Uładzimir Terauski
Uładzimir Wasilewicz Terauski lub Cierauski (biał. Уладзімір Васілевіч Тэраўскі (Цераўскі)[a], ros. Владимир Васильевич Теравский, Władimir Wasiljewicz Tierawski, ur. 23 listopada 1871 w Romanowie w powiecie słuckim, zm. 10 listopada 1938 w Mińsku) – białoruski dyrygent, kompozytor, folklorysta, nauczyciel, pracownik cerkwi prawosławnej, autor melodii hymnu Białoruskiej Republiki Ludowej; więziony i rozstrzelany przez władze radzieckie w okresie wielkiego terroru.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
23 listopada 1871 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
10 listopada 1938 |
| Zawód | |
Życiorys edytuj
Urodził się 23 (11 st. st.) listopada 1871 roku w miasteczku Romanowo, w powiecie słuckim guberni mińskiej Imperium Rosyjskiego (obecnie wieś Lenino w rejonie słuckim Białorusi). Był młodszym synem prawosławnego duchownego, kierownika chóru cerkiewnego Wasila Terauskiego. W 1889 roku ukończył szkołę duchowną w Słucku. Uczył się w seminarium duchownym w Mińsku. W latach 1892–1895 odbywał służbę wojskową w Armii Imperium Rosyjskiego. Od 1895 roku był kontrolerem na Kolei Libawsko-Romieńskiej. Od 1897 roku pracował w Uralskich Fabrykach grafa Strogonowa, służył jako regent, nauczyciel w guberni permskiej. Będąc na Uralu kierował amatorskimi chórami robotniczymi w zakładach kolejowych: Bilimbajewskim i Szajtanskim. Śpiewał w grupie muzycznej rosyjskiego dyrygenta Dmitrija Agreniowa-Sławianskiego, w repertuarze którego były m.in. białoruskie pieśni ludowe[1][2][3][4].
W 1900 roku (według innego źródła[jakiego?] – 1901) przyjechał do Mińska, gdzie był współpracownikiem mińskiego oddziału państwowego banku. Od 1901 roku pracował jako urzędnik kancelaryjny 2. kategorii w Mińskiej Izbie Kontroli. Jednocześnie stał na czele chóru cerkwi św. Marii Magdaleny i amatorskiego chóru Mińskiego Towarzystwa Trzeźwości. Był też nauczycielem śpiewu i gimnastyki w Gubernialnym Ośrodku Opieki nad Przytułkami Dziecięcymi. W 1904 roku biskup miński i turowski Michał (Tiemnorusow) mianował go lektorem w soborze katedralnym świętych Piotra i Pawła. Jednocześnie pełnił funkcję pomocnika regenta Mińskiego Chóru Arcybiskupiego. Następnie był lektorem w cerkwi św. Marii Magdaleny i nauczycielem śpiewu 3. Mińskiej Szkoły Parafialnej. Wchodził w skład Towarzystwa Twórców Sztuki Białoruskiej. W lipcu 1914 roku założył Miński Białoruski Chór z narodowym białoruskim repertuarem, który w 1917 roku wszedł w skład Pierwszego Białoruskiego Towarzystwa Dramatu i Komedii. Współorganizował ośrodek kulturalno-oświatowy przy „Białoruskiej chatce”. W latach 1918–1919 kierował kapelą chórową w Białoruskim Teatrze Radzieckim. Należał do Towarzystwa Pracowników Białoruskiej Sztuki. Jesienią 1919 roku na zaproszenie rektora Mińskiego Instytutu Pedagogicznego Usiewałada Ihnatouskiego pracował jako wykładowca. Latem 1920 roku w Osipowiczach został aresztowany przez władze polskie. Pełnił funkcję głównego chórmistrza w Białoruskim Teatrze Państwowym w Mińsku (BDT-1) od czasu jego założenia[1][2][3][4].
Radzieckie represje i rozstrzelanie edytuj
3 września 1921 roku został wraz z żoną Nadzieją Procharauną aresztowany w Mińsku przez Czeka. Sądzony był w ramach jednej sprawy z artystami Usiewaładem Falskim, Uładzimirem Kubarem, jego żoną Nadzieją Kubar, kierownikiem wydziału dezynfekcji Ludowego Komisariatu Ochrony Zdrowia Siamionem Wałaczkowiczem, starszym mechanikiem Mińskiego Telegrafu Hierasimem Ramanczykiem, telegrafistami Michaiłem Bakunem i Hanną Brujewicz oraz pielęgniarką Sinklicikiją Małczanawą. 23 września został skazany decyzją kolegium OGPU ZSRR na rozstrzelanie, wkrótce jednak wyrok został zmieniony na 5 lat więzienia. Karę odbywał w domu poprawczym w Smoleńsku. Jego żonę skazano na rok prac przymusowych w Mińskim Obozie Pracy. 24 maja 1923 roku został przedterminowo zwolniony w celu przygotowania i udziału BDT-1 we Wszechzwiązkowej Wystawie Rolniczej w Moskwie. Następnie kierował zespołami chórowymi Białoruskiego Uniwersytetu Państwowego, Mińskim Technikum Pedagogicznym i związku zawodowym pocztowców-telegrafistów. Brał udział w pracach sekcji muzycznej Instytutu Kultury Białoruskiej. Po 1930 roku został zwolniony z pracy i oskarżony o „narodowy demokratyzm”. Ponownie służył jako lektor w cerkwi św. Marii Magdaleny. 17 sierpnia 1938 roku został aresztowany po raz drugi[b]. 1 listopada 1938 roku został uznany przez trójkę NKWD za „agenta polskiego wywiadu” i skazany na rozstrzelanie. Wyrok wykonano 10 listopada 1938 roku w więzieniu NKWD w Mińsku[1][2][5][4].
1 października 1957 roku został zrehabilitowany przez trybunał BWA w sprawie z 1938 roku. 6 sierpnia 1996 roku został zrehabilitowany przez prokuraturę BWA w sprawie z 1921 roku[2][4]. Dokumenty w sprawach Uładzimira Terauskiego wraz z fotografiami przechowywane są w archiwum Komitetu Bezpieczeństwa Państwowego Białorusi. Sprawa grupowa z 1921 roku znajduje się pod numerem № 20479, sprawa z 1938 roku pod numerem № 10927-с[2].
Rola w białoruskim ruchu narodowym edytuj
Uładzimir Terauski związany był z białoruskim ruchem narodowym, głównie poprzez pracę dyrygenta i kompozytora. W lipcu 1917 roku występował przed delegatami zjazdu białoruskich partii i organizacji[3]. Podczas otwarcia I Zjazdu Wszechbiałoruskiego w grudniu 1917 roku prowadzony przez niego Miński Białoruski Chór wykonał trzy białoruskie pieśni: tzw. białoruską Marsyliankę Adwieku my spali do słów Alaksandra Mikulczyka, hymn ludowy skomponowany przez Terauskiego A chto tam idzie do wiersza Janki Kupały oraz hymn rewolucyjny Krou naszu ljuć dauno użo katy… Wszystkie trzy występy zostały przyjęte owacjami[6]. W latach 1919–1920 wchodził w skład Tymczasowego Białoruskiego Komitetu Narodowego w Mińsku[3][4].
30 października 1919 roku napisany został przez Makara Kaścikiewicza tekst pieśni pt. My wyjdziem szczylnymi radami, do którego Uładzimir Terauski skomponował melodię. Utwór stał się hymnem państwowym Białoruskiej Republiki Ludowej[6].
Twórczość edytuj
Uładzimir Terauski jest autorem muzyki dla spektakli Białoruskiego Teatru Państwowego: Biazwinnaja krou Uładzisłaua Hałubka (1918), Kawal-wajawoda Jeuscihnieja Mirowicza (1925) i innych. Jest też autorem muzyki do spektaklu Na Kupalle Michaiła Kudzielki (1921), którą ówcześni białoruscy krytycy uznali za pierwszą białoruską operę narodową. Tworzył również pieśni i romanse do słów Janki Kupały, Jakuba Kołasa, Zmitroka Biaduli i innych. Zapisywał i harmonizował pieśni ludowe. Niektóre z nich zostały opublikowane w zbiorach Biełaruski spieunik z notami na try hałasy pawodle narodnych miełodyj (1921), Biełaruski lirnik (1922) i Wajskowy zbornik (1926)[1][4].
Uwagi edytuj
- ↑ Zapis według oficjalnego wariantu języka białoruskiego. Alternatywna forma zapisu, według tzw. wariantu klasycznego (taraszkiewicy): Уладзімер Васільевіч Тэраўскі (Цераўскі) (czyt. Uładzimier Wasiljewicz Terauski (Cierauski)).
- ↑ Aresztowanie miało miejsce pod adresem: ul. Storożowska 74 m. 4.
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d Тэраўскі Уладзімір Васілевіч. W: Represawanyja litaratary… tom. II.
- ↑ a b c d e Тэраўскі (Терравский) Уладзімір. W: Represawanyja prawasłaunyja… tom. II.
- ↑ a b c d Тэраўскі Ўладзімір. slounik.org. [dostęp 2017-03-25]. (biał.).
- ↑ a b c d e f Encykłapiedyja... s. 558.
- ↑ Terauski Uładzimir Wasiljewicz. W: Represawanyja litaratary… tom. III cz. 2.
- ↑ a b Michaluk 2010 ↓, s. 277–278.
Bibliografia edytuj
- Dorota Michaluk: Białoruska Republika Ludowa 1918–1920. U podstaw białoruskiej państwowości. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2010, s. 597. ISBN 978-83-231-2484-9.
- Leanid Marakou: Represawanyja litaratary, nawukoucy, rabotniki aswiety, hramadskija i kulturnyja dziejaczy Biełarusi, 1794-1991. Enc. dawiednik. U 10 t.. Mińsk: 2003. ISBN 985-6374-04-9. [dostęp 2012-03-04]. (biał.).
- Leanid Marakou: Represawanyja prawasłaunyja swiaszczenna- i carkounasłużycieli Biełarusi 1917–1967: Encykłapiedyczny dawiednik: U 2 t.. Mińsk: 2007. [dostęp 2012-03-04]. (biał.).
- pod red. Hienadzia Paszkoua: Encykłapiedyja historyi Biełarusi u 6 tamach. T. 6 Księga 1. Mińsk: „Biełaruskaja encykłapiedyja” imia Pietrusia Brouki, 2001, s. 592. ISBN 985-11-0214-8. (biał.).