Twórcza destrukcja

Twórcza destrukcja – wyrażenie pojawiające się w pracach Michała Bakunina, Fryderyka Nietzschego oraz Wernera Sombarta. W Kapitalizmie, socjalizmie, demokracji austriacki ekonomista Joseph Schumpeter spopularyzował ten termin, używając go do opisu procesu transformacji, która towarzyszy przełomowemu odkryciu. W wizji kapitalizmu Schumpetera ciągłe pojawianie się nowych przedsiębiorców z rewolucyjnymi pomysłami stanowi siłę, która jest w stanie podtrzymywać długotrwały rozwój ekonomiczny. Ekonomista akceptował fakt, że taka zmiana powoduje utratę pozycji przez przedsiębiorstwa, które wcześniej cieszyły się ugruntowaną, nawet monopolistyczną, pozycją rynkową.

Teoria i przykłady

Przedsiębiorstwa, które w swoim czasie rewolucjonizowały i dominowały w nowych gałęziach przemysłu – np. Xerox w dziedzinie kopiarek, a Polaroid w dziedzinie fotografii błyskawicznej – doświadczały później spadku dochodów i ograniczenia swojej dominacji, w chwili gdy konkurenci przedstawiali lepsze produkty lub ograniczali koszty produkcji. Wal-Mart jest przykładem przedsiębiorstwa z rynku amerykańskiego, które zdobyło silną pozycję dzięki zastosowaniu nowych metod w zarządzaniu zapasami, w marketingu i w zarządzaniu personelem. Dzięki temu mogła pokonać niższymi cenami starsze i mniejsze przedsiębiorstwa działające na rynku sprzedaży detalicznej. Podobnie jak Wal-Mart wyparł z rynku mniej dynamiczne przedsiębiorstwa, tak obecnie sam jest zagrożony przez nowych konkurentów.

Udany wynalazek pozwala zdobyć chwilowo silną pozycję rynkową kosztem pozycji i zysków starszych graczy. Wraz z upływem czasu, siła wynalazku maleje, ponieważ pojawiają się coraz lepsze pomysły kolejnych uczestników rynku. Twórcza destrukcja jest tak nośną koncepcją, gdyż tłumaczy dynamikę zmiany w przemyśle i wahań pomiędzy rynkiem konkurencyjnym a monopolistycznym. Koncepcja ta zainspirowała twórców modeli endogenicznych wzrostu gospodarczego i ekonomii ewolucyjnej.

Zwolnienia pracowników w zanikających przedsiębiorstwach lub u producentów wypieranych przez posiadaczy nowszych pomysłów to cena, jaką społeczeństwo płaci za dostarczanie nowszych dóbr. Z drugiej strony, zmieniająca się gospodarka tworzy nowe możliwości dla pracowników, którzy mogą uczestniczyć w pracach bardziej twórczych i produktywnych przedsiębiorstw. Warunkiem jest zdobycie nowych umiejętności, które nie były wymagane przy poprzedniej generacji produktów.

Poniżej przedstawiono typy zmian powodujących twórczą destrukcję:

• Nowe rynki lub produkty,
• Nowy sprzęt,
• Nowe źródło siły roboczej lub surowców,
• Nowa metoda organizacji pracy lub zarządzania,
• Nowa metoda zarządzania zapasami,
• Nowa metoda transportu,
• Nowa metoda komunikacji,
• Nowa metoda w reklamie lub marketingu,
• Nowy instrument finansowy.

Historia

Wyrażenie twórcza destrukcja zostało wprowadzone do języka debaty ekonomicznej poprzez książkę Schumpetera Kapitalizm, socjalizm, demokracja (1942). Najprawdopodobniej początek dała książka Cykle koniunkturalne (1939). Światu Zachodniemu autor przedstawił w niej Nikołaja Kondratiewa i jego cykle, o których wierzył, że są wywoływane przez wynalazki. Teorie Schumpetera nie są zwykle włączane do podręczników studiów pierwszego stopnia, które koncentrują się na teoriach konkurencji doskonałej oraz statycznej podaży i popycie. Schumpeter twierdził, że te podejścia mają mało wspólnego z tym, jak zachowuje się rynek w rzeczywistym świecie.

W 1992 r. pomysł twórczej destrukcji został przełożony na formalny język matematyczny przez Philippe’a Aghiona i Petera Howitta w pracy A Model of Growth through Creative Destruction opublikowanej w czasopiśmie akademickim „Econometrica”.

W 1995 r. Richard L. Nolan i David C. Croson opublikowali Creative Destruction: A Six-Stage Process for Transforming the Organization. Książka promowała zmniejszanie nadmiarowego zatrudnienia, które miało uwalniać środki inwestowane następnie w celu uzyskania przewagi konkurencyjnej.

Później koncepcja twórczej destrukcji została użyta przez Maxa Page’a w The Creative Destruction of Manhattan, 1900-1940 (1999). Książka śledzi jak Manhattan był wielokrotnie przebudowywany, a proces ten oznaczał likwidację wielu wcześniejszych konstrukcji.

Wybrane publikacje

• Philippe Aghion, Peter Howitt. A Model of Growth through Creative Destruction. „Econometrica”. 60 (2), s. 323-351, 1992. [dostęp 2015-09-02].