Trzebuń (województwo pomorskie)
Trzebuń (dodatkowa nazwa w j. kaszub. Trzebùń; niem. Trzebuhn, dawniej Trzebon, Trziebon, Trzembonia[3]) – wieś kaszubska w Polsce położona w województwie pomorskim, w powiecie kościerskim, w gminie Dziemiany pomiędzy Wdzydzkim Parkiem Krajobrazowym a Zaborskim Parkiem Krajobrazowym w kompleksie leśnym Borów Tucholskich. W skład sołectwa Trzebuń wchodzą następujące miejscowości: Białe Błota, Dywan, Borsztal, Lampkowo, Mutkowo, Pełk, Rozwalewo, Turzonka, Wilczewo, Zajączkowo, Zatrzebionka, Zimny Dwór i Żabowo.
| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności |
(sołectwo) 460 |
| Strefa numeracyjna |
58 |
| Kod pocztowy |
83-425[2] |
| Tablice rejestracyjne |
GKS |
| SIMC |
0160956 |
Położenie na mapie gminy Dziemiany  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kościerskiego  | |
 54°00′42″N 17°42′16″E/54,011667 17,704444[1]
| |
Wieś królewska w starostwie mirachowskim w województwie pomorskim w II połowie XVI wieku[4]. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie gdańskim.
Części wsi edytuj
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0160962 | Białe Błota | część wsi |
| 0160979 | Lampkowo | część wsi |
| 0160985 | Wilczewo | część wsi |
| 0160991 | Zajączkowo | część wsi |
| 0161000 | Zatrzebionka | część wsi |
| 0161016 | Zimny Dwór | część wsi |
| 0161022 | Żabowo | część wsi |
Pochodzenie nazwy edytuj
Toponim Trzebuń jest nazwą dzierżawczą, utworzona od nazwy osobowej – imienia Trzebon ≤ Trzebomysł, Trzebosław, za pomocą formantu –jь. Obecność tego właśnie formantu tłumaczyłaby obecna postać wygłosowego –ń. Nazwa po raz pierwszy odnotowana w 1398 roku – Trsebon. Jeszcze w wieku XIX notowane były dwie postacie tej nazwy: Trzebuń albo Trzeboń[7].
Historia edytuj
Wieś, a w zasadzie jej część, zaliczana była do kasztelanii gdańskiej, aczkolwiek w przywileju księcia Mściwoja II z roku 1284 jej nazwa nie została wymieniona. Poświadczenie źródłowe pochodzi dopiero z czasów krzyżackich, kiedy to Trzebuń należał do komornictwa mirachowskiego. Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny nadał wówczas wsi prawo chełmińskie (niemieckie) w miejsce prawa polskiego, utrzymanego w niektórych wsiach. Po pokoju toruńskim z roku 1466 Trzebuń ponownie znalazł się w granicach Polski i znajdował się w obrębie starostwa parchowskiego. Wieś nigdy nie była ani własnością szlachecką, ani kościelną, lecz królewską.
1 grudnia 1906 r. w miejscowej szkole elementarnej rozpoczął się strajk dzieci przeciwko nauczaniu religii w języku niemieckim (jego dokładny przebieg nie jest znany). Z uczestników strajku znane są następujące nazwiska: D. Jutrzonka, F. Leman, M. Grzenia, J. Kujawski. Strajk był elementem znacznie większej akcji biernego oporu wobec pruskich władz szkolnych, która na przełomie 1906 i 1907 r. objęła ponad 460 (!) szkół w prowincji Prusy Zachodnie, czyli przedrozbiorowe Pomorze Gdańskie, Powiśle, ziemię chełmińską i ziemię lubawską oraz część Krajny. Inspiracją dla strajków pomorskich były wcześniejsze działania dzieci w prowincji wielkopolskiej, ze słynnym strajkiem we Wrześni (1901) na czele[8].
W 1920 Trzebuń znalazł się w granicach II Rzeczypospolitej. W czasie okupacji hitlerowskiej należał do Reichsgau Danzig-Westpreussen. Miejscowa ludność została wysiedlona, by powrócić po wycofaniu się hitlerowców[9]. W 1936 została założona działająca do dziś jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej[10].
11/12 sierpnia 2017 przechodząca przez Pomorze nawałnica spowodowała liczne uszkodzenia domów i budynków gospodarczych oraz zniszczyła 90% areału okolicznych lasów[11].
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 141069
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1300 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ F. Lorentz Polskie i kaszubskie nazwy miejscowości na Pomorzu Kaszubskiem (ISBN 83-60437-22-X) (ISBN 978-83-60437-22-3).
- ↑ Mapy województwa pomorskiego w drugiej połowie XVI w. : rozmieszczenie własności ziemskiej, sieć parafialna / Marian Biskup, Andrzej Tomczak. Toruń 1955, s. 94.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ E. Breza, Toponimika powiatu kościerskiego, Gdańsk 1974, s. 119.
- ↑ L. Burzyńska-Wentland, Strajki szkolne w Prusach Zachodnich w latach 1906−1907, Gdańsk 2009, s. 77.
- ↑ E. Breza, Toponimika powiatu kościerskiego, Gdańsk 1974, s. 9 – 13.
- ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2022-03-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-21)].
- ↑ Maciej Dzwonnik Pomoc już niepotrzebna. Teraz liczą straty