Trześń (powiat tarnobrzeski)

wieś w województwie podkarpackim, powiecie tarnobrzeskim

Trześńwieś w Polsce, położona w województwie podkarpackim, w powiecie tarnobrzeskim, w gminie Gorzyce[4][5].

Trześń
wieś
Ilustracja
Kościół w Trześni
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

tarnobrzeski

Gmina

Gorzyce

Liczba ludności (2020)

1540[2]

Strefa numeracyjna

15

Kod pocztowy

39-434[3]

Tablice rejestracyjne

RTA

SIMC

0791711[4]

Położenie na mapie gminy Gorzyce
Mapa konturowa gminy Gorzyce, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Trześń”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Trześń”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Trześń”
Położenie na mapie powiatu tarnobrzeskiego
Mapa konturowa powiatu tarnobrzeskiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Trześń”
Ziemia50°38′57″N 21°47′21″E/50,649167 21,789167[1]

Przez miejscowość przebiega droga krajowa nr 77 z Lipnika do Przemyśla. Przez Trześń przepływa rzeka Trześniówka, która wzięła swą nazwę od tej miejscowości. Wieś zajmuje powierzchnię 1019,29 ha, co stanowi 14,74% powierzchni gminy Gorzyce. Przez wieś przebiega żółty szlak turystyczny z Sandomierza do Leżajska[6].

Części wsi

edytuj
Integralne części wsi Trześń[5][4]
SIMC Nazwa Rodzaj
0791728 Bazary część wsi
0791734 Błonie część wsi
0791740 Dębina część wsi
0791757 Piekło część wsi
0791763 Raj część wsi
0791770 Sapy część wsi
0791786 Za Wałem część wsi
0791800 Zabrody przysiółek
0791792 Żabie Dołki część wsi

Pochodzenie

edytuj

Osada Trześń wzięła swoją nazwę od drzew – czereśni, które w tym miejscu zwarcie występowały, wcześniejszą nazwę Trześnia – czereśnia wymienia Jan Długosz w Księdze majątków Diecezji Krakowskiej. Dokładny czas powstania osady Trześń nie jest znany. Ocenia się, że powstała około 1100 roku, lecz odkryte cmentarzysko i znalezione przedmioty wskazują na działalność człowieka na tym terenie jeszcze w czasach prehistorycznych. Najstarsze ślady osadnictwa na terenach obecnej gminy Gorzyce datuje się na X tysiąclecie p.n.e. Z tego okresu pochodzą znaleziska narzędzi kamiennych w Trześni.

W Trześni około 1300 roku istniała kapelania, co potwierdza akt lokacyjny wsi Węgrzynowo z 1302 roku, który jako świadków wymienia m.in. Wita kapelana z Trześni. Pełne prawa parafii Trześń uzyskała między rokiem 1302 a 1325, w tych latach powstał tam również drewniany kościół. Fundatorem parafii był najprawdopodobniej ród rycerzy z Galowa, gdzie jeden z nich – Pełka występuje w dokumencie z roku 1365 jako dziedzic z Trześni. Do parafii w Trześni należały osady: Sokolniki, Nadbrzezie, Zarzykowice i Ostrów. W 1365 roku w dokumencie z dnia 4 stycznia, Trześń została sprzedana przez dziedzicznego właściciela Pełkę z Galowa Rafałowi z Tarnowa.

Rafał Tarnowski, dbając o rozwój wsi, jeszcze w tym samym roku dokonał jej przeniesienia z prawa polskiego na prawo niemieckie. Wiele informacji na temat Trześni w XV wieku przedstawia Jan Długosz w Księgach Majątkowych. Długosz pisze, że w Trześni istniał kościół drewniany pod wezwaniem św. Mikołaja, którego proboszczem w tamtym czasie był prezbiter Maciej. We wsi były zarówno łany kmiecie, jak i zagrodnicy, folwark rycerski i karczmy. Średniowieczny okres dziejów Trześni zakończył się wraz ze śmiercią Jana Tarnowskiego. W dokumencie z 15 lutego 1508 roku Trześń odziedziczył jego najmłodszy syn – Spytek Tarnowski. W 1629 roku właścicielem wsi w powiecie sandomierskim województwa sandomierskiego był Michał Stanisław Tarnowski[7].

Okolice Trześni, ze względu na swe położenie w widłach Wisły i Sanu oraz między dwiema mniejszymi rzekami: Trześniówką i Łęgiem, stanowiły ważny teren strategiczny, wykorzystywany w celach obronnych. Był on również schronieniem dla mieszkańców lewobrzeżnej sandomierszczyzny podczas najazdów Tatarów, Rusinów, Jaćwingów i Litwinów w XV i XVI wieku. Natomiast w czasie potopu szwedzkiego w 1655 roku Stefan Czarniecki osaczył wojska Karola Gustawa między Gorzycami, Trześnią a Wrzawami. Fakt ten został nawet wspomniany w Potopie Henryka Sienkiewicza (w rozdziale VIII tomu III):

Obóz był bardzo obszerny, obejmował bowiem cały trójkąt, utworzony przez San i Wisłę. U wierzchołka trójkąta leżała Pniew; u podstawy Tarnobrzeg z jednej strony, Rozwadów z drugiej.[...]W samym środku okolicy, w Gorzycach, była kwatera królewska, tam też stały główne siły armii.[8]

Lustracja dóbr królewskich województwa sandomierskiego w latach 1660–1664 wspomina, iż w Trześni funkcjonował młyn wodny o jednym kole mącznym. W XVI i XVII wieku Trześń nadal pozostawała w rękach rodziny Tarnowskich, wchodząc w skład klucza dzikowsko-wielowiejskiego.

Podczas wojny polsko-austriackiej w 1809 roku w Trześni stacjonowały wojska Księstwa Warszawskiego. W dworku Tarnowskich w czerwcu 1809 roku swoją kwaterę miał książę Józef Poniatowski wraz z generałem Sokolnickim. W tym dworku również 8 czerwca 1809 roku otrzymał nominację na podporucznika Aleksander Fredro. 10 czerwca sztab generalski przeniósł się do Pniowa, a 12 rozegrała się Bitwa pod Wrzawami.

W czasie okupacji hitlerowskiej na terenie gminy Trześń istniały silne placówki Armii Krajowej, a także mniej liczne oddziały Batalionów Chłopskich i Narodowych Sił Zbrojnych. Najważniejszą akcją AK był atak na posterunek policji we Wrzawach.

Do 1954 roku istniała gmina Trześń. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa tarnobrzeskiego[9].

Rolnictwo

edytuj

W Trześni występują w miarę dogodne warunki przyrodnicze dla produkcji rolnej, tj.:

  • przewaga terenów równinnych,
  • gleby dobrej jakości,
  • długi okres wegetacyjny 210-220 dni,
  • stabilna pogoda oraz klimat, który pozwala uprawiać większość roślin uprawnych.

Podstawowym kierunkiem w produkcji roślinnej jest uprawa roślin zbożowych i roślin okopowych. Występujące na terenie wsi gospodarstwa indywidualne cechują się dużym rozdrobnieniem. Ich właściciele oprócz pracy we własnych gospodarstwach, pracują również w pobliskich zakładach pracy[10].

Przemysł

edytuj

Na terenie miejscowości Trześń działa wiele podmiotów gospodarczych, w tym:

  • 13 w branży usługowej,
  • 4 w handlu,
  • 15 w branży handlowo-usługowej,
  • 6 w budownictwie,
  • 7 cegielni,
  • młyn,
  • piekarnia,
  • Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska”.

Służba zdrowia

Na terenie miejscowości Trześń znajduje się ośrodek zdrowia w którym mieszkańcy są objęci opieką medyczną przez Zakład Opieki Zdrowotnej „ESKULAP”. Mieści się tam również gabinet stomatologiczny. Do dyspozycji mają również prywatne gabinety lekarskie i stomatologiczne oraz aptekę.

Parafia i Kościół

edytuj

Trześń obecnie jest jedną z parafii wchodzących w skład diecezji sandomierskiej. Parafia pod wezwaniem Świętej Rodziny erygowana została między 1302 a 1325 rokiem. Do parafii należą wierni z miejscowości: Furmany, Orliska, Sokolniki, Trześń. Obecnie istniejący kościół wybudowany został w latach 1893–1899, według projektu Jana Sas-Zubrzyckiego[11] pod kierownictwem proboszcza ks. Józefa Witkowskiego[12]. Ostatnie prace remontowe przy kościele wykonano w latach 1988–1989, aktualnie przeprowadzana jest konserwacja zabytkowych polichromii. Parafia posiada akta parafialne od 1785 roku.

Placówki edukacyjne

edytuj

W Trześni znajduje się Publiczna Szkoła Podstawowa im. Marii Konopnickiej w Trześni.

Powódź tysiąclecia

edytuj

Podczas powodzi w Europie 19 maja 2010 roku pękł wał na Wiśle w miejscowości Koćmierzów w powiecie sandomierskim, to spowodowało, że woda Wisły przerwała wały na Trześniówce w gminie Gorzyce. Przez 200-metrową wyrwę woda zalała między innymi Trześń. Po ulewnych deszczach 4 czerwca 2010 roku, sytuacja się powtórzyła, woda z rzeki wylała się na Trześń i okoliczne miejscowości, przez nienaprawiony wał. Woda z rzeki Trześniówka bardzo naruszyła konstrukcje wałów.

Prasa

Radio

Prasa internetowa

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 141222
  2. Raport o stanie gminy w roku 2020. Stan ludności 31.12.2020 str.20 [dostęp 2022-01-22]
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1312 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. a b c GUS. Rejestr TERYT
  5. a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. Szlak żółty, szlak doliny Sanu: Sandomierz-Leżajsk 107km | pieszy żółty | TRAIL.PL [online], trail.pl [dostęp 2017-11-27] (pol.).
  7. Własność ziemska w powiecie sandomierskim w roku 1629, w:Przegląd Nauk Historycznych 2012, r. XI, Nr 2, s. 55.
  8. Potop
  9. Ciekawostki o Trześni. [dostęp 2012-08-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-04-01)].
  10. Rolnictwo, przemysł, powierzchnia
  11. Wowczak 2017 ↓, s. 38.
  12. strona parafii ↓.

Bibliografia

edytuj
  • Strona parafii. diecezjasandomierska.pl. [dostęp 2023-02-13]. (pol.).
  • Jerzy Wowczak: Jan Sas-Zubrzycki. Towarzystwo Wydawnicze Historia Iagellonika Kraków, 2017. ISBN 978-83-65080-63-9.

Linki zewnętrzne

edytuj