Tułowice
Tułowice (niem. Tillowitz) – miasto w Polsce położone w województwie opolskim, w powiecie opolskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Tułowice. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na Równinie Niemodlińskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej. Przepływa przez nie rzeka Ścinawa Niemodlińska.
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||
 Neostylowy pałac w Tułowicach | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Powiat | |||
| Gmina | |||
| Prawa miejskie |
2018 | ||
| Burmistrz |
Andrzej Wesołowski | ||
| Powierzchnia |
9,23[1] km² | ||
| Populacja (2022) • liczba ludności • gęstość |
|||
| Strefa numeracyjna |
(+48) 77 | ||
| Kod pocztowy |
49-130 | ||
| Tablice rejestracyjne |
OPO | ||
Położenie na mapie gminy Tułowice  | |||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |||
Położenie na mapie powiatu opolskiego  | |||
 50°35′57″N 17°38′56″E/50,599167 17,648889
| |||
| TERC (TERYT) |
1609124[2] | ||
| SIMC |
0504090 | ||
Urząd miejski Szkolna 149-130 Tułowice | |||
| Strona internetowa | |||
| BIP | |||
W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa opolskiego.
Według danych na 31 grudnia 2019 miasto było zamieszkane przez 4027 osób[3].
Geografia edytuj
Położenie edytuj
Miasto jest położone w południowo-zachodniej Polsce, w centrum województwa opolskiego, około 28 km od granicy z Czechami. Miejscowość dzieli 6,5 kilometra od Niemodlina, a 28 km od Opola. Przez miasto przebiega droga wojewódzka nr 405 relacji Niemodlin – Korfantów – Prudnik, a wschodnią granicą gminy przebiega autostrada A4. Przez granice administracyjne miasta przepływa rzeka Ścinawa Niemodlińska (prawy dopływ Nysy Kłodzkiej).
Środowisko naturalne edytuj
W Tułowicach panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,4 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Olesna wynoszą 515 mm. Dominują wiatry zachodnie[4].
Podział miasta edytuj
Według Krajowego Rejestru Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju częścią Tułowic są[5]:
Historia edytuj
Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana była w 1447 r. (Thylowicz). Istniała tu wówczas parafia pw. św. Rocha. Zdaniem językoznawców nazwa Tułowice (Tillowitz) pochodzi od nazwy osobowej Tylo (niem. Thiele)[6]. Polską nazwę miejscowości w formie Tyłowice w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej” wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa[7]
Historia miejscowości łączy się z lokalnym przemysłem. W XIX wieku rozpoczęto wydobycie glinek ceramicznych i produkcję fajansu. Taką działalność rozpoczął w Tułowicach graf Ludwik Praschma, a od 1889 roku produkcją ceramiki zajął się Erhard Schlegelmilch. Wówczas powstała nowoczesna fabryka porcelany produkująca porcelanę stołową, dekorowaną motywami kwiatowymi i plastycznymi. Po II wojnie światowej produkcję wznowiono w 1947 roku, zarzucając jednak produkcję naczyń porcelanowych na rzecz naczyń z porcelitu. Po 1990 roku przedsiębiorstwo państwowe przekształcono w spółkę akcyjną, którą włączono do NFI Magna Polonia; w 2001 roku zarząd spółki ogłosił upadłość[8]. Fabrykę przejęła prywatna firma. Na obszarze byłego Porcelitu powołano podstrefę Starachowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Spowodowało to napływ kapitału zagranicznego i zagospodarowanie upadłego „Porcelitu Tułowice”[9]. W 2023 otwarto Muzeum Ceramiki „Tułowice poKolei”, które mieści się w budynku dawnego dworca kolejowego, gdzie eksponowane są wyroby ceramiczne produkowane w Tułowicach począwszy od XIX wieku[10].
1 stycznia 2018 Tułowicom nadano status miasta[11][12].
Zabytki edytuj
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[13]:
- zespół pałacowy, z XVIII-XX w.:
- Pałac w Tułowicach, wzniesiony w 1879 przez hrabiego Fryderyka Frankenberg-Ludwigsdorf von Schellendorf. Neorenesansowy, z bogatym wystrojem architektonicznym. Obecnie w pałacu znajduje się internat Technikum Leśnego;
- czworaki;
- młyn wodny, murowano-szachulcowy, z 1763 r.;
- stajnia;
- park;
- willa dzierżawcy fabryki porcelany, tzw. Stara Willa, ul. Parkowa 7, z 1890 r.;
- dom, ul. Pocztowa 6, z poł. XIX w.;
- budynek administracyjny d. Fabryki Porcelany „RS Tillowitz”, obecnie ul. Porcelanowa 2e, z 1904 r.;
poza rejestrem:
- bażanciarnia;
- staw.
Transport edytuj
Transport drogowy edytuj
Przez Tułowice przebiega droga wojewódzka:
Transport kolejowy edytuj
W mieście znajduje się przystanek kolejowy Tułowice, leżący na linii kolejowej 287.
| Tułowice | ||
| Linia nr 287 Opole Zachodnie – Nysa (19,720 km) | ||
  odległość: 4,234 km
|
|
odległość: 5,621 km
|
Oświata edytuj
Na terenie Tułowic działają: przedszkole, szkoła podstawowa, liceum ogólnokształcące i technikum.
Religia edytuj
Wspólnoty wyznaniowe edytuj
- parafia św. Rocha (ul. Szkolna 5)
- kościół św. Rocha (ul. Szkolna 5)
- kościół Zmartwychwstania Pańskiego (ul. Kościuszki)
Polityka edytuj
Miasto jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej. Organem wykonawczym jest burmistrz. W wyborach samorządowych w 2018 na urząd został wybrany Andrzej Wesołowski[16]. Siedzibą władz jest Urząd Miejski przy ul. Szkolnej 1.
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08].
- ↑ Rejestr TERYT [online], Główny Urząd Statystyczny [dostęp 2022-10-18].
- ↑ Tułowice w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-12-31] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Klimat: Tułowice: Klimatogram, wykres temperatury, tabela klimatu – Climate-Data.org [online], pl.climate-data.org [dostęp 2020-12-31].
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2023
- ↑ Gmina Tułowice: Gminny Program Opieki nad Zabytkami 2008-2012, „Dziennik Urzędowy woj. opolskiego”, 54, 2008, s. 3457 [dostęp 2018-09-27] [zarchiwizowane z adresu 2018-09-27].
- ↑ Józef Lompa, „Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej”, Głogówek 1847, s. 28.
- ↑ Upadłość Fabryki Porcelitu w Tułowicach – spółki wiodącej NFI Magna Polonia. [dostęp 2015-09-27].
- ↑ Gospodarka w regionie. [dostęp 2015-09-27].
- ↑ Agnieszka Lubczańska, Uroczyste otwarcie Muzeum Ceramiki w Tułowicach już w czwartek [online], Uroczyste otwarcie Muzeum Ceramiki w Tułowicach już w czwartek, 7 lutego 2023 [dostęp 2023-02-11] (pol.).
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 lipca 2017 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedzib władz niektórych gmin (Dz.U. z 2017 r. poz. 1427).
- ↑ Sławomir Draguła, Tułowice chcą być miastem [online], Nowa Trybuna Opolska, 21 listopada 2016 [dostęp 2023-02-11] (pol.).
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 102.
- ↑ PSP Tułowice [online], psptulowice.szkolnastrona.pl [dostęp 2020-12-31].
- ↑ a b Technikum Leśne, Liceum Ogólnokształcące o nachyleniu wojskowym [online], www.tltulowice.pl [dostęp 2020-12-31].
- ↑ Burmistrz Tułowic – Urząd Miejski w Tułowicach [online], bip.tulowice.pl [dostęp 2020-12-31].
Linki zewnętrzne edytuj
- Tillowitz, może Tulowice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 338.