Twardogóra

	Twardogóra
	Twardogóra
	; Ratusz w Twardogórze
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	oleśnicki
Gmina	Twardogóra
Data założenia	1293
Prawa miejskie	1 sierpnia 1293
Burmistrz	Paweł Czuliński
Powierzchnia	8,29 km²
Wysokość	147 – 213[potrzebny przypis] m n.p.m.
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności; • gęstość	; 6793; 819,4 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 71
Kod pocztowy	56-416
Tablice rejestracyjne	DOL
	Położenie na mapie gminy Twardogóra Twardogóra
	Położenie na mapie Polski Twardogóra
	Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Twardogóra
	Położenie na mapie powiatu oleśnickiego Twardogóra
	51°21′53″N 17°28′11″E/51,364722 17,469722
TERC (TERYT)	0214084
SIMC	0987390
	Urząd miejskiul. Ratuszowa 14 56-416 Twardogóra
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa
	BIP

Twardogóra (niem. Festenberg^[2]) – miasto w Polsce położone w województwie dolnośląskim, w powiecie oleśnickim, w gminie Twardogóra, której jest siedzibą. W Twardogórze mieszkają 6802 osoby (stan na 30 czerwca 2012 roku)^[3].

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa wrocławskiego.

Spis treści

1 Demografia
2 Historia nazwy miasta
3 Położenie
4 Historia
5 Zabytki
6 Przyroda
7 Wydarzenia
8 Muzeum Regionalne przy ZSP Twardogóra
9 Wspólnoty wyznaniowe
10 Znane osoby związane z Twardogórą (przed 1945 rokiem)
11 Galeria zdjęć Twardogóry
12 Zobacz też
13 Przypisy
14 Bibliografia
15 Linki zewnętrzne

DemografiaEdytuj

Piramida wieku mieszkańców Twardogóry w 2014 roku^[1].

Historia nazwy miastaEdytuj

Twardogóra zapisana jako Twarda Gora wśród innych nazw śląskich miejscowości w urzędowym pruskim dokumencie z 1750 wydanym w języku polskim w Berlinie^[4]

Pierwotnie miejscowość posiadała nazwę Twarda Góra co potwierdza urzędowy dokument Fryderyka II Wielkiego z 1750 wydany w czasie wojen Prus z Austrią o Śląsk. Po trzech wojnach śląskich toczonych w latach 1740–1763 między Austrią i Prusami miejscowość znalazła się, wraz z większością Śląska, w granicach Prus, a nazwa została zgermanizowana na niemiecką Festenberg^{[potrzebny przypis]}.

Według niemieckiego językoznawcy Heinricha Adamy nazwa miejscowości pochodzi od wcześniejszej polskiej nazwy. W swoim dziele o nazwach miejscowości na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu Adamy wymienia jako najstarszą zanotowaną nazwę miejscowości Twardagora^{[potrzebny przypis]} podając jej znaczenie "wurde ubesetz in Festenberg" czyli po polsku "zostało przetłumaczone na Festenberg"^[5]. W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie miejscowość występuje pod nazwą niemiecką Festenberg oraz polską Twardagora^[6].

Polską nazwę miejscowości w formie Twardagóra w książce "Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej" wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa^[7]. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany w latach 1880–1906 wymienia miejscowość pod nazwami: niemiecką – Festenberg, oraz polską – Twardagóra^[8].

12 listopada 1946 nadano miejscowości polską nazwę Twardogóra^[2].

PołożenieEdytuj

Dworzec Autobusowy w Twardogórze

Twardogóra położona jest w środkowej części Wzgórz Twardogórskich, u podnóża Gór Kocich, w odległości ok. 45 km od Wrocławia. Miasto posiada mały dworzec autobusowy (2 stanowiska) i stację kolejową Twardogóra. Komunikację autobusową zapewniają Polbus PKS Wrocław (linie: 4 Oleśnica, 504 Wrocław przez Oleśnicę) oraz PKS Ostrów Wielkopolski.

HistoriaEdytuj

Twardogóra została założona w 1293 na prawie niemieckim (na śląsku rozpowszechnionym jako prawo średzkie) przez księcia głogowskiego Henryka III.

ZabytkiEdytuj

Rynek w Twardogórze

Twardogóra (stacja kolejowa)

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są^[9]:

ośrodek historyczny miasta,
kościół ewangelicki pw. Świętej Trójcy i Matki Boskiej z 1879 roku, szachulcowy; obecnie nieczynny,
kościół rzymskokatolicki, dawniej ewangelicki, parafialna sanktuarium bazylika mniejsza pw. Matki Bożej Wspomożenia Wiernych, zbudowana na miejscu starszej świątyni w latach 1874–1876 według projektu Karla Lüdeckego w stylu neogotyckim,
barokowy pałac z parkiem zbudowany w pierwszych latach XVIII wieku przy ul. Wrocławskiej 6, restaurowany w XIX i dwukrotnie w XX wieku, co zatarło barokowe cechy budynku; obecnie zespół szkół,
dom z XIX wieku, ul. Ratuszowa 12.
Rynek,
Plac Piastów,
Ratusz,
Cmentarz Żydowski

PrzyrodaEdytuj

W Twardogórze (w pobliżu przysiółka o nazwie Wesółka) rośnie jeden z największych w Polsce dębów, zwany Bliźniakiem. To potężne, dwupniowe drzewo, posiadające obwód 904 cm (w 2012)^[10], jego szacunkowy wiek to około 400 lat^[11].

WydarzeniaEdytuj

22 lipca 1970 roku w 667 rocznicę nadania praw miejskich i przyłączenia do Polski w 1945 r. został odsłonięty pomnik na ul. Wielkopolskiej^[12].
W 2005 została odrestaurowana płyta rynku wraz ze znajdującymi się na niej kamienicami.
20 kwietnia 2012 na rynku w Twardogórze odbyły się 8. Twardogórskie Dni Ziemi, a także happening „Zostawcie nam czysty kawałek świata”.
Twardogórski kościół pw. Świętej Trójcy i Matki Boskiej został laureatem w ogólnopolskim konkursie „Zabytek Zadbany – edycja 2012”. W kategorii „architektura i konstrukcje drewniane” Twardogóra wygrała z obiektami w Kosieczynie, Nowym Warpnie i Radrożu. Podczas odbywających się 18 kwietnia 2012 obchodach Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków w Stargardzie Burmistrz Miasta i Gminy Twardogóra Jan Dżugaj odebrał dyplom laureata oraz tablicę pamiątkową.

Muzeum Regionalne przy ZSP TwardogóraEdytuj

ZSP im. Jarosława Iwaszkiewicza

Historia muzeum szkolnego sięga niemalże początków funkcjonowania szkoły. Od 1957 do zbierania pamiątek historycznych dotyczących ziemi twardogórskiej i jej mieszkańców zachęcał nauczyciel historii i późniejszy dyrektor szkoły Alojzy Zielecki. Udało mu się zgromadzić liczne starodruki, dokumenty, numizmaty, zabytki kultury materialnej, a także broń białą. Ze względów lokalowych nie udało się wówczas utworzyć ekspozycji stałej.

Nie powiodły się również próby zorganizowania muzeum regionalnego w zabytkowym poewangelickim kościele w Twardogórze. W roku 1976 dyrektor Stanisław Sawicki podjął decyzję zorganizowania stałej ekspozycji zbiorów. Pracami związanymi z adaptacją pomieszczeń w obecnej sali 37 oraz ekspozycją zbiorów kierował nauczyciel-pasjonat Alojzy Jan Wieczorek. Ekspozycję stałą udostępniono 15 lutego 1977 i nadano jej miano Muzeum Szkolnego Ziemi Twardogórskiej. Alojzy Wieczorek był opiekunem muzeum do 31 sierpnia 2007. Przez ponad 30 lat pracował nad wzbogacaniem i opracowywaniem zbiorów wciągając do pracy młodzież. Współpracował z różnymi organizacjami i instytucjami. W czerwcu 1977 zorganizowano pierwsze uroczyste spotkanie z pracownikami muzeów wrocławskich połączone z prezentacją zbiorów muzealnych ziemi twardogórskiej.

W 1993 ekspozycję udostępniono do zwiedzania uczestnikom sesji popularnonaukowej kończącej obchody 700-lecia Twardogóry. We wrześniu 1995 ekspozycję zwiedzili także uczestnicy Dolnośląsko-Wielkopolskiego Spotkania Regionalnego zorganizowanego w szkole. W lutym 1997 odbyło się z kolei konwersatorium animatorów kultury regionalnej województwa wrocławskiego.

W roku szkolnym 1998/1999 zbiory muzealne przeniesione zostały do nowej siedziby (pomieszczenia po poradni psychologiczno-pedagogicznej). Od września 2007 opiekunem muzeum jest Katarzyna Krzywda. W 2008 szkoła obchodziła jubileusz 60-lecia. Z tej okazji muzeum zostało udostępnione do zwiedzania wszystkim uczestnikom zjazdu.

W latach 2009/2010 i 2011/2012 w muzeum realizowane były zajęcia w ramach projektu „Modernizacja kształcenia zawodowego na Dolnym Śląsku”. W maju 2012 muzeum udostępnione było do zwiedzania dla mieszkańców miasta. Zgromadzone zbiory nieprzerwanie służą realizacji edukacji regionalnej, udostępniane są uczniom, służą do organizowania wystaw tematycznych, wykorzystywane są przy pisaniu prac m.in. magisterskich.

Wspólnoty wyznanioweEdytuj

Kościół rzymskokatolicki:

parafia Najświętszej Maryi Panny Wspomożenia Wiernych

Świadkowie Jehowy:

zbór Twardogóra (Sala Królestwa ul. Mickiewicza 33)^[13]

Znane osoby związane z Twardogórą (przed 1945 rokiem)Edytuj

Julius Baron (1834−1898), niemiecki znawca prawa i nauczyciel akademicki
Ludwig Laqueur (1839–1909), okulista, pionier operacji jaskry
Paul von Grützner (1847–1919), fizjolog, profesor uniwersytetu
Heinrich Graf von Reichenbach (ur. 1928), emerytowany profesor gleboznawstwa na Uniwersytecie Hanowerskim
Martin Pohl (1930–2007), niemiecki poeta i aktor
Hagen Kleinert (ur. 1941), profesor fizyki teoretycznej na Wolnym Uniwersytecie Berlińskim
Solomon Plessner (1797-1883), żydowski kaznodzieja, tłumacz i komentator Biblii, obrońca ortodoksyjnego judaizmu

Galeria zdjęć TwardogóryEdytuj

Basen i lodowisko
Remiza strażacka
Urząd pocztowy
Brama pałacowa
Posąg Herkulesa
Szachulcowy kościół Świętej Trójcy i MB
Kościół Świętej Trójcy i MB
Kościół Świętej Trójcy (bok)
Kościół Świętej Trójcy; epitafium z piaskowca rodziny Jakischin, pochodzące z końca XVII wieku
Bazylika i Sanktuarium Matki Bożej Wspomożenia Wiernych, dawniej kościół ewangelicki
Bazylika Matki Bożej Wspomożenia Wiernych
Bazylika Matki Bożej Wspomożenia Wiernych

Zobacz teżEdytuj

Twardogóra – stacja kolejowa

PrzypisyEdytuj

↑ ^a ^b Twardogóra polskawliczbach.pl, w oparciu o dane GUS.
↑ ^a ^b Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
↑ Lucyna Nowak, Joanna Stańczak, Agnieszka Znajewska. Ludność według płci, województw (NTS 2), powiatów (LAU 1) i gmin (LAU 2) w 2012 r.. „Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 czerwca 2012 r.”, s. 48, 2012. Główny Urząd Statystyczny. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1734-6118. [dostęp 2013-02-09].
↑ Pruski dokument z 1750 r. ustalający urzędowe opłaty na Śląsku – Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750
↑ Heinrich Adamy: Die Schlesischen Ortsnamen ihre entstechung und bedeutung. Breslau: Verlag von Priebotsch`s Buchhandlung, 1888, s. 3.
↑ Johann Knie 1830 ↓, s. 922.
↑ Józef Lompa, „Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej”, Głogówek 1847, s. 21.
↑ Bronisław Chlebowski (red.): Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. XII. Warszawa: z zasiłku Kasy pomocy dla osób pracujących na polu naukowem imienia D-ra Mianowskiego, 1892, s. 679. [dostęp 2013-02-09]. (pol.)
↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego (pol.). Narodowy Instytut Dziedzictwa, 2012-01-11. s. 132. [dostęp 2012-09-23].
↑ Krzysztof Borkowski. Polskie drzewa. DALPO. s.171
↑ Krzysztof Borkowski, Robert Tomusiak, Paweł Zarzyński. Drzewa Polski; 2016; s. 179
↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa ”Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945", Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 803
↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-12] .

BibliografiaEdytuj

Johann Knie: Alpabetisch, Statistisch, Topographische Uebersicht aller Dorfer, Flecken, Stadt und andern Orte der Konigl. Preus. Provinz Schliesen.... Breslau: Barth und Comp., 1830.

Linki zewnętrzneEdytuj

[pwl-1] Twardogóra polskawliczbach.pl, w oparciu o dane GUS.

[MP-2] Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).

[GUS20120630-3] Lucyna Nowak, Joanna Stańczak, Agnieszka Znajewska. Ludność według płci, województw (NTS 2), powiatów (LAU 1) i gmin (LAU 2) w 2012 r.. „Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 czerwca 2012 r.”, s. 48, 2012. Główny Urząd Statystyczny. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1734-6118. [dostęp 2013-02-09].

[sbc.org.pl-4] Pruski dokument z 1750 r. ustalający urzędowe opłaty na Śląsku – Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750

[Adamy-5] Heinrich Adamy: Die Schlesischen Ortsnamen ihre entstechung und bedeutung. Breslau: Verlag von Priebotsch`s Buchhandlung, 1888, s. 3.

[CITEREFJohann_Knie1830922-6] Johann Knie 1830 ↓, s. 922.

[7] Józef Lompa, „Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej”, Głogówek 1847, s. 21.

[8] Bronisław Chlebowski (red.): Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. XII. Warszawa: z zasiłku Kasy pomocy dla osób pracujących na polu naukowem imienia D-ra Mianowskiego, 1892, s. 679. [dostęp 2013-02-09]. (pol.)

[9] Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego (pol.). Narodowy Instytut Dziedzictwa, 2012-01-11. s. 132. [dostęp 2012-09-23].

[polskiedrzewa-10] Krzysztof Borkowski. Polskie drzewa. DALPO. s.171

[drzewapolski-11] Krzysztof Borkowski, Robert Tomusiak, Paweł Zarzyński. Drzewa Polski; 2016; s. 179

[12] Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa ”Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945", Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 803

[13] Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-12] .

[2]

[3]

[1]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]