnie północnej, Kraków 1925, s. 128–132.
• Władysław Konopczyński, Polska a Szwecja. Od pokoju oliwskiego do upadku Rzeczypospolitej 1660-1795, Warszawa 1924, s. 355–356.