Trzynaście duchów (film 1960)

Trzynaście duchów (ang. 13 Ghosts) – amerykański horror filmowy z 1960 roku w reżyserii Williama Castle’a.

Trzynaście duchów
13 Ghosts
Gatunek

horror

Data premiery

10 lipca 1960

Kraj produkcji

Stany Zjednoczone

Język

angielski

Czas trwania

85 minut

Reżyseria

William Castle

Scenariusz

Robb White

Główne role

Donald Woods
Charles Herbert
Martin Milner
Rosemary DeCamp
Jo Morrow
Margaret Hamilton
John van Dreelen

Muzyka

Von Dexter

Zdjęcia

Joseph Biroc

Scenografia

Cary Odell
Louis Diage

Montaż

Edwin H. Bryant

Produkcja

William Castle

Wytwórnia

William Castle Productions

Dystrybucja

Columbia Pictures

Przychody brutto

1,5 mln USD

Fabuła edytuj

Kiedy okultysta dr Plato Zorba zostawia w spadku starą rezydencję swojemu bratankowi Cyrusowi i jego zubożałej rodzinie, są informowani przez jego adwokata – Benjamina Rusha o tym, iż dom jest nawiedzony przez duchy. Cyrus i jego żona Hilda nie biorą tego na poważnie. Benjamin po przyjeździe do domu, w celu sfinalizowania transakcji, opowiada Medei, nastoletniej córce Zorbów, że też nie wierzył w historię o kolekcjonowaniu duchów, póki nie poznał swego klienta. Małoletni Buck, drugie dziecko i najmłodszy członek rodziny znajduje ouiję w sekretnej skrytce, gdzie znajduje się książka zapisana łaciną[1].

Podczas rozluźniającej gry ouija wskazuje, że duchów nawiedzających dom jest trzynaście. Przy pytaniu o złe zamiary duchów wskaźnik zaczyna lewitować. Cyrus próbujący racjonalizować wydarzenie oznajmia, że muszą zamieszkać w posiadłości bez możliwości sprzedaży, bo inaczej stanie się ona własnością skarbu państwa jako część parku. Nocą duchy rozpoczynają swą aktywność. Słysząc osobliwe jęki odkrywa tajemny pokój, gdzie atakują go duchy i zaznaczają jego dłoń cyfrą 13[1].

Cyrus będąc w pracy w muzeum w Los Angeles zanosi książkę do przetłumaczenia swemu szefowi, Vanowi Allenowi. W niej zawarta jest dokumentacja dr-a Zorby nad duchami i ich schwytaniem. Relacja umacnia swą wiarygodność, gdy Zorba – uznany parapsycholog został odnotowany w publikacjach uniwersyteckich jako wynalazca gogli pozwalających ujrzenie duchów. W dzienniku jest zapisane, że dr Zorba został dwunastym duchem, a także jest jeszcze trzynasty, o którym nic nie zapisał. Nagle Cyrus otrzymuje nagły telefon od Hildy. Duchy szarżują w kuchni. Wiedzę o duchach ma Elaine, gospodyni i była asystenka dr-a Zorby[1].

Elaine pokazuje pokój, w którym dr Zorba zmarł, prawdopodobnie przez duchy. Sugeruje Zorbom opuszczenie domu. Nocą Medeę atakuje nadgniły truposz, a z rana Buck ściera się z duchami cyrkowego lwa i jego bezgłowego tresera. Benjamin, który zaczął chodzić z Medeą, odkrywa z Buckiem 200 dolarów. Zdradza chłopcu w tajemnicy, że w rezydencji znajduje się w zakopany skarb. Także Cyrus dowiaduje się o skarbie w pracy, gdy Allen skończył tłumaczyć dziennik dr-a Zorby. Z dziennika też wynika, że Elaine była medium i pomagała Zorbie nawiązywać kontakt ze zmarłymi. Benjamin załatwia Zorbom wyprowadzkę z domu bez strat, a ci nocą organizują seans z Elaine.Przywołany dr Zorba przemawia ustami Cyrusa, że dzisiaj ktoś z bywalców domu zostanie trzynastym duchem[1].

Buck, który nie może uczestniczyć w seansie przypadkowo znajduje skrytkę z gotówką Zorby. Niespodziewanie zjawia się Benjamin i mówi Buckowi, by nikomu nie zdradzał jego obecności. Gdy wszyscy śpią, Benjamin chce zamordować śpiącego Bucka w taki sam sposób, w jaki zginął dr Zorba – poprzez łóżko wyposażone w opadający baldachim. Pojawia się duch Zorby, zabijając Benjamina, gdy Buck budzi się i ucieka. Okazało się, że Benjamin stał za zabójstwem dr-a Zorby celem zdobycia jego pieniędzy. Także to on udawał trupa nawiedzającego Medeę. Zorbowie cieszą ze stabilności finansowej i postanawiają zostać w domu. Elaine mówi, że duchy stały się wolne i odeszły, ale przewiduje, że powrócą, ku uciesze Bucka[1].

Obsada edytuj

Produkcja edytuj

Tak jak przy innych swych produkcjach, Castle zastosował specjalny trik do promocji Trzynastu duchów. Widzowie dostali dwie opcje: ci „odważni” mogli obejrzeć film i ujrzeć duchy, ci mniej mogli odbyć seans bez konieczności oglądania duchów. Wybór był możliwy poprzez specjalne okulary „zostawione przez doktora Zorbę”.

W kinach większość filmu była czarno-biała, lecz sekwencje z udziałem duchów były nakręcone w procesie zwanym „Illusion-O”: Sceny z aktorami i dekoracjami – z wyjątkem duchów – nakręcone z niebieskim filtrem, zaś duchy wkomponowane w postprodukcji były nagrane w czerwonym filtrze[2]. Widownia otrzymywała okulary z czerwonymi i niebieskimi filtrami celofanowymi. W przeciwieństwie do wczesnych okularów 3D, w których jedna soczewka jest czerwona, a druga niebieska, okulary Illusion-O wymagały od ludzi patrzenia jednym kolorem obojgiem oczu. Wybór spojrzenia przez czerwony filtr zintensyfikował obrazy duchów, a niebieski filtr „usuwał” je[3].

Odbiór edytuj

Howard Thompson dla The New York Times nazwał film „prostą staroświecką bajką o nawiedzonym domu”, której „lepiej wyszłoby bez stosowania tychże trików”[4]. Variety napisało, „Pomysł jest rozsądny i możliwy do wykorzystania, ale wykonanie nie kończy się w pełni” i określiło duchy jako pozbawione osobowości i niestraszne, a sceny z nimi pozbawione są napięcia[5]. The Monthly Film Bulletin nazwał film dobry warsztatowy, ale niesprawdzający się jako horror. „Duchy, które są a w matowej czerwieni, są znacznie mniej efektywne, gdy są świadkami, niż gdy ich obecność jest jedynie zasugerowana, szczególnie gdy ich widoczność zależy od procesu tak niezwykłego jak Illusion-O”[6].

Remake edytuj

Film doczekał się remake’u w 2001 roku, który został wyreżyserowany przez Steve’a Becka. Tak jak oryginał, film był dystrybuowany przez Columbia Pictures, z wyjątkiem Stanów Zjednoczonych i Kanady, gdzie dystrybucją zajął się Warner Bros. Pictures.

Przypisy edytuj

  1. a b c d e William Castle, Trzynaście duchów, William Castle Productions.
  2. Law 2000 ↓, s. 81-82.
  3. McGee 2001 ↓, s. 113.
  4. Howard Thompson. Screen: Haunted House. „The New York Times”, 1960-08-06. 
  5. 13 Ghosts. „Variety”, 1960-06-29. 
  6. 13 Ghosts. „The Monthly Film Bulletin”, 1961-01-12. 

Bibliografia edytuj

  • John W. Law: Scare tactic: the life & films of William Castle. San Jose (Kalifornia): Writers Club Press, 2000. ISBN 0-595-09544-5.
  • Mark Thomas McGee: Beyond Ballyhoo: Motion Picture Promotion and Gimmicks. Jefferson (Karolina Północna): McFarland & Company, 2001. ISBN 978-0-7864-1114-6.

Linki zewnętrzne edytuj