Tuatha Dé Danann
Tuatha Dé Danann (wymowa nowoirlandzka: [t̪ˠuːəhə dʲeː d̪ˠan̪ˠən̪ˠ], wymowa staroirlandzka: [t̪uːaθa d̪ʲeː d̪an̪an̪]; „plemię, lud bogini Danu”) – według tradycji Lebor Gabála Érenn (Księga Inwazji) piąta grupa ludności zamieszkująca Irlandię. Są uważani za reprezentantów bogów goidelo-iryjskich; chrześcijańscy redaktorzy księgi zredukowali ich do stopnia historycznych królów i bohaterów.
Pochodzenie i historia
edytujPoemat w Księdze z Leinster wymienia wielu z Tuatha Dé, ale kończy się słowami „Mimo że (autor) wylicza ich, nie oddaje im czci”. Goibniu, Creidhne i Luchta przypisani są do Tri Dée Dána („trzej bogowie kunsztu”), a imię Dagdy jest w średniowiecznych tekstach interpretowane, jako „dobry bóg”. Nawet po tym jak zostali usunięci z listy władców Irlandii, postaci takie jak Lug, Mórrigan, Aengus i Manannan pojawiają się w historiach umiejscowionych stulecia później, zdradzając wszelkie znamiona nieśmiertelności. Posiadają liczne paralele w całym świecie Celtów. Nuada jest spokrewniony z brytyjskim bogiem Nondesem; Lug jest odbiciem pan-celtyckiego bóstwa Lugusa; Tuireann jest związany z galijskim Taranisem; Ogma z Ogmiosem; Badb z Catuboduą.
Tuatha Dé Danann pochodzili od Nameda, przywódcy poprzedniej fali ludności zamieszkującej Irlandię. Przybyli z czterech północnych miast: Falias, Gorias, Murias i Finias, gdzie zdobyli swe zdolności nadprzyrodzone i atrybuty. Przybyli do Irlandii około 1 maja (data święta Beltaine), na burzowych chmurach, jednak późniejsze przekazy racjonalizują to, mówiąc, że spalili swe statki, zapobiegając odwrotowi a „chmury” były dymem z płonących okrętów. Inne źródła podają, że przybyli z zachodu na chmurach.
Pod przywództwem swego króla Nuady, wzięli udział w pierwszej bitwie pod Magh Tuiredh, na zachodnim wybrzeżu, z której wyszli zwycięsko, rozgramiając i wypierając niezdarnych i słabo uzbrojonych Fir Bolgów, którzy w tym czasie zamieszkiwali Irlandię. Podczas bitwy Nuada stracił ramię. Odkąd nie był już doskonały, nie mógł już dłużej być królem i został zastąpiony przez pół-Fomorianina, Bresa, który w swych rządach wprowadził tyranię. Medyk Dian Cecht odtworzył ramię Nuady przy użyciu płynnego srebra, co pozwoliło królowi na ponowne przejęcie władzy nad plemieniem.
Wkrótce Tuatha Dé zmierzyli się z Fomorianami w drugiej bitwie pod Magh Tuiredh. Nuada został zabity przez zatrute oko króla Fomorian Balora, lecz Balor zginął z rąk Luga, który przejął rządy jako król.
Trzecia bitwa została stoczona przeciwko kolejnym falom najeźdźców, Milezjan z Hiszpanii potomków Mila Espáine (który, jak uważa się, reprezentuje Celtów goidelickich). Milezjanie napotkali na swej drodze trzy boginie z Tuatha Dé, Ériu, Banbę, i Fodlę, które poprosili o pozwolenie na osiedlenie się na wyspie. Boginie zażądały w zamian, aby od ich imion nazwać ową wyspę; od słowa Ériu wywodzi się współczesna nazwa Éire, a Banba i Fodla są wciąż w użyciu jako poetyczne określenia Irlandii.
Jednak nie zgodzili się na to mężowie bogiń Mac Cuill, Mac Cecht, Mac Gréine, którzy w tym czasie byli królami Tuatha Dé. Poprosili więc o trzydniowy rozejm, podczas którego Milezjanie mieli wrócić na statki i odpłynąć na odległość „dziewięciu fal” od brzegu, aby rozegrać bitwę sprawiedliwie. Milezjanie przystali na to, ale Tuatha Dé użyli swych mocy i stworzyli magiczny sztorm, który miał zepchnąć najeźdźców z dala od wyspy. Milezjański poeta Amergin chwycił morze swymi wersami, aby jego lud mógł wylądować i pokonać Tuatha Dé pod Tailtiu. Ci jednak poprowadzeni przez Dagdę, zdołali ukryć się pod ziemią wzgórz Sídhe.
Walczyli jeszcze przeciwko wiedźmie Carman i jej trzem synom. Mówi się, że sprowadzili do Irlandii rydwany i druidów.
Cztery Skarby Tuatha Dé Danann
edytujTuatha Dé Danann przywieźli ze sobą do Irlandii cztery magiczne skarby:
Wysocy Królowie Irlandii z Tuatha Dé Danann
edytujAFM: chronologia według Kronik Czterech Mistrzów; FFE: chronologia na podstawie długości rządów z Forus Feasa ar Erinn autorstwa Seathrúna Céitinn.
- Bres AFM 1897–1890 p.n.e.; FFE 1477–1470 p.n.e.
- Nuada AFM 1890–1870 p.n.e.; FFE 1470–1447 p.n.e.
- Lug AFM 1870–1830 p.n.e.; FFE 1447–1407 p.n.e.
- Eochaid Ollathair AFM 1830–1750 p.n.e.; FFE 1407–1337 p.n.e.
- Delbáeth AFM 1750–1740 p.n.e.; FFE 1337–1327 p.n.e.
- Fiachna AFM 1740–1730 p.n.e.; FFE 1327–1317 p.n.e.
- Mac Cuill, Mac Cecht and Mac Gréine AFM 1730–1700 p.n.e.; FFE 1317–1287 p.n.e.
Drzewo genealogiczne Tuatha Dé Danann
edytujPoniższa tabela jest oparta na genealogii ustalonej przez Seathrúna Céitinn, Lebor Gabála Érenn, oraz odwołań w Cath Maige Tuireadh. Nie jest do końca jasne czy liczne Elathy and Delbáethe to różne postaci o tym samym imieniu czy różne tradycje odnośnie do genealogii tej samej osoby. Należy również zaznaczyć, że Fomorianie jak np. Elatha czy Balor są blisko związani z Tuatha Dé.
Nemed | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Iarbonel Faidh | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Beothach | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Iobáth | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Enna | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Tabarn | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Tat | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Allai | Indai | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Orda | Nét | Elatha | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Etarlám | Esar Brec | Delbáeth | Dot | Bres | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Eochaid | Dian Cecht | Elatha | Balor | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Nuada (Elcmar) (Nechtan) | Cu | Cethen | Cian | Miach | Airmed | Dagda | Fiacha | Delbáeth | Ogma | Allód (Lir) | Ethniu | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Etarlám | Nemain | Bec-Felmas | Lug | Cermait | Aengus | Bodb | Midir | Brigid | Boann | Delbáeth (Tuireann) | Manannan | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ernmas | Abean | MacCuill | MacCecht | MacGréine | Fiacha | Brian | Iuchar | Iucharba | Danand | Goibniu | Credne | Luchta | Ollam | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ériu Banba Fódla | Badb Macha Mórrígan | Anu | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Inni członkowie Tuatha Dé Danann:
Odwołania w fikcji
edytujTuatha Dé Danann to nazwa flagowej łodzi podwodnej organizacji Mithril w anime Full Metal Panic!.
Odwołania w literaturze
edytuj- Pisarka Julian May , w swej książce zat. Pliocene Saga, przedstawia Tuatha Dé Danaan i inne istoty mityczne jako istoty pozaziemskie, dysponujące rozwiniętą technologią i zdolnościami parapsychologicznymi.
- Książka A Wizard Abroad pisarki Diane Duane
- Cykl Davida Sullivana, zaczynający się od utworu Toma Deitz'a zat. Windmaster's Bane, opowiada o losach nastoletniej postaci z Georgii, która przypadkiem zostaje zamieszana w sprawy elfów
- Głównym wątkiem książki The Singing Stone autorstwa O.R. Melling jest wyprawa młodej kobiety po Cztery Skarby Tuatha Dé Danaan
- Mark Chadbourn opisał niektórych Tuatha Dé Danaan w swojej trylogii „Wiek złych rządów” (The Age of Misrule)
- Raymond E Feist nadmienia tę postać kilkakrotnie w swojej książce „Niebajka” (Faerie Tale)
- Wielu z Tuatha Dé Danann występuje w cyklu „Kroniki Żelaznego Druida” Kevina Hearne’a