Układ pozapiramidowy

Układ ruchowy prążkowy, biorący udział w wykonywaniu przez organizm czynności ruchowej

Układ pozapiramidowy (układ podkorowy, układ ruchowy prążkowiowy, łac. systema extrapyramidale) wraz z układem piramidowym bierze udział w wykonywaniu przez organizm czynności ruchowej. Jeśli jednak układ piramidowy zajmuje się czynnościami, które wymagają od nas skupienia (np. nauka jazdy na rowerze, nauka pisania), to układ pozapiramidowy powoli przejmuje i automatyzuje czynności, które wcześniej były pod kontrolą układu piramidowego. Układ pozapiramidowy jest więc układem wspomagającym, odciążającym nas od skupiania się nad codziennymi czynnościami, umożliwiający nam pewną automatyzację. Współdziała w wyzwalaniu ruchów dowolnych i regulowaniu napięcia mięśni szkieletowych.

Anatomia edytuj

W układzie pozapiramidowym wyróżnia się następujące składowe anatomiczne[1][2]:

Połączenia tych struktur:

  • między korą nową a prążkowiem
  • między jądrem środkowo-pośrodkowym wzgórza a prążkowiem
  • między istotą czarną a prążkowiem
  • między prążkowiem a gałką bladą i częścią siatkowatą istoty czarnej
  • między jądrem niskowzgórzowym a gałką bladą i zwrotnie, między gałką bladą a jądrem niskowzgórzowym
  • między gałką bladą a jądrami wzgórza
  • między gałką bladą a jądrem konarowo-mostowym (informacje GABA-ergiczne)
  • między istotą czarną (częścią siatkowatą) a jądrami brzusznym bocznym i przyśrodkowym grzbietowym wzgórza
  • między jądrami wzgórza brzusznym bocznym i środkowo-pośrodkowym a korą ruchową (pole 4)
  • między jądrami wzgórza brzusznym przednim i brzusznym bocznym a korą przedruchową (pole 6)
  • między jądrami wzgórza brzusznym bocznym i brzusznym przednim a korą przedruchową (pole 6)
  • między jądrem konarowo-mostowym a gałką bladą i istotą czarną.

Patologia edytuj

Osobny artykuł: Zespół pozapiramidowy.

Z dysfunkcją układu pozapiramidowego wiążą się następujące patologie:

Najważniejsze ruchy mimowolne w uszkodzeniu układu pozapiramidowego:

Nazwa Opis
Ruchy pląsawicze (choreatyczne) szybkie, obszerne ruchy kończyn, grymasy twarzy, karykaturalnie naśladujące ruchy dowolne
Ruchy atetotyczne powolne ruchy palców rąk lub stóp, doprowadzające do niezwykłych ułożeń
Ruchy torsyjne powolne, skręcające ruchy szyi lub tułowia
Ruchy baliczne obszerne, gwałtowne ruchy kończyn, zwykle połowicze (hemibalizm), o charakterze wyrzucania
Mioklonie (zrywania mięśniowe) krótkie, szybkie skurcze pojedynczych mięśni z niewielkim efektem ruchowym, przypominające efekt po podrażnieniu prądem elektrycznym
Drżenie (tremor) rytmiczne ruchy naprzemienne o niewielkiej zazwyczaj amplitudzie
Tiki stereotypowe, krótkie ruchy określonej części ciała, np. wzruszanie ramieniem, mrużenie oka itp.

Przypisy edytuj

  1. A. Bochenek, M. Reicher: Anatomia człowieka. T. IV. Warszawa: PZWL, 1981, s. 382. ISBN 83-200-0368-7.
  2. Ryszard Podemski: Kompendium neurologii. Gdańsk: Via Medica, 2008, s. 23. ISBN 978-83-7555-054-2.

Bibliografia edytuj

  • Jądra podstawy i układ pozapiramidowy. W: James D. Fix: Neuroanatomia. Wrocław: Urban & Partner, 1997, s. 337–347. ISBN 83-85842-81-0.
  • Antoni Prusiński: Podstawy neurologii klinicznej. Warszawa: PZWL, 1977, s. 43.