Układ baryczny
Układ baryczny – występująca w atmosferze strefa obniżonego lub podwyższonego ciśnienia o charakterystycznym kierunku cyrkulacji mas powietrza. Układy baryczne są elementami ogólnej cyrkulacji atmosferycznej zachodzącej w skali globalnej (głównie pod wpływem ruchu obrotowego planety i energii promieniowania słonecznego).
– linie łączą punkty o jednakowym ciśnieniu (izobary)
W atmosferze Ziemi ogólna cyrkulacja powietrza tworzy wielkoskalowe komórki konwekcyjne: komórkę Hadleya, Ferrela i polarną; jest ona odpowiedzialna za występowanie na różnych szerokościach geograficznych dominujących wiatrów południowo-zachodnich lub północno-zachodnich (np. pasatów lub dominujących wiatrów północno-zachodnich na terenie Polski[a])[1]. Układy baryczne powstają najczęściej na granicach między masami powietrza, cyrkulującymi wewnątrz tych komórek. Wśród nich wyróżnia się[2][3]:
- wyże baryczne
- niże baryczne
- zatoki niskiego ciśnienia
- kliny wysokiego ciśnienia
- wały (grzbiety) baryczne
- bruzdy baryczne
- siodła baryczne.
Ze względu na kierunki cyrkulacji powietrza w sąsiadujących komórkach cyrkulacyjnych na powierzchni Ziemi powstają pasy niżów lub wyżów barycznych, które przemieszczają się w kierunku wschodnim, zgodnie z kierunkiem obrotów Ziemi, wraz z frontami meteorologicznymi kształtującymi pogodę (np. kolejne niże, nadchodzące z zachodu nad Polskę)[1].
Poza ruchomymi układami barycznymi, powstającymi regularnie na granicy między komórkami konwekcyjnymi (Hadleya, Ferrela i okołobiegunowymi), w atmosferze występują inne układy baryczne, związane z różnym pokryciem powierzchni obracającego się globu, np. istnieniem terenowych przeszkód na drodze powietrza cyrkulującego w globalnych komórkach konwekcyjnych lub występowaniem różnic w prędkości nagrzewania się i chłodzenia powierzchni oceanów i kontynentów. Przykładami tej grupy układów barycznych są np. szybko przemieszczające się cyklony lub stosunkowo stacjonarne wyże i niże, np. Wyż syberyjski, Wyż Azorski, Niż Islandzki, Niż Aleucki[b][1].
Uwagi edytuj
- ↑ W obszarze międzyzwrotnikowym występuje strefa wschodnich pasatów, w umiarkowanych szerokościach geograficznych – strefa dominujących wiatrów zachodnich, a w obszarach polarnych – strefa wiatrów wschodnich
- ↑ Niewielkie okresowe przemieszczenia układów quasi-stacjonarnych i zmiany ciśnienia wewnątrz tych układów są elementem zjawisk klimatycznych, które zachodzą w skali globalnej w cyklach kilkuletnich (zob. El Niño, indeks oscylacji południowej, oscylacja północnoatlantycka)
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Vera Schlanger - Hungarian Meteorological Service, Budapeszt, Węgry Recenzenci: Dr Ildikó Dobi Wantuch / Dr Elena Kalmár – Hungarian Meteorological Service, Budapeszt, Węgry: Ogólna cyrkulacja atmosfery. ESPERE-ENC. [dostęp 2012-09-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-02-21)].
- ↑ Układy baryczne. [w:] Portal wiedzy onet.WIEM [on-line]. portalwiedzy.onet.pl. [dostęp 2012-09-18].
- ↑ Układy baryczne. www.geografiameteorologia.pl.tl. [dostęp 2012-09-18].