Trochodendronowce (Trochodendrales Cronquist) – rząd roślin okrytonasiennych z jedną rodziną Trochodendraceae i dwoma monotypowymi rodzajami z dwoma gatunkami[2]. Zgodnie z wnioskami wynikającymi z analiz danych molekularnych, kopalnych i dotyczących budowy i biologii roślin, trochodendronowce stanowią jedną z kilku linii rozwojowych roślin okrytonasiennych, które oddzieliły się od wspólnego pnia po uprzednim zróżnicowaniu jaskrowców, a przed podziałem prowadzącym do powstania kladów różowych i astrowych[2]. Trochodendron araliowaty występuje na Wyspach Japońskich po północny Tajwan. Tetracentron chiński rośnie w południowych Chinach i w Nepalu. Rośliny kopalne z tego rzędu (np. Nordenskioldia) znane są z późnej kredy jako gatunki rozpowszechnione na półkuli północnej[2].

Trochodendronowce
Ilustracja
Trochodendron aralioides
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

trochodendropodobne

Rząd

trochodendronowce

Nazwa systematyczna
Trochodendrales Takht. ex Cronquist
Integr. Syst. Class. Fl. Pl.: 157. 10 Aug 1981[3]
Owoce Trochodendron aralioides

Morfologia edytuj

 
Tetracentron sinense
Pokrój
Zimozielone drzewa i krzewy o drewnie pozbawionym naczyń[4].
Liście
Skrętoległe i skupione w nibyokółki. Pozbawione przylistków i z przylistkami przyrośniętymi do ogonka liściowego. Blaszka pojedyncza, całobrzega, użyłkowana dłoniasto lub pierzasto[4].
Kwiaty
Drobne, skupione w kwiatostany. U Trochodendron luźne, groniaste lub wiechowate, w których kwiaty wsparte są 2–5 przysadkami, lub w kotki kłosopodobne zebrane po cztery u Tetracentron. Kwiaty mają szerokie dno kwiatowe i pozbawione są okwiatu (u Trichodendron) lub składa się on z czterech listków (u Tetracentron)[4]. U Trichodendron pręciki w liczbie 40–70 tworzą kilka okółków wokół 6–17 owocolistków zrośniętych bocznie w jeden okółek. U Tetracentron są tylko cztery pręciki otaczające słupkowie tworzone przez cztery zrastające się u podstawy owocolistki[4].
Owoce
Bocznie połączone mieszki (mieszek złożony), otwierające się do wewnątrz pęknięciami. Nasiona są oskrzydlone lub nie[4].

Systematyka edytuj

Trochodendronowce są jedną z grup bazalnych dwuliściennych właściwych oddzieloną od pozostałych ok. 120–130 milionów lat temu (datowanie molekularne). Najstarsze skamieniałości znane są z kredy (Nordenskioeldia), ale rośliny prawdopodobnie z tej rodziny opisano też z Japonii ze skał datowanych na 89 milionów lat. Trochodendronowce znane są z bardzo licznych i zróżnicowanych skamieniałości sprzed ok. 50 milionów lat (eocen) z Ameryki Północnej i w czasie kenozoiku były rozpowszechnione na całej półkuli północnej[2].

W systemie Cronquista (1981) i systemie Takhtajana (2009) oba zaliczane tu rodzaje włączane były w rząd Trochodendrales jako odrębne, monotypowe rodziny Tetracentraceae Van Tieghem, 1900 i Trochodendraceae Prantl in Engler & Prantl, 1888[5][6]. Rząd sytuowany był blisko oczarowatych Hamamelidaceae, u Takhtajana (2009) w podklasie Hamamelidae (przy czym w tym systemie wskazana została jako najbliżej spokrewniona z grujecznikowatymi Cercidiphyllaceae)[5]. W systemie Reveala z 2008 rodzina Trochodendraceae włączona została do rzędu oczarowców Hamamelidales[7].

W pierwszej wersji systemu APG z 1998 rząd nie był wyróżniany – rodzina Trochodendraceae i opcjonalnie wyróżniana Tetracentraceae ujęte były jako zajmujące niepewną pozycję (Incertae sedis) w obrębie dwuliściennych właściwych eudicots[8]. Tak samo przedstawione zostały w systemie APG II z 2003[9]. W systemie APG III z 2009 wyróżniono rząd z rodziną Trochodendraceae (włączono do niej Tetracentraceae) umieszczając go wśród bazalnych rzędów w obrębie dwuliściennych właściwych[10]. W systemie APG IV z 2016 uściślono jego pozycję sytuując go na kladogramie po powstaniu rzędów srebrnikowców Proteales, a przed wyodrębninieniem bukszpanowców[11].

W systemie Ruggiero i in. (2015) rząd trochodendronowców tworzy jeden z 18 nadrzędów okrytonasiennych – trochodendropodobne Trochodendranae[12] i obejmuje jedną rodzinę zgodnie z systemem APG IV (2016)[1].

Pozycja systematyczna trochodendronowców w kladogramie dwuliściennych właściwych według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

jaskrowce Ranunculales




srebrnikowce Proteales




trochodendronowce Trochodendrales




bukszpanowce Buxales




parzeplinowce Gunnerales




ukęślowce Dilleniales




skalnicowce Saxifragales




winoroślowce Vitales


klad różowych






Berberidopsidales




sandałowce Santalales




goździkowce Caryophyllales


klad astrowych











Podział rzędu według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
  • Rodzina: Trochodendraceae Eichler

Przypisy edytuj

  1. a b Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
  2. a b c d e Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-01-24] (ang.).
  3. Robert W. Kiger, James L. Reveal: A comprehensive scheme for standardized abbreviation of usable plant-family names and type-based suprafamilial names. University of Maryland. [dostęp 2021-02-28].
  4. a b c d e Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 226–227. ISBN 978-1-842466346.
  5. a b Armen Takhtajan: Flowering Plants. 978-1-4020-9608-2: Springer, 2009, s. 71–73.
  6. Arthur Cronquist, An integrated system of classification of flowering plants, New York: Columbia University Press, 1981, s. 157–161, ISBN 0-231-03880-1.
  7. Reveal J. L: Classification of extant Vascular Plant Families – An expanded family scheme. 2007. [dostęp 2009-05-12]. (ang.).
  8. K. Bremer, M. Chase, P. Stevens i in. An ordinal classification for the families of flowering plants. „Annals of the Missouri Botanical Garden”. 85, 4, s. 531–553, 1998. 
  9. The Angiosperm Phylogeny Group. An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG II. „Botanical Journal of the Linnean Society”. 141, 4, s. 399–436, 2003. DOI: 10.1046/j.1095-8339.2003.t01-1-00158.x. 
  10. The Angiosperm Phylogeny Group. An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III. „Botanical Journal of the Linnean Society”. 161, 2, s. 105–121, 2009. DOI: 10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x. 
  11. The Angiosperm Phylogeny Group. An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG IV. „Botanical Journal of the Linnean Society”. 181, 1, s. 1–20, 2016. DOI: 10.1111/boj.12385. 
  12. Słownik botaniczny. Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.). Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 926–927. ISBN 83-214-1305-6.