Uładzimir Hanczaryk
Uładzimir Iwanawicz Hanczaryk (biał. Уладзімір Іванавіч Ганчарык[a], ros. Владимир Иванович Гончарик, Władimir Iwanowicz Gonczarik, ur. 29 kwietnia 1940 w Auhustowie w rejonie łohojskim) – białoruski polityk, deputowany do białoruskiego i radzieckiego parlamentu, wspólny kandydat opozycji na urząd prezydenta Białorusi w wyborach 2001 roku; Kandydat nauk ekonomicznych (odpowiednik polskiego stopnia doktora).
Data i miejsce urodzenia |
29 kwietnia 1940 |
---|---|
Deputowany do Rady Najwyższej Republiki Białorusi XIII kadencji | |
Okres |
od 9 stycznia 1996 |
Przynależność polityczna |
bezpartyjny, bez frakcji |
Następca |
wybory nie odbyły się |
Deputowany ludowy do Rady Najwyższej ZSRR XII kadencji | |
Okres |
od 1989 |
Deputowany ludowy do Rady Najwyższej Białoruskiej SRR XI kadencji | |
Okres |
od 1985 |
Odznaczenia | |
Życiorys
edytujMłodość
edytujUrodził się 29 kwietnia 1940 roku we wsi Auhustowa, w rejonie łohojskim obwodu mińskiego Białoruskiej SRR, ZSRR[1]. Dokładna data urodzin nie jest pewna. Rodzice przyszłego polityka złożyli wniosek o zarejestrowanie narodzonego dziecka po zakończeniu wojny i nie pamiętali dnia narodzin syna. Rozważali 1 maja, ostatecznie podali dzień 29 kwietnia[2].
Pierwsze lata życia Hanczaryk spędził w ziemiance. Po wojnie dostał się do łohojskiej szkoły, oddalonej od miejsca zamieszkania o 5 km. Za celujące wyniki w nauce został odznaczony srebrnym medalem (na świadectwie maturalnym miał same piątki i jedną czwórkę). Dobry stopień zdobył za wypracowanie na temat związany z partią komunistyczną, w którym słowo „komunistyczny” napisał dużą literą. Jak sam później wspominał, zbyt poważnie podchodził do panującego ustroju politycznego. Po szkole dostał się na studia rolnicze. Na ostatnim roku ożenił się z Lilią. Instytut ukończył z wyróżnieniem[2].
Kariera
edytujW 1961 roku ukończył Białoruski Państwowy Instytut Gospodarki Narodowej. W 1976 roku zrobił aspiranturę w Akademii Nauk Społecznych przy KC KPZR[1] i uzyskał stopień kandydata nauk ekonomicznych (odpowiednik polskiego stopnia doktora)[3]. W latach 1961–1965 pracował jako ekonomista, zastępca p.o. głównego księgowego w sowchozie „10 lat BSRR” w rejonie lubańskim[1].
Uładzimir Hanczaryk rozpoczął karierę polityczną, wstępując w 1964 roku do Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego[3]. W latach 1965–1970 pracował jako I sekretarz Lubańskiego Komitetu Rejonowego Leninowskiego Komunistycznego Związku Młodzieży Białorusi. W latach 1970–1971 był instruktorem Mińskiego Komitetu Obwodowego Komunistycznej Partii Białorusi (KPB). W latach 1971–1973 pełnił funkcję II sekretarza Dzierżyńskiego Komitetu Rejonowego KPB. W latach 1976–1982[1] pracował jako zastępca kierownika Wydziału Gospodarki Wiejskiej Mińskiego Komitetu Obwodowego KPB[3] i I sekretarz Czerwieńskiego Komitetu Rejonowego KPB. W latach 1982–1984 był inspektorem i zastępcą kierownika Wydziału Organizacyjnego Komitetu Centralnego KPB. W latach 1984–1986 pełnił funkcję II sekretarza Mohylewskiego Komitetu Obwodowego KPB. W latach 1985–1990 był deputowanym ludowym do Rady Najwyższej Białoruskiej SRR XI kadencji. W latach 1989–1991 był deputowanym ludowym do Rady Najwyższej ZSRR, w jej ostatniej i jedynej wybranej demokratycznie kadencji[1].
W pierwszej turze wyborów parlamentarnych 14 maja 1995 roku został wybrany na deputowanego do Rady Najwyższej Republiki Białorusi XIII kadencji z czerwieńskiego okręgu wyborczego nr 218[4]. 9 stycznia 1996 roku został zaprzysiężony na deputowanego[5]. Był pezpartyjny[4], nie należał do żadnej z frakcji deputackich. Od 21 czerwca był członkiem delegacji Rady do Zgromadzenia Parlamentarnego Stowarzyszenia Białorusi i Rosji[6]. 27 listopada 1996 roku, po dokonanej przez prezydenta Alaksandra Łukaszenkę kontrowersyjnej i częściowo nieuznanej międzynarodowo zmianie konstytucji, nie wszedł w skład utworzonej przez niego Izby Reprezentantów Zgromadzenia Narodowego Republiki Białorusi I kadencji[1]. Zgodnie z Konstytucją Białorusi z 1994 roku jego mandat deputowanego do Rady Najwyższej zakończył się 9 stycznia 2001 roku; kolejne wybory do tego organu jednak nigdy się nie odbyły[7].
Uładzimir Hanczaryk był aktywnym działaczem związków zawodowych. W 1986 roku został przewodniczącym Białoruskiej Krajowej Rady Związków Zawodowych, a następnie, w 1990 roku, przewodniczącym Federacji Związków Zawodowych Białoruskich[1]. Związki zawodowe w ZSRR nie były popierane przez władze radzieckie. Działalność zrzeszonych robotników była pod kontrolą. W okresie pieriestrojki KPZR dążyła do wzmocnienia swojej pozycji politycznej. W objęciu w 1986 roku przez Hanczaryka funkcji kierowniczej BKRZ władze radzieckie upatrywały szansę na pozyskanie organizacji dla przywrócenia swojej pozycji w społeczeństwie. Hanczaryk nie wykorzystał możliwości przekształcenia radzieckiego modelu związków zawodowych w niezależną organizację, co przyczyniło się po upadku ZSRR do osłabienia związków i podporządkowania ich sformowanej w 1994 roku nowej władzy[2].
22 grudnia 2001 roku zrezygnował z tej funkcji na rzecz stanowiska wiceprzewodniczącego i członka Komitetu Wykonawczego Powszechnej Konfederacji Związków Zawodowych, zrzeszającej tego typu organizacje z krajów Wspólnoty Niepodległych Państw[8].
Wybory prezydenckie w 2001 roku
edytujW wyniku porozumienia głównych ugrupowań białoruskiej opozycji demokratycznej, Uładzimir Hanczaryk został wybrany na jej wspólnego kandydata na prezydenta w wyborach 2001 roku. Decyzja ta zapadła 21 lipca 2001 roku na spotkaniu pięciu kandydatów na prezydenta – Uładzimira Hanczaryka, Siamiona Domasza, Siarhieja Kalakina, Pawła Kazłouskiego i Michaiła Czyhira. Zdecydowano także, że wszyscy kandydaci złożą wniosek o rejestrację na kandydata, na wypadek, gdyby Hanczaryk nie został zarejestrowany. W innym wypadku mieli wspierać jego kampanię i ostatecznie wycofać się[9]. Hanczaryk został uznany za najlepszego kandydata m.in. dlatego, że nie był jednoznacznie kojarzony z opozycją. Zdaniem Marka Karpia z Ośrodka Studiów Wschodnich, w białoruskim społeczeństwie funkcjonował podświadomy podział na „dwór” i „lud”. Opozycja była przez znaczną część ludności postrzegana jako obcy ideowo, wywyższający się „dwór”, dlatego za właściwego kandydata uznano wywodzącego się ze wsi „człowieka z ludu”[10]. Oczekiwano też, że w ten sposób uda się zaangażować białoruskie związki zawodowe w kampanię prezydencką po stronie opozycji[11]. 18 czerwca 2001 roku obywatelska grupa inicjatywna na rzecz rejestracji Hanczaryka na kandydata na prezydenta została zarejestrowana przez Centralną Komisję Republiki Białorusi ds. Wyborów i Organizacji Referendów Republikańskich. 14 sierpnia ta sama Komisja zarejestrowała go jako kandydata, uznając za prawidłowe 121 041 podpisów poparcia[3].
W lipcu 2001 roku, w wywiadzie dla rosyjskiej telewizji ORT, Hanczaryk ogłosił, że jest w posiadaniu dowodów potwierdzających odpowiedzialność białoruskich władz za zamordowanie szeregu osób związanych z opozycją, a którzy oficjalnie uznawani byli za zaginionych, m.in. Wiktara Hanczara, Juryja Zacharanki, Zmiciera Zawadskiego i Anatola Krasouskiego. Oświadczył także, że wysłał do Łukaszenki 33 strony kopii potwierdzających to dokumentów, m.in. fotografię pistoletu, który miał posłużyć za narzędzie zbrodni. Hanczaryk opublikował także w prasie list do prezydenta z apelem o jak najszybszą odpowiedź w tej sprawie[11].
W czasie swojej kampanii wyborczej Hanczaryk spotykał się m.in. z mieszkańcami małych i średnich miast. 22 sierpnia brał udział w spotkaniu z górnikami z zakładów „Biełaruśkalij” w Soligorsku[12]. 27 sierpnia odwiedził Borysów i Żodzino[13]. Spotykał się także z przedstawicielami rosyjskich związków zawodowych[11]. W jednym z artykułów prasowych autorstwa Siarhieja Hajdukiewicza Hanczaryk został nazwany komunistą i partyjnym kandydatem. Hajdukiewicz oskarżał Hanczaryka o to, że w celu wygrania wyborów zwrócił się o wsparcie do Federacji Rosyjskiej i do przedstawicieli władz białoruskich, popierających Łukaszenkę. Podczas kampanii zbyt mało uwagi poświęcił szerokiemu elektoratowi[14].
Wśród pozostałych kandydatów opozycji, którzy zadeklarowali poparcie dla Hanczaryka, Komisja Wyborcza zarejestrowała Siamiona Domasza i Siarhieja Kalakina. 21 sierpnia 2001 roku, zgodnie z lipcowymi ustaleniami, Domasz zrezygnował z kandydowania na prezydenta i przekazał swoje poparcie na rzecz Hanczaryka[15]. Kalakin, wbrew ustaleniom, nie zrezygnował i wziął udział w wyborach jako kandydat.
Według oficjalnych wyników wyborów prezydenckich 9 września 2001 roku, Uładzimir Hanczaryk zdobył 15,65% głosów, przegrywając tym samym z urzędującym prezydentem Alaksandrem Łukaszenką, który zdobył 76,65% głosów. Najlepszy wynik Hanczaryk uzyskał w mieście Mińsk – 30,5%, najgorszy w obwodzie homelskim – 8,34%[16]. Wybory zostały uznane za niedemokratyczne przez szereg organizacji międzynarodowych[17], jednak wśród przyczyn porażki kandydata opozycji wymienia się także jego brak charyzmy[18].
Po wyborach
edytujPo przegranych wyborach prezydenckich Hanczaryk udał się do Moskwy, gdzie pracował w Powszechnej Konfederacji Związków Zawodowych. Napisał w tym czasie dwie książki. Pierwsza dotyczyła związków zawodowych, druga jego działalności politycznej i białoruskich wyborów w 2001 i 2006 roku. Po kilku latach wrócił na Białoruś[19]. Nie prowadzi aktywnej działalności politycznej, sporadycznie udziela się w życiu publicznym, jest zapraszany na uroczystości organizowane przez opozycję. W 2004 wziął udział w proteście, zorganizowanym w Mińsku, po ogłoszeniu wyroku Sądu Najwyższego w sprawie wypłaty przez gazetę Nasza Niwa wysokiej kompensacji pieniężnej (50 mln rubli białoruskich) redaktorowi telewizji białoruskiej BT, Jahorowi Rybakouowi[20].
W czerwcu 2010 roku, w wywiadzie dla gazety Narodnaja Wola, wezwał opozycję do wyboru wspólnego kandydata w kolejnych wyborach prezydenckich. Jednocześnie wyraził swoje poparcie dla kandydatury Alaksandra Jaraszuka i Alaksandra Kazulina[21].
Działalność polityczną Hanczaryka podsumował Juryj Chadyka, białoruski działacz publiczny i naukowiec, w wywiadzie dla gazety Narodnaja Wola:
Uładzimir Hanczaryk odszedł od polityki po źle przeprowadzonej kampanii. I to był prawidłowy krok. Nie zważając na to, że Hanczaryk nie był bardzo dobrym kandydatem – przegrał z godnością[22].
Po przejściu na emeryturę Hanczaryk udziela wykładów i konsultacji, stara się zachować aktywny tryb życia[19].
Odznaczenia
edytujŻycie prywatne
edytujUładzimir Hanczaryk jest żonaty[1], ma dwoje dzieci – syna Siarhieja i córkę Alenę[3]. W 1995 roku mieszkał w Mińsku[4].
Uwagi
edytuj- ↑ Zapis według oficjalnego wariantu języka białoruskiego. Alternatywna forma zapisu, według tzw. wariantu klasycznego (taraszkiewicy): Уладзімер Іванавіч Ганчарык (czyt. Uładzimier Iwanawicz Hanczaryk).
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i Kto… ↓, s. 95–96.
- ↑ a b c Тамковіч 2008 ↓, s. 4.
- ↑ a b c d e f Гончарик Владимир Иванович. who.bdg.by. [dostęp 2016-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-17)]. (ros.).
- ↑ a b c Спіс дэпутатаў Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь, выбраных 14 мая 1995 года. Centralna Komisja Republiki Białorusi ds. Wyborów i Prowadzenia Republikańskich Referendów. [dostęp 2019-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-09-17)]. (biał.).
- ↑ С. Шарецкий: Постановление Верховного Совета Республики Беларусь от 9 января 1996 г. №4-XIII. pravo.levonevsky.org, 1996-01-09. [dostęp 2018-06-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-13)]. (ros.).
- ↑ С. Шарецкий: Постановление Верховного Совета Республики Беларусь от 21 июня 1996 г. №391-XIII. bankzakonov.com, 1996-06-21. [dostęp 2019-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-23)]. (ros.).
- ↑ М. Грыб: Канстытуцыя 1994 года. Narodowy Internetowy Portal Prawy Republiki Białorusi, 1994-03-15. [dostęp 2020-04-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-04-28)]. (biał.).
- ↑ Ірына Леўшына: Уладзiмiр Ганчарык аб’явiў аб тым, што пакiдае пасаду старшынi Федэрацыi прафсаюзаў Беларускай. Zwiazda, 2001-12-27. [dostęp 2016-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-12-09)]. (biał.).
- ↑ Vladimir Goncharik was called the unique candidate from wide public coalition. Karta'97, 2001-07-21. [dostęp 2016-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (ang.).
- ↑ Piotr Nowina-Konopka: Polowanie na żubry. [dostęp 2019-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-09-17)].
- ↑ a b c Uładzimir Hanczaryk - kandydat opozycji. „Rzeczpospolita”, 2001-07-23. [dostęp 2010-06-30].
- ↑ Валянцiна Меншыкава: Уладзiмiр Ганчарык пабываў у Салiгорску. Zwiazda, 2001-08-23. [dostęp 2016-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-01)]. (biał.).
- ↑ Валянцiна Меншыкава: Уладзiмiр Ганчарык сустрэўся з выбаршчыкамi ў Барысаве i Жодзiне. Zwiazda, 2001-08-28. [dostęp 2016-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-12-09)]. (biał.).
- ↑ Сяргей Васiльевiч Гайдукевiч: Парадак у краiне – дастатак у доме. Zwiazda, 2001-08-31. [dostęp 2016-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-12-05)]. (biał.).
- ↑ Domash withdraws in favor of teammate Goncharik. Karta'97, 2001-08-21. [dostęp 2016-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (ang.).
- ↑ Результаты выборов Президента Республики Беларусь 9 сентября 2001 г.. Centralna Komisja Republiki Białorusi ds. Wyborów i Organizacji Referendów Republikańskich. [dostęp 2019-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-12)]. (ros.).
- ↑ Belarus. Human Rights Watch. [dostęp 2019-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-01)]. (ang.).
- ↑ Uładzimir Hanczaryk. Wprost. [dostęp 2016-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-16)].
- ↑ a b Куды знікаюць вядомыя апазіцыйныя палітыкі пасля выбараў?. Europejskie Radio dla Białorusi, 2008-12-03. [dostęp 2019-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-09-17)]. (biał.).
- ↑ Каля 400 чалавек узялі ўдзел у акцыі „Ланцуг неабыякавых чытачоў” у падтрымку газеты „Народная воля” ў Менску. Centrum Obrony Praw Człowieka „Wiosna”, 2004-06-11. [dostęp 2019-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)]. (biał.).
- ↑ Віталь Гарбузаў: Уладзімір Ганчарык: «Без празрыстых выбараў шанцы апазіцыі блізкія да нуля». Narodnaja Wola, 2010-06-07. [dostęp 2019-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-04-30)]. (biał.).
- ↑ Святлана Калінкіна, Віталь Гарбузаў: Рассыпаны строй: «за» і «супраць». Narodnaja Wola, 2010-05-27. [dostęp 2019-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-09-13)]. (biał.).
Bibliografia
edytuj- Centrum Naukowo-Analityczne „Białoruska Perspektywa”: Kto jest kim w Białorusi. Białystok: Podlaski Instytut Wydawniczy, 2000, s. 313, seria: Biblioteka Centrum Edukacji Obywatelskiej Polska – Białoruś. ISBN 83-913780-0-4.
- Аляксандр Тамковіч. Уладзімір Ганчарык – адзіны кандыдат. „Nowy Czas”. Nr 2 (86), s. 4, 21–27 stycznia 2008. Red. nacz. Alena Anisim. Mińsk: Prywatne Unitarne Przedsiębiorstwo Wydawnicze „Czas Nawinau”. ISSN 2218-2144. (biał.).