Ułudka leśna

Ułudka leśna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rodzina	ogórecznikowate
Rodzaj	Memoremea
Gatunek	ułudka leśna
	Nazwa systematyczna
	Memoremea scorpioides (Haenke) A.Otero, Jim.Mejías, Valcárcel & P.Vargas; Phytotaxa 173: 266 (2014)
Synonimy
	Cynoglossum scorpioides Haenke; Omphalium scorpioides (Haenke) Roth; Omphalodes scorpioides (Haenke) Schrank; Picotia scorpioides (Haenke) Roem. & Schult.;
	Cynoglossum scorpioides Haenke; Omphalium scorpioides (Haenke) Roth; Omphalodes scorpioides (Haenke) Schrank; Picotia scorpioides (Haenke) Roem. & Schult.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ułudka leśna (Memoremea scorpioides (Haenke) A.Otero, Jim.Mejías, Valcárcel & P.Vargas) – gatunek roślin z monotypowego rodzaju Memoremea z rodziny ogórecznikowatych Boraginaceae. Obszar występowania rozciąga się od Niemiec i Austrii, poprzez Polskę, Czechy, Słowację, Węgry, Rumunię, Białoruś i Ukrainę po centralną i południową część europejskiej Rosji^[3]. W Polsce gatunek jest rzadki^[5], spotykany głównie w jej części południowo-zachodniej^[6].

Morfologia

Łodyga: Wiotka, owłosiona, do 40 cm długości, w przekroju czworokątna.
Liście: Liście dolne łopatkowate. Liście górne podłużnie lancetowate.
Kwiaty: Do 5 mm średnicy, wyrastające w kątach przysadek. Szypułka dłuższa od kielicha. Kielich wcięty do połowy, owłosiony. Korona kwiatu jasnobłękitna. Osklepki nagie, żółte^[7].
Owoc: Rozłupka wyżłobiona na powierzchni, z zagiętym błoniastym brzegiem.

Biologia i ekologia

Roślina jednoroczna lub dwuletnia, hemikryptofit. Rośnie w lasach i zaroślach. Kwitnie w kwietniu i maju. Roślina cieniolubna i wilgociolubna.

Systematyka

Gatunek zaliczany był i wciąż bywa tradycyjnie do rodzaju ułudka Omphalodes i temu zawdzięcza nazwę zwyczajową^[8]. Badania molekularne na początku XXI wieku ujawniły, że w tradycyjnym ujęciu rodzaj Omphalodes jest taksonem polifiletycznym i zaliczane go niego gatunki w istocie należą do trzech różnych plemion^[9]^[10]^[11]. Memoremea scorpioides tworzy monotypowy rodzaj Memoremea stanowiący klad bazalny w obrębie plemienia Asperugeae w podrodzinie Boraginoideae i rodzinie ogórecznikowatych Boraginaceae. W obrębie plemienia najbliżej spokrewnionym rodzajem jest lepczyca Asperugo, a poza tym należy tu para rodzajów siostrzanych Anoplocaryum i mertensja Mertensia. Cała ta grupa jest siostrzana względem plemienia Omphalodeae, obejmującego gatunki zachowane w rodzaju ułudka Omphalodes oraz Myosotidium^[9].

Zagrożenia

Roślina umieszczona na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006)^[12] w grupie gatunków wymierających, krytycznie zagrożonych (kategoria zagrożenia E). W wydaniu z 2016 roku otrzymała kategorię VU (narażony)^[13]. Znajduje się także w Polskiej czerwonej księdze roślin w kategorii VU (narażony)^[14].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-22] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Memoremea scorpioides. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-12-01].
↑ Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39 – 91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105.
↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając (red.) i inni, Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .
↑ Szafer W., Kulczyński S., Pawłowski B.: Rośliny polskie, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1969
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 123, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b JulianaJ. Chacón JulianaJ. i inni, The borage family (Boraginaceae s.str.): A revised infrafamilial classification based on new phylogenetic evidence, with emphasis on the placement of some enigmatic genera, „Taxon”, 65 (3), 2016, s. 523–546, DOI: 10.12705/653.6 .
↑ MaximilianM. Weigend MaximilianM. i inni, Multiple origins for Hound’s tongues (Cynoglossum L.) and Navel seeds (Omphalodes Mill.) – The phylogeny of the borage family (Boraginaceae s.str.), „Molecular Phylogenetics and Evolution”, 68 (3), 2013, s. 604-618, DOI: 10.1016/j.ympev.2013.04.009 .
↑ Otero i inni, Molecular phylogenetics and morphology support two new genera (Memoremea and Nihon) of Boraginaceae s.s., „Phytotaxa”, 173, 2014, s. 241–277, DOI: 10.11646/phytotaxa.173.4.1 .
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-22] (ang.).

[powo-3] Memoremea scorpioides. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-12-01].

[4] Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39 – 91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105.

[5] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[6] Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając (red.) i inni, Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .

[7] Szafer W., Kulczyński S., Pawłowski B.: Rośliny polskie, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1969

[checklist-8] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 123, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[juliana-9] JulianaJ. Chacón JulianaJ. i inni, The borage family (Boraginaceae s.str.): A revised infrafamilial classification based on new phylogenetic evidence, with emphasis on the placement of some enigmatic genera, „Taxon”, 65 (3), 2016, s. 523–546, DOI: 10.12705/653.6 .

[10] MaximilianM. Weigend MaximilianM. i inni, Multiple origins for Hound’s tongues (Cynoglossum L.) and Navel seeds (Omphalodes Mill.) – The phylogeny of the borage family (Boraginaceae s.str.), „Molecular Phylogenetics and Evolution”, 68 (3), 2013, s. 604-618, DOI: 10.1016/j.ympev.2013.04.009 .

[11] Otero i inni, Molecular phylogenetics and morphology support two new genera (Memoremea and Nihon) of Boraginaceae s.s., „Phytotaxa”, 173, 2014, s. 241–277, DOI: 10.11646/phytotaxa.173.4.1 .

[12] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[13] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[14] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[3]

[5]

[6]

[1]

[2]

[4]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]