Turzyca palczasta
Turzyca palczasta (Carex digitata L.) – gatunek byliny z rodziny ciborowatych. Obszar występowania obejmuje półkulę północną. W Polsce gatunek dość rozpowszechniony.
Turzyca palczasta w okresie kwitnienia | |
Systematyka[1][2] | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Podkrólestwo | |
Nadgromada | |
Gromada | |
Podgromada | |
Nadklasa | |
Klasa | |
Nadrząd | |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek |
turzyca palczasta |
Nazwa systematyczna | |
Carex digitata L. Sp. Pl. 975 1753 |
Występuje w całej niemal Europie, Ameryce i na obszarach Azji o klimacie umiarkowanym i zimnym, a także ciepłym[3]. W Polsce jest gatunkiem rozpowszechnionym, występuje na stanowiskach naturalnych na terenie całego kraju. Bywa także uprawiany jako roślina okrywowa[4].
Morfologia
edytuj- Pokrój
- Niewysoka, żywozielona, kępowa roślina kępkowa z rozłogami, o wysokości od 10 do 30 (czasami 40) cm.
- Łodyga
- Ostro trójkanciasta, pokładająca się do wyprostowanej, bezlistna lub z nielicznymi liśćmi bazowymi, 3- lub wielokątna, gładka lub nieco szorstka ku górze w czasie kwitnienia często opadająca pod ciężarem kwiatostanu.
- Liście
- Ciemnozielone, puszyste, miękko układające się. Liście bazowe nieliczne i bardzo krótkie, liście kępowe dłuższe od liści bazowych na niekwitnących pędach. Blaszki liściowe, 2-5 mm szerokości, wiotkie, płaskie, delikatne i szorstkie na brzegach, z pojedynczymi włoskami na spodniej stronie, łagodnie zakończone.
- Kwiaty
- Zebrane w brunatno-czerwone, palczaste kłosy. Męskie kłosy lancetowate, 8–15 × 1–1,5 mm, pojedyncze, dominujące, poniżej 2-3 kłosy żeńskie, podłużne, 10–25 × 2–3 mm, przynajmniej jeden z nich przewyższa kłos męski. Kwitnie od kwietnia do czerwca.
- Owoce
- Orzeszek.
Biologia i ekologia
edytuj- Rozwój
- Bylina, autotrof, hemikryptofit (pączki zimujące znajdują się na poziomie ziemi). Kwitnie w okresie od kwietnia do czerwca. Odporna na niesprzyjające warunki, dobrze znosi cień i mrozy, toleruje niedobór światła.
- Siedlisko
- Rośnie w lasach i na ich obrzeżach, na wzgórzach oraz przy drogach śródleśnych, na glebach świeżych, zasobniejszych, wilgotnych, alkalicznych. Preferuje stanowiska umiarkowanie zacienione, umiarkowanie chłodne warunki mikroklimatyczne (zwłaszcza w miejscach zacienionych).
- Fitosocjologia
- W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny (Ch.) dla klasy (Cl.) środkowoeuropejskie lasy liściaste (Querco-Fagetea). Gatunek wyróżniający (D) dla grupy zespołów (GrAss) bory mieszane. Gatunek diagnostycznie wspólny dla zespołów (Ass.): Galio rotundifolii-Piceetum (carpaticum), nawapienna świerczyna górnoreglowa (Polysticho-Piceetum), wyżynny jodłowy bór mieszany (Abietetum polonicum), subborealny wilgotny bór mieszany (Querco-Piceetum), podgórski łęg jesionowy (Carici remotae-Fraxinetum)[5]. Gatunek neutralny wobec kontynentalizmu.
Zmienność
edytujTakson spokrewniony z turzycą bladozieloną (Carex pallidula) znaną w Polsce z kilku stanowisk w pasie wyżyn[6].
Nazewnictwo
edytujNazwa gatunkowa nadana jest ze względu na charakterystycznie, palczaste kłosy.
Zastosowanie
edytuj- Roślina okrywowa
- w ogrodnictwie bywa wykorzystywana na trawiaste dywany pod drzewami i krzewami. Odpowiednio pielęgnowana tworzy atrakcyjną zieleń pod drzewami w miejscach zacienionych.
- Roślina lecznicza
- W zielarstwie wykorzystywana jest do wykonywania odwarów oraz do okładów i przemywania.
- Surowiec zielarski – surowcem zielarskim jest kłącze, które zawiera krzemionkę, flawony i saponiny.
- Zbiór i suszenie: Ziele należy zbierać do jesieni najlepiej w dni bezdeszczowe i słoneczne. Suszenie po umyciu w piekarniku w temperaturze 50 °C.
- Działanie: przeciwwysiękowe, przeciwzapalne, odtruwające, moczopędne, przeciwkamiczne. Zapobiega odkładaniu się złogów moczowych w układzie moczowym. Wspomaga usuwanie z organizmu szkodliwych i zbędnych produktów przemiany materii. Wzmaga diurezę. Uszczelnia i wzmacnia naczynia krwionośne. Stabilizuje strukturę śródbłonków i błon śluzowych. Przyspiesza gojenie wrzodów i owrzodzeń przewodu pokarmowego.
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-14] (ang.).
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-02-06]. (ang.).
- ↑ Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
Bibliografia
edytuj- Jürke Grau, Bruno P. Kremer, Bodo M. Möseler, Gerhard Rambold, Dagmar Triebel: Gräser. Monachium: Mosaik Verlag GmbH, 1984. (niem.).
- Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Trawy turzyce sity kosmatki. Wydawnictwo: Officina Botanica. ISBN 978-83-925110-4-5.
Identyfikatory zewnętrzne:
- BioLib: 42303
- EoL: 1124574
- FloraWeb: 1197
- GBIF: 2727038
- identyfikator iNaturalist: 437967
- IPNI: 299459-1
- NCBI: 140805
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-225999
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:299459-1
- Tela Botanica: 13650
- identyfikator Tropicos: 9900016
- CoL: R8XV