Turzyca palczasta
Turzyca palczasta (Carex digitata L.) – gatunek byliny z rodziny ciborowatych. Obszar występowania obejmuje półkulę północną. W Polsce gatunek dość rozpowszechniony.
| ||
 Turzyca palczasta w okresie kwitnienia | ||
| Systematyka[1] | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | rośliny | |
| Klad | rośliny naczyniowe | |
| Klad | rośliny nasienne | |
| Klasa | okrytonasienne | |
| Klad | jednoliścienne | |
| Rząd | wiechlinowce | |
| Rodzina | ciborowate | |
| Rodzaj | turzyca | |
| Gatunek | turzyca palczasta | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Carex digitata L. Sp. Pl. 975 1753 | ||
Zasięg występowaniaEdytuj
Występuje w całej niemal Europie, Ameryce i na obszarach Azji o klimacie umiarkowanym i zimnym, a także ciepłym[2]. W Polsce jest gatunkiem rozpowszechnionym, występuje na stanowiskach naturalnych na terenie całego kraju. Bywa także uprawiany jako roślina okrywowa[3].
MorfologiaEdytuj
- Pokrój
- Niewysoka, żywozielona, kępowa roślina kępkowa z rozłogami, o wysokości od 10 do 30 (czasami 40) cm.
- Łodyga
- Ostro trójkanciasta, pokładająca się do wyprostowanej, bezlistna lub z nielicznymi liśćmi bazowymi, 3- lub wielokątna, gładka lub nieco szorstka ku górze w czasie kwitnienia często opadająca pod ciężarem kwiatostanu.
- Liście
- Ciemnozielone, puszyste, miękko układające się. Liście bazowe nieliczne i bardzo krótkie, liście kępowe dłuższe od liści bazowych na niekwitnących pędach. Blaszki liściowe, 2-5 mm szerokości, wiotkie, płaskie, delikatne i szorstkie na brzegach, z pojedynczymi włoskami na spodniej stronie, łagodnie zakończone.
- Kwiaty
- Zebrane w brunatno-czerwone, palczaste kłosy. Męskie kłosy lancetowate, 8–15 × 1–1,5 mm, pojedyncze, dominujące, poniżej 2-3 kłosy żeńskie, podłużne, 10–25 × 2–3 mm, przynajmniej jeden z nich przewyższa kłos męski. Kwitnie od kwietnia do czerwca.
- Owoce
- Orzeszek.
Biologia i ekologiaEdytuj
- Rozwój
- Bylina, autotrof, hemikryptofit (pączki zimujące znajdują się na poziomie ziemi). Kwitnie w okresie od kwietnia do czerwca. Odporna na niesprzyjające warunki, dobrze znosi cień i mrozy, toleruje niedobór światła.
- Siedlisko
- Rośnie w lasach i na ich obrzeżach, na wzgórzach oraz przy drogach śródleśnych, na glebach świeżych, zasobniejszych, wilgotnych, alkalicznych. Preferuje stanowiska umiarkowanie zacienione, umiarkowanie chłodne warunki mikroklimatyczne (zwłaszcza w miejscach zacienionych).
- Fitosocjologia
- W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny (Ch.) dla klasy (Cl.) środkowoeuropejskie lasy liściaste (Querco-Fagetea). Gatunek wyróżniający (D) dla grupy zespołów (GrAss) bory mieszane. Gatunek diagnostycznie wspólny dla zespołów (Ass.): Galio rotundifolii-Piceetum (carpaticum), nawapienna świerczyna górnoreglowa (Polysticho-Piceetum), wyżynny jodłowy bór mieszany (Abietetum polonicum), subborealny wilgotny bór mieszany (Querco-Piceetum), podgórski łęg jesionowy (Carici remotae-Fraxinetum)[4]. Gatunek neutralny wobec kontynentalizmu.
ZmiennośćEdytuj
Takson spokrewniony z turzycą bladozieloną (Carex pallidula) znaną w Polsce z kilku stanowisk w pasie wyżyn[5].
NazewnictwoEdytuj
Nazwa gatunkowa nadana jest ze względu na charakterystycznie, palczaste kłosy.
ZastosowanieEdytuj
- Roślina okrywowa
- w ogrodnictwie bywa wykorzystywana na trawiaste dywany pod drzewami i krzewami. Odpowiednio pielęgnowana tworzy atrakcyjną zieleń pod drzewami w miejscach zacienionych.
- Roślina lecznicza
- W zielarstwie wykorzystywana jest do wykonywania odwarów oraz do okładów i przemywania.
- Surowiec zielarski – surowcem zielarskim jest kłącze, które zawiera krzemionkę, flawony i saponiny.
- Zbiór i suszenie: Ziele należy zbierać do jesieni najlepiej w dni bezdeszczowe i słoneczne. Suszenie po umyciu w piekarniku w temperaturze 50 °C.
- Działanie: przeciwwysiękowe, przeciwzapalne, odtruwające, moczopędne, przeciwkamiczne. Zapobiega odkładaniu się złogów moczowych w układzie moczowym. Wspomaga usuwanie z organizmu szkodliwych i zbędnych produktów przemiany materii. Wzmaga diurezę. Uszczelnia i wzmacnia naczynia krwionośne. Stabilizuje strukturę śródbłonków i błon śluzowych. Przyspiesza gojenie wrzodów i owrzodzeń przewodu pokarmowego.
PrzypisyEdytuj
- ↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2009-06-14].
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN) (ang.). [dostęp 2011-02-06].
- ↑ Geoff Burnie i inni: Botanica. Rośliny ogrodowe. Könemann, 2005. ISBN 3-8331-1916-0.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
BibliografiaEdytuj
- Grau, Kremer, Möseler, Rambold, Triebel: Graser. Monachium: Mosaik Verlag GmbH, 1984. (niem.)
- Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Trawy turzyce sity kosmatki. Wydawnictwo: Officina Botanica. ISBN 978-83-925110-4-5.
