Trojeść amerykańska
Trojeść amerykańska (Asclepias syriaca L.) – gatunek rośliny z rodziny toinowatych (w systemie Reveala i APG II), w systemie Cronquista z rodziny trojeściowatych. Pochodzi z północno-wschodniej i północno-środkowej części Stanów Zjednoczonych oraz przyległych obszarów Kanady[2] [3]. We florze Polski antropofit zadomowiony, kenofit[4]. Cenna roślina miododajna[5]. Gatunek inwazyjny ujęty na liście inwazyjnych gatunków stwarzających zagrożenie dla Unii Europejskiej[6], wymieniony w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 września 2011 r. w sprawie listy roślin i zwierząt gatunków obcych, które w przypadku uwolnienia do środowiska przyrodniczego mogą zagrozić gatunkom rodzimym lub siedliskom przyrodniczym[7].
| ||
| ||
| Systematyka[1] | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | rośliny | |
| Klad | rośliny naczyniowe | |
| Klad | Euphyllophyta | |
| Klad | rośliny nasienne | |
| Klasa | okrytonasienne | |
| Klad | astrowe | |
| Rząd | goryczkowce | |
| Rodzina | toinowate | |
| Rodzaj | trojeść | |
| Gatunek | trojeść amerykańska | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Asclepias syriaca L. Sp. pl. ed. 2, 1:313. 1762 | ||
| Synonimy | ||
|
Asclepias cornuti Decne. | ||
MorfologiaEdytuj
Biologia i ekologiaEdytuj
Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od kwietnia do czerwca. Wydziela trujący sok mleczny. Roślina zawiera do 10% kauczuku, a liście około 0,9% witaminy C.
Jest jedną z głównych roślin żywicielskich gąsienic motyla monarcha wędrownego[8].
ZastosowanieEdytuj
- Roślina miododajna[5]
- Roślina jadalna
Sok mleczny rośliny zawiera duże ilości glikozydów, dlatego liście i torebki nasienne są trujące dla owiec, innych dużych ssaków oraz potencjalnie dla ludzi. Jednak młode pędy, młode liście, pąki kwiatowe i niedojrzałe owoce są jadalne na surowo. Roślinie przypisywano gorzki smak i dla jego usunięcia rekomendowano jej kilkukrotne parzenie we wrzątku przez minutę. Jednak zalecenia takie opublikowane przez Euella Gibbonsa w Stalking the Wild Asparagus (1962) wynikały prawdopodobnie z pomylenia tego gatunku z Apocynum cannabinum. Trojeść amerykańska nie ma goryczy nawet spożywana na surowo i można ją gotować jak szparagi, bez specjalnego przetwarzania[9].
- Roślina kauczuko- i włóknodajna
Podjęto nieudane próby przemysłowego wykorzystania produkcji gumy (z soku roślinnego) i włókna (z włosków nasiennych). Włókna trojeści z puchu nasiennego mają jedwabisty połysk. Włoski te były wykorzystane tradycyjnie jako wypełnienie gablot entomologicznych. Roślina została również zbadana pod kątem wykorzystania włókien łyka, które są zarówno mocne, jak i miękkie. Badania Departamentu Rolnictwa USA w latach 90. i 40. XX wieku wykazały, że trojeść amerykańska ma większy potencjał do komercyjnego przetworzenia niż jakakolwiek inna amerykańska roślina włóknista, z szacowanymi wydajnościami tak wysokimi jak konopie i jakością równie dobrą jak len. Zarówno włókna łykowe, jak i włoski nasienne były historycznie używane przez rdzennych Amerykanów do produkcji powrozów i tekstyliów[potrzebny przypis].
Trojeść amerykańska była również uprawiana do produkcji ocieplenia płaszczy zimowych[10].
PrzypisyEdytuj
- ↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-03-24].
- ↑ Prasanta C. Bhowmik, John D. Bandeen, THE BIOLOGY OF CANADIAN WEEDS: 19. Asclepias syriaca L., „Canadian Journal of Plant Science”, 56 (3), 1976, s. 579–589, DOI: 10.4141/cjps76-094, ISSN 0008-4220 [dostęp 2020-01-27] (ang.).
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-11-11].
- ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
- ↑ a b Trojeść amerykańska – roślina miododajna, www.portalpszczelarski.pl [dostęp 2020-01-27] (pol.).
- ↑ L_2017182PL.01003701.xml, eur-lex.europa.eu [dostęp 2020-01-27].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2011 r. w sprawie listy roślin i zwierząt gatunków obcych, które w przypadku uwolnienia do środowiska przyrodniczego mogą zagrozić gatunkom rodzimym lub siedliskom przyrodniczym, 9 września 2011.
- ↑ Anurag Agraval: Monarchs and Milkweed: A Migrating Butterfly, a Poisonous Plant, and Their Remarkable Story of Coevolution. Princeton University Press, 2017. ISBN 978-1-4008-8476-6. (ang.)
- ↑ Samuel Thayer: The Forager's Harvest : A Guide to Identifying, Harvesting, and Preparing Edible Wild Plants. 2006. ISBN 978-0-9766266-0-2.
- ↑ Jaela Bernstien: How a Quebec company used a weed to create a one-of-a-kind winter coat. CBC News, 13 październik 2016. [dostęp 2020-01-28].
BibliografiaEdytuj
- Rośliny użytkowe. Tadeusz Gorczyński (red. nauk.). Wyd. 2. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1966, seria: Wydawnictwa popularno-encyklopedyczne.
- Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Państwowe Wydawnictwo Robotnicze i Leśne. ISBN 83-09-00256-4.