Ulica Gdańska w Bydgoszczy

ulica w Bydgoszczy

Ulica Gdańska – główna, reprezentacyjna ulica miejska położona na terenie Śródmieścia w Bydgoszczy.

ulica Gdańska
Śródmieście, Bocianowo, Os. Zawisza, Os. Leśne, Las Gdański, Myślęcinek
Ilustracja
Gdańska w pobliżu pl. Wolności
Państwo

 Polska

Miejscowość

Bydgoszcz

Plan
Plan przebiegu ulicy
Przebieg
światła ← ul. Jagiellońska, ul. Focha →, Plac Teatralny
ul. Drukarska
Plac Praw Kobiet
ul. Parkowa
ul. Dworcowa, Pomorska
Plac Wolności
światła ← ul. Krasińskiego, Śniadeckich
← ul. Słowackiego, ul. Cieszkowskiego
światła ← al. Mickiewicza, ul. Świętojańska →
ul. Zamoyskiego
światła ← ul. Chodkiewicza, ul. Chocimska →
światła ← ul. Kamienna, ul. Artyleryjska →
ul. Leśna
ul. Dwernickiego
światła ← ul. Czerkaska, ul. Powst. Warszawy →
Skwer Inwalidów Wojennych
ul. 11 Listopada
światła ← ul. Modrzewiowa, Stadion Miejski
wiadukt Józefa Święcickiego
ul. Rekreacyjna (Leśny Park Kultury i Wypoczynku)
światła ← ul. Sądecka, LKPiW
← ul. Zamczysko, ul. Konna (LKPiW) →
← ul. Dąbska, BCTW
światła ← ul. Bielska, ul. Jeździecka →
ul. Szosa Bydgoska
światła al. Armii Krajowej
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „ulica Gdańska”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „ulica Gdańska”
Położenie na mapie Bydgoszczy
Mapa konturowa Bydgoszczy, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „ulica Gdańska”
Ziemia53°09′40,0″N 18°02′21,7″E/53,161100 18,039355
Początek ul. Gdańskiej na obrazie C.W. Bellacha z 1830-1840 r.
Ulica Gdańska
Odcinek przy Placu Praw Kobiet
Gdańska 10
W kierunku ul. Pomorskiej
Skrzyżowanie z ulicami Dworcową i Pomorską
Hotel Pod Orłem
Dom Towarowy Jedynak
Widok na północ
Gdańska 20
Narożnik placu Wolności
Gdańska 27
W kierunku ul. Śniadeckich
Gdańska 33
Skrzyżowanie z ul. Śniadeckich/Krasińskiego
Dom handlowy Rywal
Dalszy odcinek ulicy
W kierunku ul. Słowackiego
Gdańska 48
Willa Wilhelma Blumwe
Narożnik ul. Słowackiego
W kierunku alei Mickiewicza
Gdańska 68
Narożnik al. Mickiewicza
Narożnik ul. Cieszkowskiego
Od Cieszkowskiego do Świętojańskiej
Retro
Między Świętojańską a Chocimską
Gdańska 92-94
Gdańska 101
Gdańska 119-121
Wiadukt Józefa Święcickiego
Ulica Gdańska nocą
Rejon skrzyżowania z ul. Dworcową
Początek ulicy
Rejon Muzeum Okręgowego
Dom Mody Drukarnia
Gdańska 10
Odcinek początkowy
Hotel Pod Orłem
Orzeł (na hotelu)
Skrzyżowanie z ul. Pomorską
Gdańska 20
W kierunku placu Wolności
Narożnik pl. Wolności 1
Wieża
Szczyty
Gdańska 27
Ławeczka Mariana Rejewskiego
Nocą
Detale architektoniczne
Orzeł (nr 14)
Złoty łabędź (nr 5)
Alegoria przemysłu (nr 9)
Alegoria handlu (nr 9)
Głowa Józefa Święcickiego (nr 14)
Portal z tympanonem i kartuszem (nr 14)
Atlant (nr 14)
Afrodyta (nr 15)
Atena (nr 15)
Eris (nr 15)
Hera (nr 15)
Putta (nr 15)
Postacie alegoryczne (nr 27)
Młodzieniec (nr 27)
Wieża (pl. Wolności 1)
Sztukaterie (pl. Wolności 1)
Konsole i sztukateria (nr 33)
Głowa kobiety (nr 35)
Alegoria architektury (nr 60)
Ornamenty (nr 60)
Motywy słońca (nr 63)
Postać mężczyzny (nr 63)
Naświetle z płaskorzeźbami (nr 68)
Secesyjne ornamenty i maszkarony (nr 71)
Sztukaterie (nr 93)
Wieża (nr 94)
Kariatyda (nr 101)
Szczyt z puttami (nr 119)
Gazon (nr 119)
Uśmiechnięta kobieta (nr 119)

Początkowo ulica odgrywała głównie rolę komunikacyjną, jednak w II połowie XIX wieku zmieniła się w reprezentacyjny trakt mieszczański, „wizytówkę miasta”, centrum handlu i rozrywki, gdzie koncentrowało się życie rozrastającego się Nowego Miasta, położonego na północ od rozlokowanego nad Brdą Starego Miasta w Bydgoszczy. W dwudziestoleciu międzywojennym była trzecią pod względem długości ulicą w Bydgoszczy, licząc łącznie 3,19 km[1].

Przebieg

edytuj

Ulica łączy Stare Miasto z północnymi terenami bydgoskiej aglomeracji. Rozciąga się od skrzyżowania z ul. Jagiellońską do ul. Armii Krajowej.

Część południowa jest osią bydgoskiego Śródmieścia i najbardziej reprezentacyjną jego ulicą, natomiast część północna – od Stadionu Miejskiego, po granice miasta graniczy z Leśnym Parkiem Kultury i Wypoczynku i Lasem Gdańskim.

Historia

edytuj

Dzieje i topografia

edytuj

Ulicę Gdańską wytyczono w latach 20. XIX wieku równolegle do zarzuconego w latach 1835–1850 dawnego traktu wiodącego do Gdańska (ul. Pomorskiej)[2]. Powstanie ulicy wiąże się z ekspansją zabudowy miasta na północ, co nastąpiło po 1816 r., gdy miasto zakupiło teren na wschód od traktu gdańskiego. Urządzono wówczas gościniec rozwinięty w linii prostej, o szerokości 26 metrów, a grunty położone po obu jego stronach podzielono na działki, które stały się własnością osób prywatnych[3]. Wcześniej zasięg przedmieścia ograniczał się do obszaru przyległego bezpośrednio do mostu na Brdzie, Bramy Gdańskiej, kompleksu Karmelitów i kościoła św. Ducha. Na polach obecnie zabudowanych kamienicami Śródmieścia mieszczanie bydgoscy urządzali coroczne zawody strzeleckie, które kończyły się przyznaniem zwycięzcy odznaki „Złotego Kura”[4]. W miejscu obecnego skrzyżowania ul. Gdańskiej, Dworcowej i Pomorskiej następowało rozwidlenie średniowiecznych traktów prowadzących do Koronowa (ul. Dworcowa) i Świecia (ul. Pomorska)[2].

Gwałtowny rozwój przestrzenny ośrodka miejskiego w kierunku północno-zachodnim nastąpił po 1850 r., po budowie dworca kolejowego na Bocianowie i włączeniu tego obszaru do miasta. Ulica Gdańska stała się wówczas centralną, reprezentacyjną arterią i osią handlową rozwijającego się nowego miasta (niem. Neue Stadt)[3].

Nierozerwalnie związane z rozwojem ulicy było wytyczenie i zabudowa ciągów ulic poprzecznych i równoległych do ul. Gdańskiej, umożliwiających jej połączenie z dzielnicami Śródmieścia położonymi po jej stronie zachodniej (Bocianowo) i wschodniej (Grodztwo, Bielawy, Osiedle Leśne). Zasadnicza sieć ulic przyległych powstała w 2. połowie XIX wieku i w pierwszych latach XX stulecia[2]. Jedynie pokrywające się z dawnymi traktami ulice: Focha, Jagiellońska, Dworcowa i Pomorska, podobnie jak początkowy odcinek Gdańskiej, swym rodowodem sięgają wieków średnich[2].

Szczególnie ważnymi etapami w kształtowaniu się ulicy było wytyczenie Placu Wolności w 1854 r. i Alei Mickiewicza w 1903 r., ponieważ zaważyły one na szczególnie reprezentacyjnym charakterze odcinków ul. Gdańskiej w tych rejonach. Na Placu Wolności powstała w 1876 r. pierwsza miejska fara ewangelicka, w 1893 r. postawiono konny pomnik cesarza Wilhelma I, a w 1904 r. monumentalną fontannę Potop[2].

Po 1854 r. w pewnym oddaleniu od miasta po zachodniej stronie ulicy[5] utworzono plac ćwiczeń ze strzelnicą dla wojska, co zapoczątkowało rozwój tzw. dzielnicy koszarowej. W 1861 roku ulica Gdańska na wysokości ul. Artyleryjskiej została przecięta torami linii kolejowej prowadzącej do Torunia, która odcięła obszary wojskowe. Dopiero po likwidacji przejazdu w latach 30. XX w. i rozwoju osiedla Leśnego nastąpił dalszy rozwój ulicy w kierunku północnym.

Ulica podupadła po II wojnie światowej. W czasach Polski Ludowej, do grudnia 1985 roku[6] znajdowała się w ciągu drogi państwowej nr 48[7][8] oraz drogi międzynarodowej E83[7][8][9]. Dopiero po 1996 r. została poddana stopniowej rewitalizacji. W 1998 r. na początkowym odcinku ulicy (do Placu Wolności) znacznie ograniczono ruch kołowy, w latach 2002–2007 dokonano modernizacji nawierzchni chodników i częściowo jezdni i torowisk oraz wymieniono oświetlenie na stylowe. Trwają także prace przy odnawianiu elewacji kamienic oraz zabudowie plombowej. W 2017 na odcinku od placu Wolności do ul. Krasińskiego zasadzono 11 jarzębów szwedzkich[10]. W 2005 i 2006 r. na ulicy stanęły dwie rzeźby autorstwa Michała Kubiaka: „Wędrowiec” i „Marian Rejewski na ławeczce”. W 2013 na budynku nr 13 zainstalowano pierwszy od wielu lat nowy neon w mieście, promujący otwartą 4 lata wcześniej kawiarnię[11].

Ulica została ukształtowana w dwóch etapach, co wiąże się z tym, że początkowo posiadała dwie nazwy[2]. Jej pierwotny odcinek do zbiegu z ulicą Dworcową, pochodzący z XIV wieku, nosił miano ulicy Gdańskiej (niem. Danziger Straße), natomiast jego przedłużenie, wytyczone po 1820 r. – Szosa Gdańska (niem. Danziger Chaussee)[2]. Później wraz z rozwojem zabudowy, ulicą Gdańską nazywano kolejne odcinki traktu (w 1879 r. do wysokości ul. Powstańców Warszawy). Od 1977 r. ulica sięgnęła obecnych granic administracyjnych, w związku z czym ulicą Gdańską nazywa się dziś cały trakt wiodący od Starego Miasta aż do północnej granicy Bydgoszczy[2].

Nazwy ulicy w przekroju historycznym[12]:

  • 1820–1920 – Danzigerstraße/Danziger Chaussee
  • 1920–1939 – Gdańska
  • 1939–1945 – Adolf-Hitler-Straße
  • 1945–1990 – Aleje 1 Maja
  • od 1990 – Gdańska

Parcelacja

edytuj

Z chwilą urządzenia ulicy Gdańskiej, grunty położone po obu jej stronach podzielono na działki, które stały się własnością osób prywatnych. Prawdopodobnie większość działek, do wysokości ulicy Świętojańskiej, została wytyczona do lat 50. XIX wieku, a ich granice pokrywają się z aktualnymi[2]. Proces kształtowania się układu nieruchomości położonych przy ulicy Gdańskiej i ich numeracji ostatecznie został zakończony w lutym 1931 r. Wówczas wprowadzono obowiązujące nadal numery administracyjne dla parcel z podziałem na stronę parzystą (wschodnią) i nieparzystą (zachodnią). W latach 1879–1931 obowiązywało 169 numerów, a od 1931 r. 190[2]. Późniejsze regulacje dotyczyły rozwoju ulicy w kierunku północnym i wytyczania kolejnych parcel, zwłaszcza po stronie parzystej. Obecnie najwyższy numer administracyjny 260 posiada nieruchomość w rejonie Myślęcinka[2].

Rozwój zabudowy i komunikacji

edytuj

Początki zabudowy traktu sięgają 1448 roku, kiedy powstał z fundacji bydgoskich mieszczan zespół zabudowań szpitala Św. Ducha wraz z kaplicą. W 1615 r. świątynię przejęły siostry Klaryski, które do połowy XVII wieku znacznie go rozbudowały w formie późnogotycko-renesansowej oraz wzniosły klasztor połączony krużgankiem ze świątynią[13]. W końcu XVIII wieku przy ul. Gdańskiej poza zespołem klasztornym Klarysek istniało kilka budynków mieszkalnych oraz zajazd na rozwidleniu dróg do Koronowa i Świecia. Do 1816 r. powstał kolejny zajazd Gliszczyńskich w miejscu obecnego hotelu Pod Orłem[2].

Gwałtowny rozwój zabudowy pierzejowej na całej długości ulicy Gdańskiej nastąpił po 1835 r. Do ok. 1860 r. powstały zwarte pierzeje zabudowy do ul. Śniadeckich, następnie do ul. Świętojańskiej (1870), zaś podstawowa, bazowa zabudowa całej ulicy (do ul. Kamiennej, gdzie znajdował się przejazd kolejowy) powstała do 1890 r.[3]

Po 1900 r. wzniesiono pierwsze duże obiekty w północnej części ulicy: budynki Wodociągów Miejskich (1899–1900), gmach Szkoły Wojennej (1913–1914), a po 1933 r. budynki pierzejowe w obrębie nowo wznoszonego osiedla Leśnego[14]. W latach 50. XX w. powstała dalsza zabudowa os. Leśnego oraz kompleks sportowy WKS „Zawisza”.

W 1860 r. ulicę zaczęły oświetlać latarnie gazowe, a od 1900 r. elektryczne[2]. Ulica na całej długości posiadała jezdnię o brukowanej nawierzchni, wydzieloną krawężnikami, wzdłuż których nasadzony był szpaler drzew. Chodniki ułożone były z płyt granitowych.

18 maja 1888 roku uruchomiono na ulicy tramwaj konny, na tzw. linii „czerwonej” (od Placu Teatralnego do ul. Dworcowej). W 1892 r. uruchomiono drugą linię „zieloną”, prowadzącą ul. Gdańską na całej długości (od koszar artyleryjskich)[2]. W 1896 r. tramwaje zostały zelektryfikowane, a w 1937 r. w związku z powstaniem osiedla Leśnego uruchomiono połączenie autobusowe[2].

W 1932 r. w związku z budową magistrali węglowej, w ciągu ulicy powstał wiadukt (obecny obiekt nosi im. J. Święcickiego)[15] nad torami kolejowymi[16], zaś przejazd kolejowy został zlikwidowany. W 1989 roku powstał wiadukt tramwajowy i pętla tramwajowa w bezpośrednim sąsiedztwie Leśnego Parku Kultury i Wypoczynku, przy zbiegu ulic: Gdańskiej i Rekreacyjnej. W 2012 roku na ulicy pojawił się pierwszy w Bydgoszczy wydzielony kontrapas dla rowerzystów[17].

Architektura

edytuj

Krajobraz architektoniczny ulicy kształtował się na przestrzeni ponad 150 lat. Długotrwały proces sprawił, że zespół zabudowy w przebiegu całej ulicy jest znacznie zróżnicowany. Sąsiadują tutaj ze sobą domy mieszkalne z różnych epok, o różnej skali i stylistyce.

Na odcinku ulicy do ul. Świętojańskiej powstały głównie kamienice czynszowe, zaś na dalszym odcinku budownictwo o charakterze podmiejskim, z rezerwą terenu na wzniesienie okazalszych budynków (domy z przed-ogrodami)[2]. W latach 1890–1914 nastąpiła znaczna intensyfikacja i wymiana zabudowy. W pierzejach ulicy wzniesiono dziewięć okazałych kamienic[18], kilkanaście innych przebudowano oraz wzniesiono wille bogatych przemysłowców i urzędników, które stanowią pozytywne dominanty architektoniczne[3].

Do końca XIX wieku dominował nurt klasycyzujący. W tym czasie wznoszono kamienice czynszowe o prostych, symetrycznych fasadach i zazwyczaj skromnej dekoracji. W ostatniej ćwierci XIX w. zaczęto stawiać domy w tonacjach klasycystycznych, ale również renesansowych, manierystycznych i barokowych[2]. W latach 1885–1898 wzdłuż ulicy powstało 21 realizacji autorstwa budowniczego Józefa Święcickiego, który tworzył architekturę eklektyczną o różnych kostiumach neostylowych. Trwale wpisały się w krajobraz ulicy jego realizacje neobarokowe[19], a zwłaszcza hotel Pod Orłem, który stał się wizytówką bydgoskiej architektury.

Z początkiem XX wieku zaczęły powstawać kamienice o architekturze zrywającej z historyzmem. Kamienice projektu Fritza Weidnera reprezentowały nurt architektury malowniczej, Rudolfa Kernasecesji, zaś Alfreda Schleusenera i Paula Sellnera – wczesnego modernizmu[2].

W latach 30. XX w. powstały kamienice w północnej części ulicy o architekturze funkcjonalizmu o prostych kubicznych bryłach, m.in. autorstwa Jana Kossowskiego. Po II wojnie światowej dokonywano natomiast zabudowy plombowej o architekturze bezstylowej. Powstały w tym okresie: Dom Handlowy „Rywal” (1971–1973), 10-kondygnacyjny biurowiec oraz trzy kamienice[20]. W latach 1990–2005 powstały przy ul. Gdańskiej kolejne trzy kamienice[21], z których nie wszystkie wpasowały się poprawnie w otaczającą stylową zabudowę[2]. W 2019 przy ul. Gdańskiej 133 powstał supermarket Aldi[22], otwarty 19 lutego 2020[23]. W związku tym, na żądanie konserwatora zabytków, od strony ulicy postawiono elewację kurtynową, mającą wizualnie uzupełnić lukę w istniejącej tam zabudowie pierzejowej[24]. Również w 2019 przeprowadzono remont kolejnych kamienic (nr 107 i 117)[25]. W lipcu 2020 dokonano wyburzenia pod nową zabudowę mało wartościowych architektonicznie budynków z numerami od 106 do 112[26], w ich miejscu w 2022 powstało Centrum Innowacyjnych Symulacji Medycznych VR i AR spółki InventionMed[27][28][29]. W 2021 wydano pozwolenie na budowę kamienicy mieszkalnej i hotelu na niezabudowanej od 1945 posesji przy skrzyżowaniu z ul. Śniadeckich[30]. 3 września 2023 wyburzono dwukondygnacyjną kamienicę nr 120 z gzymsami, a także boniowaniem na parterze[31].

Na przełomie XIX i XX wieku również ciągi ulic poprzecznych i równoległych do ul. Gdańskiej, wyposażono w ciekawe architektonicznie budowle eklektyczne i secesyjne, zgrupowane przede wszystkim przy ulicach: Z. Krasińskiego, J. Słowackiego, A. Mickiewicza, A. Cieszkowskiego, 20 stycznia 1920, I.J. Paderewskiego, pl. Weyssenhoffa, a częściowo przy ul. Świętojańskiej, J. Zamoyskiego i K. Chodkiewicza[32].

Obraz społeczny

edytuj

Ulica Gdańska do połowy XIX wieku odgrywała przede wszystkim rolę komunikacyjną, a następnie stała się reprezentacyjnym, mieszczańskim traktem oraz osią kompozycyjną rozrastającego się Śródmieścia.

W kamienicach reprezentacyjne mieszkania zajmowali zamożni urzędnicy, fabrykanci i handlowcy, w skromniejszych mieszkali mistrzowie różnych profesji, natomiast lokale w oficynach i skromnych domach zasiedlali drobni rzemieślnicy oraz robotnicy. Partery kamienic były z reguły przystosowane do prowadzenia działalności handlowej lub gastronomiczno-usługowej[2].

W rejonie ulicy Gdańskiej kwitł handel, rozwijały się warsztaty rzemieślnicze[33] i drobny przemysł oraz gastronomia. Natomiast ulica skutecznie oparła się procesowi gwałtownej industrializacji. Dla żadnego przedsiębiorstwa[34], nie wybudowano przy ulicy Gdańskiej okazałych, typowych budynków fabrycznych. Przedsiębiorstwa działające w tym rejonie były dość skromne i mieściły się w zabudowaniach oficynowych w głębi posesji[2].

Wśród sklepów przy ulicy Gdańskiej najdłuższą historię posiadała apteka „Pod Łabędziem”, istniejąca przy ul. Gdańskiej 5 od 1853 r. do 2017 r. Na początku XX w. zaczęły powstawać przy ulicy domy towarowe: np. w 1911 r. Dom Towarowy M. Conitzer&Söhne[35], w 1919 r. sklep Bonifacego Cyrusa[36]. Na początku lat 20. XX w. przy ulicy miało siedziby także 5 banków[2].

Ulica Gdańska miała również duże znaczenie w branży gastronomicznej i rozrywkowej[2]. W XIX i I połowie XX w. mieściły się tutaj restauracje i cukiernie odwiedzane przez zamożnych bydgoszczan oraz skromne wyszynki i piwiarnie, a także sale koncertowe, hotele, teatry, kina. Przy Gdańskiej mieściła się także pierwsza siedziba Biblioteki Miejskiej[37].

Święto ulicy

edytuj

Od 2002 do 2015 we wrześniu każdego roku organizowane było Święto Ulicy Gdańskiej. Imprezy plenerowe, koncerty i konkursy odbywały się w różnych miejscach i obiektach położonych wzdłuż ulicy. Głównym organizatorem imprezy była Gazeta Wyborcza oddział w Bydgoszczy[38].

Ulica obecnie

edytuj

Charakterystyka

edytuj

Ulica Gdańska liczy 7,3 km długości, przy czym odcinek zabudowany stylowymi kamienicami wynosi 2,0 km, a w obrębie dzielnicy koszarowej i osiedla Leśnego 1,5 km. Natomiast 3,8-kilometrowy odcinek ulicy położony na północ od wiaduktu kolejowego posiada całkowicie odmienny charakter, gdyż przebiega przez teren mało zurbanizowany, pomiędzy Lasem Gdańskim i kompleksem działek a Leśnym Parkiem Kultury i Wypoczynku.

Na północnych rubieżach miasta ulica wznosi się na 45-metrowe Zbocze Fordońskie, pokonując w ten sposób granicę makroregionów: Pojezierza Wielkopolskiego i Pojezierza Pomorskiego.

Przy ulicy znajdują się:

Architektura

edytuj

Spacer Gdańską i uliczkami do niej przyległymi to przegląd stylów i prądów w budownictwie ostatnich dwóch stuleci. Przy ulicy spotyka się skromne, parterowe budynki frontowe, parterowe domy reprezentujące typ budownictwa podmiejskiego, kamienice czynszowe dwu- i trzypiętrowe (jest ich blisko 100) oraz wielkomiejskie kamienice cztero- i pięciopiętrowe oraz monumentalne gmachy.

92% zabudowy ul. Gdańskiej pochodzi sprzed 1920 r.[2] Z tego połowa istniejącej zabudowy została wzniesiona bądź przebudowana w latach 1890–1914 – czasach, kiedy powstawała w Bydgoszczy najbogatsza architektura historyzująca, ze detalami i zdobieniami nawiązującymi do sztuki renesansu, manierystyzmu i baroku, a następnie secesji i wczesnego modernizmu.

Na Gdańskiej swoje dzieła zostawili najwybitniejsi bydgoscy architekci. Wzdłuż ulicy można podziwiać kamienice i obiekty autorstwa:

Tworzyli tu również swoje dzieła architekci berlińscy: m.in. Heinrich Seeling, Otto Walther, W. Hildebrandt.

Licząc z uliczkami bocznymi zrealizowano tu do 1914 r. ponad 30 kamienic autorstwa J. Święcickiego, 19 projektu Rudolfa Kerna, 14 Fritza Weidnera i szereg innych autorstwa m.in. Karla Bergnera, Paula Böhma, Ericha Lindenburgera i innych.

Zabytki

edytuj

W 2015 r. w rejestrze zabytków znajdowało się 28 obiektów położonych przy ulicy Gdańskiej[44].

Najstarszym zachowanym obiektem jest pochodzący z przełomu XVI i XVII w. kościół Klarysek. Jednak najwięcej zabytków dotyczy stylowych kamienic zbudowanych w okresie 1880–1914 r.

Ulica Gdańska z widokiem na plac Wolności

Ważne obiekty

edytuj
Nr Obiekt Adres Lata budowy Lata przebudowy Budowniczy Styl architektoniczny Wpisany do rejestru zabytków Uwagi Zdjęcie
1. Kościół Klarysek Gdańska 2 1582–1602 1618–1645 gotycko-renesansowy   najstarszy obiekt położony przy ulicy
 
2. Kamienica Maxa Zweiningera Focha 2 – róg Gdańskiej I poł. XIX w. 1901–1902 Karl Bergner secesja   arkady od 1940 r. według proj. Jana Kossowskiego
 
3. Muzeum Okręgowe Gdańska 4 1615–1618 1878 neorenesans, neomanieryzm   fragment dawnego kompleksu klasztornego Klarysek
 
4. Kamienica Augusta Mentzla Gdańska 5 1853 1909 Rudolf Kern secesja   do 2017 mieściła aptekę „Pod Łabędziem” i muzeum farmacji, otwarte ponownie w grudniu 2022[45]
 
5. Bydgoskie Centrum Finansowe Gdańska 6-8 2006 funkcjonalizm   wybudowana na miejscu najstarszej drukarni w Bydgoszczy z pocz. XIX w.
 
6. Kamienica Gdańska 9 Gdańska 9 III ćw. XIX wieku eklektyzm   w niszach – kamienne alegorie handlu i przemysłu
 
7. Kamienica Ernsta Mixa Gdańska 10 1863 1905, 1913–1914 Fritz Weidner modernizm   mieściła kino „Kristal”, potem „Pomorzanin”, siedziba klubu „Mózg”
 
8. Hotel „Pod Orłem” Gdańska 14 XVIII wiek 1893–1896 Józef Święcicki eklektyzm, neobarok   najstarszy zachowany hotel w mieście
 
9. Dom Towarowy „Jedynak” Gdańska 15 1910–1911 Otto Walther modernizm   jeden z najstarszych domów towarowych w Bydgoszczy
 
10. Kamienica Emila Bernhardta Gdańska 16 1882–1884 1918–1920 Carl Stampehl, Rudolf Kern eklektyzm   mieściła kawiarnię „Wiener Cafe”
 
11. Kamienica Aleksandra Timma Gdańska 17 1852 1910 B. Brinkmann, O.F.W. Muller historyzm w nawiązaniu do arch. średniowiecznej   mieszkał tu od 1935 r. Stanisław Brzęczkowski
 
12. Rzeźba „Wędrowiec” Gdańska 17 2005 Michał Kubiak   rzeźba przedstawiająca przechodnia podziwiającego neobarokową architekturę hotelu „Pod Orłem”
 
13. Pomorski Dom Sztuki Gdańska 20 1886–1887 1910–1920 Gustaw Reichert historyzm klasycyzujący   od 1972 r. mieściła scenę Opery Nova, a od 2006 r. salę koncertową Akademii Muzycznej
 
14. Kościół św. Piotra i Pawła Plac Wolności 5 1872–1876 Friedrich Adler eklektyczny neogotyk z elementami romanizującymi   do 1945 r. kościół ewangelicko-unijny pw. św. Pawła
 
15. Kamienica PKO Gdańska 23 III ćw. XIX w. 1947–1949 kamienica zniszczna w 1945, odbudowana bez zachowania historycznego kształtu funkcjonalizm   siedziba oddziału PKO BP
 
16. Kamienica Plac Wolności 1 Plac Wolności 1 – róg Gdańskiej 1896–1898 Józef Święcicki eklektyzm, neobarok   jedno z najlepiej ocenianych dzieł Józefa Święcickiego
 
17. Kamienica Gdańska 22 Gdańska 22 III ćw. XIX w/ 1883 Carl Stampehl eklektyzm  
 
18. Kamienica Carla Meinhardta Gdańska 27 1908–1909 Alfred Schleusener modernizm historyzujący   mieści aptekę „Centralna”, partię szczytową ujmują postacie aniołów
 
19. Kamienica przy ul. Gdańskiej 24 Gdańska 24 1906–1907   około 1926 otwarto tu salon Forda firmy Butkowski & Spółka. Kamienica pozbawiona jest w całości dwóch ostatnich istniejących dawniej pięter i wszystkich secesyjnych ozdób. Na tyłach kamienicy aż do placu Wolności 1 znajdowały się przed 1939 warsztaty samochodowe[46].
20. Kamienica Thomasa Frankowskiego Gdańska 28 1897–1898 Fritz Weidner historyzm malowniczy  
 
21. Kamienica Oskara Ewalda Gdańska 30 1895–1896 Józef Święcicki eklektyzm, neobarok   najwyższą kondygnację zajmowało atelier fotograficzne przekryte szklanym dachem
 
22. Kamienica Georga Sikorskiego Gdańska 31 1902–1903 Fritz Weidner styl malowniczy   Do końca marca 2017 funkcjonował tu najstarszy salon fryzjerski w Bydgoszczy o nazwie Kosmyk[47], z tradycją sięgającą 1878 roku[48].
 
23. Kamienica Gdańska 33 Gdańska 33 1876–1878 eklektyzm, neobarok   mieszkał tutaj Witold Bełza, co upamiętnia tablica
 
24. Kamienica Krasińskiego 2 Krasińskiego 2 – róg Gdańskiej 1912 Julius Knüpfer modernizm klasyczny   w latach 1919–1939 mieścił się to Dom Towarowy Bonifacego Cyrusa
 
25. Kamienica Fritza Weidnera Gdańska 34 II poł. XIX w. 1914 Fritz Weidner styl malowniczy   w kamienicy mieszkał Fritz Weidner
 
26. Kamienica Juliusa Greya Gdańska 35 1887 1909 Rudolf Kern eklektyzm   mieściła się tu do 2003 r. kawiarnia „Cristal”
 
27. Kamienica Theonii Reichhardt Gdańska 36 1875 1897–1898 Józef Święcicki eklektyzm, neobarok  
 
28. Pomnik Mariana Rejewskiego Gdańska 39 2005 Michał Kubiak   pomnik bydgoszczanina, pogromcy niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma
 
29. Willa Aronsohna Śniadeckich 1 – róg Gdańskiej 1866 neorenesans   willę zamieszkiwał do 1918 r. Honorowy Obywatel Bydgoszczy Lewin Louis Aronsohn
 
30. Kamienica Stanisława Miaskowskiego Gdańska 40 1852 budowniczy Trieb pozbawiona cech stylowych po przebudowie w latach 30. XX w.   jedna z najstarszych zachowanych w oryginalnej formie kamienic na ul. Gdańskiej
 
31. Kamienica Maxa Rosentala Gdańska 42 1905–1906 Fritz Weidner styl malowniczy  
 
32. Dom Handlowy „Rywal” Gdańska 43-45 1971–1973 funkcjonalizm   w 2002 r. dokonano modernizacji budynku
 
33. Biurowiec BSS „Społem” Gdańska 47 1971–1973 funkcjonalizm   biurowiec powstał w miejscu wcześniejszej pierzei z 3 ćwierci XIX w.; w jednej z kamienic urodził się Walter Leistikow, twórca berlińskiej secesji
 
34. Willa Heinricha Dietza Gdańska 48 1897–1898 Heinrich Seeling styl malowniczy   właściciel był radnym miejskim i posłem do parlamentu pruskiego
 
35. Willa Wilhelma Blumwe Gdańska 50 1900–1902 Hildebrandt neorenesans włoski   willa nawiązuje do renesansowej Villa Rotonda Andrea Palladio (Vicenza)
 
36. Kamienica Carla Rose Gdańska 51 1903–1904 Carl Rose eklektyzm z elementami secesji   pozbawiona detali arch. po 1945 r.
 
37. Kamienica Roberta Grundtmanna Słowackiego 1 – róg Gdańskiej 1905–1906 Alfred Schleusener modernizm   mieściła się tu kawiarnia „Cafe Metropol”, a za PRL – restauracja „SIM”
 
38. Kaplica Klarysek Gdańska 56 1900–1901 nieznany modernizm klasycyzujący   początkowo kamienica Adolfa Kolwitza
 
39. Kamienica Aleksandra Olszyńskiego Gdańska 58 1894–1895 Heinrich Arndt eklektyzm z elementami neobaroku i neorenesansu   do 1914 r. miało tu swoją siedzibę Stowarzyszenie Higieny Ludowej w Bydgoszczy
 
40. Kamienica Carla Meyera Gdańska 60 1891–1892 Carl Meyer eklektyzm   w niszy postać alegoryczna przedstawiająca Architekturę i Budownictwo
 
41. Kamienica Alfreda Schleusenera Gdańska 62 1910–1911 Alfred Schleusener modernizm   dom własny Alfreda Schleusenera
 
42. Kamienica Józefa Święcickiego Gdańska 63 1894 Józef Święcicki eklektyzm, neobarok, neorenesans   dom własny Józefa Święcickiego
 
43. Kamienica Eduarda Schulza Gdańska 66 1904–1905 Rudolf Kern secesja   w dwudziestoleciu międzywojennym „Dom Niemiecki”
 
44. Kamienica Gdańska 67 Gdańska 67 1910–1911 Rudolf Kern modernizm z elementami secesji  
 
45. Kamienica Eduarda Schulza Gdańska 68 1904–1905 Rudolf Kern secesja   na zapleczu działała restauracja i teatr niemiecki „Elysium”, w okresie po II wojnie światowej – restauracja „Słowianka”
 
46. Kamienica Gdańska 71 Gdańska 71 1906–1908 Rudolf Kern (?) modernizm eklektyczny   w 1924 r. urządzono w budynku Oddział Ginekologiczno-Położniczy Szpitala Miejskiego.
 
47. Kamienica Gdańska 73 Gdańska 73 1874-1875 1892, 1919, 1931 Anton Hoffmann   dom wybudowany jako jednopiętrowy przez właściciela parceli robotnika kolejowego Daniela Kukuka (pozwolenie na budowę wydano w lipcu 1874). Prawe skrzydło pochodzi prawdopodobnie z 1892, rok później w lewej części urządzono sklep i przebito witrynę. W 1919 przebudowano na cele handlowe prawą część budynku; był tu m.in. sklep z artykułami metalowymi. Kolejna przebudowa lokali handlowych na parterze miała miejsce w 1931. W przypadku realizacji obejścia ul. Cieszkowskiego dopuszczone wyburzenie obiektu[49] jako jednego z 23 obiektów[50].
48. Kamienica Gdańska 75 Gdańska 75 1883 eklektyzm   na frontonie – kamienna główka Hermesa
 
49. Kamienica Gdańska 77 Gdańska 77 1882–1883 eklektyzm  
 
50. Kamienica Ernsta Bartscha Gdańska 79 1898–1899 Fritz Weidner styl malowniczy  
 
51. Kamienica Paula Storza Gdańska 81 1897 eklektyzm, neomanieryzm   putta nad oknami I piętra
 
52. Kamienica Gdańska 83 Gdańska 83 1890 eklektyzm, neomanieryzm   właścicielem budynku był m.in. Carl Rose. W 2017 przeprowadzono remont elewacji[51].
 
53. Willa Carla Grosse Gdańska 84 1898–1899 Karl Bergner styl malowniczy   W latach 1962–1992 mieścił się tu klub Milicji Obywatelskiej. Przez szereg lat uważano mylnie, że w l. 20. XX wieku właścicielem willi była Pola Negri[52].
 
54. Kamienica Otto Riedla Świętojańska 2 – róg Gdańskiej 1911–1912 Paul Sellner modernizm   w budynku do 25 kwietnia 2020 mieściła się piekarnia, od 1924 w rękach rodziny Bigońskich[53]
 
55. Kamienica Rudolfa Kerna Al. Mickiewicza 1 – róg Gdańskiej 1903–1904 Rudolf Kern secesja   dom własny Rudolfa Kerna
 
56. Kamienica Gdańska 86 Gdańska 86 1887–1888 Józef Święcicki eklektyzm, neorenesans francuski   elewacja z ozdobnymi dekoracjami sztukateryjnymi (dzieci, syreny); w budynku mieszkał okresowo właściciel Bydgoskich Fabryk Mebli Otto Pffeferkorn
 
57. Willa Hugona Hechta Gdańska 88-90 1888–1889 Józef Święcicki neorenesans francuski   W latach 1900–1939 właścicielem domu był społecznik i lekarz Hermann Dietz
 
58. Kamienica Gdańska 91 Gdańska 91 1897–1898 Fritz Weidner styl malowniczy  
 
59. Kamienice Hugona Hechta Gdańska 92-94 1889–1892 Józef Święcicki neorenesans francuski   W czerwcu 1921 r. w budynku, należącym do pierwszego polskiego prezydenta miasta Jana Maciaszka, gościł Józef Piłsudski
 
60. Kamienica Carla Bradtke Gdańska 93 1895–1896 Józef Święcicki historyzm z elementami rokokowymi  
 
61. Kamienica Gdańska 95 Gdańska 95 1912–1913 Paul Sellner modernizm  
 
62. Kamienica Stanisława Rolbieskiego Gdańska 96 1891–1892 Józef Święcicki eklektyzm, neorenesans francuski   w latach okupacji mieściła się tu siedziba Niemieckiego Frontu Pracy
 
63. Kamienica Adama Wysockiego Gdańska 100 – róg Chodkiewicza 1935 Paweł Wawrzon funkcjonalizm   rozważane wyburzenie budynku pod ewentualne wprowadzenie torowiska w ul. Chocimską[54]
 
64. Kamienica Reinholda Zschiesche Chocimska 1 – róg Gdańskiej 1885–1888 Józef Święcicki eklektyzm  
 
65. Kamienica Carla Peschela Gdańska 101 1892–1893 Józef Święcicki eklektyzm  
 
66. Kamienica Rudolfa Gehrke Gdańska 113 1886 Józef Święcicki eklektyzm, neorenesans  
 
67. Willa Fritza Heroldta Gdańska 119 1895–1896 Fritz Weidner eklektyzm, neobarok   w latach 20. XX w. mieszkał tu Antoni Chołoniewski, autor „Ducha dziejów Polski”
 
68. Kamienica Gdańska 121 Gdańska 121 2008 funkcjonalizm  
 
69. Kamienica Gdańska 125 Gdańska 125 1895 (Święcicki) 1993–1996 funkcjonalizm   współczesna kamienica stanęła w miejscu wcześniejszego neobarokowego budynku z lat 90. XIX w. autorstwa Józefa Święcickiego
 
70. Kamienica Kazimierza Figurskiego Gdańska 127 1900–1901 nieznany styl malowniczy  
 
71. Kamienica Ernsta Friebela Gdańska 130 1911 Karl Gehrke modernizm  
 
72. Kamienica Gdańska 131 Gdańska 131 1892–1893 nieznany eklektyzm  
 
73. Kamienica Gdańska 139 Gdańska 139 1877 2000 A. Wiese funkcjonalizm  
 
74. Kamienica Georga Weisa Gdańska 141 1906–1907 Georg Weis modernizm   dom własny mistrza murarskiego Georga Weisa
 
74. Kamienica Gdańska 146 1910   Kamienicę wzniesiono na planie litery „L”. Do ul. Gdańskiej przylega niewielka część z charakterystycznym, wysokim szczytem w centralnej części obiektu. W 2022 przeprowadzono remont kamienicy, dodając na parterze boniowanie i odtwarzając opaski wokół okien[55]
74. Kamienica Gdańska 148 1911   Trzykondygnacyjny budynek zbudowany został na planie zbliżonym do prostokąta. Elewację frontową zdobią oryginalne dwuskrzydłowe wrota z naświetlem łukowym. Wokół okiem zachowały się opaski, a parter od wyższych kondygnacji rozdziela gzyms[55].
75. Gmach Szkoły Wojennej Gdańska 190 1913–1914 Arnold Hartmann, Robert Schlezinger eklektyzm, neobarok   siedziba Szkoły Podchorążych (1920–1939), sztabu Pomorskiego Okręgu Wojskowego (1947–2007), od 2007 r. Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych RP
 
76. Pomorskie Muzeum Wojskowe Czerkaska 2 – róg Gdańskiej 1973 Zbigniew Kortas funkcjonalizm   prezentuje wojskowe dzieje Pomorza i Kujaw począwszy od Powstania wielkopolskiego 1918–1919
 
77. Koszary wojskowe Gdańska 147 1884–1914 mur pruski   40 budynków koszarowych. W 2022 podjęto remont dawnego kasyna z werandą, zbudowanego w 1889[56]
 
78. Stadion im. Zdzisława Krzyszkowiaka Gdańska 163 od 1955 Jerzy Hofmann   kompleks sportowy o pow. 25 ha, mieści m.in. Galerię Sportu Bydgoskiego
 
79. Stacja wodociągów Las Gdański Gdańska 242 1900 F. Marschall neogotyk   kompleks budynków wodociągów miejskich
 
80. Leśny Park Kultury i Wypoczynku Gdańska od 1972 Aleksander Pietrzak i Edward Bartmann   park o powierzchni 830 ha
 
Skrzyżowanie ulicy Gdańskiej z ul. Dworcową i Pomorską

Komunikacja

edytuj

Przez ulicę Gdańską przejeżdżają tramwaje linii: 1, 2, 4, 6, 10 i 11, z czego 4, 6 i 11 skręcają na ul. Chodkiewicza na Bielawy, a 1, 2 i 10 kursują do Myślęcinka. Na różnych odcinkach ulicy kursują również autobusy linii 41, 52, 65, 71, 77, 82, 93, 94 i 31N (nocna)[57].

W 2012 na odcinku od ul. Mickiewicza do placu Wolności kosztem 281 tys. zł powstał pierwszy w Bydgoszczy kontrapas rowerowy[58].

W połowie 2020 zakończyła się budowa buspasów na odcinku na północ od wiaduktu kolejowego w kierunku Osielska (od oddanego do użytku 3 czerwca 2020 ronda przy ul. Rekreacyjnej do pętli w Myślęcinku). W rozstrzygniętym w sierpniu 2017 przetargu na realizację tej inwestycji wybrana została oferta firmy Budimex, opiewająca na kwotę 10,2 mln zł[59]. Realizacja inwestycji miała nastąpić w ciągu 21 miesięcy do lipca 2019, jednak ze względu na problemy projektowe (spór z Miejskimi Wodociągami i Kanalizacją na temat odprowadzania wód opadowych) uległa ona opóźnieniu[60]. Zezwolenie na realizację inwestycji drogowej (ZRID) zostało wydane dopiero 11 września 2019[61], a zakończenie prac, przewidywane pierwotnie na maj 2020[62], zostało przesunięte na połowę 2020[63]. Równocześnie z budową buspasów posadzono wzdłuż ulicy 100 drzew, m.in. wiśnie japońskie odmiany amanogawa[64] czy lipy holenderskie, a także mniejsze rośliny takich gatunków, jak sosna kosodrzewina, dzika róża, liliowiec, miskant chiński i magnolia gwiaździsta[65].

Również w 2020 powstała koncepcja przebudowy zlokalizowanych w jedni ulicy przystanków tramwajowych na przystanki typu wiedeńskiego[66]. Jako pierwsze przebudowane zostały przystanki w rejonie ul. Chodkiewicza[67], co nastąpiło we wrześniu 2023[68][69].

Zobacz też

edytuj

Place i ulice:

Świątynie:

Muzea:

Inne obiekty:

Parki:

Przypisy

edytuj
  1. Rajmund Kuczma, Mała encyklopedia Bydgoszczy – liteda „D”, [w:] „Kalendarz Bydgoski” 2005.
  2. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y Daria Bręczewska-Kulesza, Bogna Derkowska-Kostkowska, A. Wysocka [i inni], Ulica Gdańska. Przewodnik historyczny, Bydgoszcz 2003.
  3. a b c d Iwona Jastrzębska-Puzowska, Od miasteczka do metropolii. Rozwój architektoniczny i urbanistyczny Bydgoszczy w latach 1850–1920, Toruń: Wydawnictwo MADO, 2005, ISBN 83-89886-38-3, ISBN 978-83-89886-38-5.
  4. Zenon Guldon, Ryszard Kabaciński, Z tarczą w pole, [w:] Szkice z dziejów dawnej Bydgoszczy XVI–XVIII w., Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, Bydgoszcz 1975.
  5. Na terenie zawartym między Artyleryjską i Powstańców Warszawy.
  6. Uchwała nr 192 Rady Ministrów z dnia 2 grudnia 1985 r. w sprawie zaliczenia dróg do kategorii dróg krajowych (M.P. z 1986 r. nr 3, poz. 16).
  7. a b Mapa samochodowa Polski 1:1 000 000, Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1962.
  8. a b Atlas samochodowy Polski 1:500 000. Wyd. IV. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1965, s. 47.
  9. Samochodowy atlas Polski 1:500 000. Wyd. V. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1979, s. 52. ISBN 83-7000-017-7.
  10. Nowe drzewa wyrosły przy ul. Gdańskiej. To jarzęby szwedzkie.
  11. Nowy neon w Bydgoszczy. Jak za dawnych „neonowych” lat w Śródmieściu.
  12. Atlas historyczny miast polskich, tom II Kujawy, zeszyt I Bydgoszcz, Antoni Czachorowski (red.), Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń 1997.
  13. Albina Bartoszyńska-Potemska, Dzieje i architektura kościoła i klasztoru Klarysek w Bydgoszczy, [w:] Prace komisji sztuki t. I, Bydgoskie Towarzystwo Naukowe. Prace Wydziału Nauk Humanistycznych. Seria D: 1965.
  14. Domy przy ul. Gdańskiej 208–238.
  15. http://www.bip.um.bydgoszcz.pl/binary/500_tcm30-42261.pdf.
  16. Przebudowany w 1968 r. i 2006 r.
  17. Kontrapas z korzyściami nie tylko dla rowerzystów – portal bydgoszcz24.pl.
  18. Nr 16, 55, 30, 63, 51, 27, 62, 95, 34.
  19. Nr 14, 36, 63, pl. Wolności 1.
  20. Nr 23, 53, 76.
  21. Nr 121, 125, 139.
  22. Nowy market Aldi rośnie już w Bydgoszczy. Przy samej ul. Gdańskiej.
  23. Aldi przy ul. Gdańskiej otwarty. Do piątku na klientów czekają atrakcje i promocje.
  24. Aldi na Gdańskiej 133 schowany za elewacjami kurtynowymi. Otwarcie później.
  25. 1,4 mln zł na remonty zabytków. Co wypiękniało w Bydgoszczy w zeszłym roku?
  26. Rozebrali stare domy przy ul. Gdańskiej. Powstanie tu miniosiedle.
  27. Wirtualne strzykawki i prawdziwa inwestycja. Odmieni fragment głównej ulicy Bydgoszczy
  28. Symulatory medyczne, wirtualna rzeczywistość. Pierwsze takie centrum na świecie powstaje w Bydgoszczy
  29. Centrum Innowacyjnych Symulacji Medycznych VR i AR powstaje przy ul. Gdańskiej w Bydgoszczy
  30. Hotel B&B na rogu Gdańskiej i Śniadeckich z pozwoleniem na budowę. Już budzi emocje.
  31. Kamienicy przy ul. Gdańskiej w Bydgoszczy już nie ma. "W niedzielę rano bez zapowiedzi wjechał ciężki sprzęt"
  32. Umiński, Janusz: Bydgoszcz. Przewodnik, Regionalny Oddział PTTK „Szlak Brdy” Bydgoszcz 1996.
  33. Pod koniec XIX wieku przy ul. Gdańskiej miało swe warsztaty m.in. 20 krawców oraz 25 szewców.
  34. Z wyjątkiem zakładu ślusarstwa artystycznego i budowlanego Gustava Rady (1896 r.).
  35. W latach międzywojennych Be-De-Te, po 1945 r. „Jedynak”.
  36. W kamienicy u zbiegu ul. Gdańskiej i Krasińskiego.
  37. Ul. Gdańska 27.
  38. http://www.pomorska.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20080905/ROZRYWKA01/555458857 dostęp 2010-02-12.
  39. Galeria Miejska bwa w Bydgoszczy [online], galeriabwa.bydgoszcz.pl [dostęp 2023-08-10] (pol.).
  40. BCOPW [online], bydgoszcz.pl [dostęp 2023-08-10] (pol.).
  41. Bydgoszcz – rzeźby i pomniki.
  42. Zaraz zagramy.
  43. „Z Wyczółkowskim po drodze” - Bydgoszcz - Turystyka, Oficjalny Serwis Turystyczny [online], visitbydgoszcz.pl [dostęp 2023-08-10].
  44. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo kujawsko-pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 16–20 [dostęp 2015-09-16].
  45. Muzeum Apteki pod Łabędziem gotowe. Wkrótce otwarcie
  46. Dystrybutor paliw przy krawężniku na Gdańskiej.
  47. Małgorzata Czajkowska Najstarszy fryzjer w Bydgoszczy padł. Koniec Kosmyka.
  48. Elegantki strzygły się u fryzjera na Gdańskiej.
  49. Gdańska 73. Niepozorny budynek ma zniknąć ze Śródmieścia. U Achtla kupowało się mięso.
  50. Urbaniści: Nowomazowiecka ma otworzyć Śródmieście. Wiemy, ile budynków trzeba wyburzyć.
  51. Kolejna piękna kamienica na Gdańskiej będzie jak nowa.
  52. Trochę prawdy i cała masa plotek.
  53. Piekarnia Bigońscy zamknięta. Przegrana w batalii o uratowanie kultowego miejsca.
  54. Bydgoscy społecznicy przeciwko rozbiórce modernistycznych kamienic przy Gdańskiej.
  55. a b Remonty małe i duże przy ulicy Gdańskiej
  56. Dawne wojskowe kasyno z nową elewacją
  57. Komunikacja zbiorowa w Bydgoszczy. Podstawowy schemat linii tramwajowych i autobusowych
  58. Na Szwederowie przebudowa skrzyżowania. Zmiany w ruchu.
  59. Anna Stankiewicz Przetarg na buspas w Myślęcinku rozstrzygnięty. Poczekamy dwa lata.
  60. Gigantyczny poślizg buspasa wzdłuż ul. Gdańskiej. Bydgoska górka wstydu w Myślęcinku [online], bydgoszcz.wyborcza.pl [dostęp 2019-06-20].
  61. Buspas w Myślęcinku opóźniony. Wiemy, kiedy ma być gotowy.
  62. Budowa buspasa w Myślęcinku ruszyła z kopyta.
  63. Budowa buspasów w Myślęcinku powoli zbliża się do końca.
  64. Wiśnie japońskie odmieniły bydgoski przystanek autobusowy. "Aż się nie chce odjeżdżać"
  65. Kolejne drzewa przy ulicy Gdańskiej. Wśród nich m.in. japońskie wiśnie.
  66. Wiedeńskie przystanki – zapraszamy na konsultacje.
  67. Przystanki wiedeńskie na ul. Gdańskiej - umowa podpisana
  68. Pierwszy z dwóch przystanków wiedeńskich na ul. Gdańskiej już prawie gotowy
  69. Drugi przystanek wiedeński w Bydgoszczy gotowy. Ale trzeci będzie zakończony z małym poślizgiem

Bibliografia

edytuj
  • Jerzy Derenda (red.): Piękna stara Bydgoszcz. Tom I z serii: Bydgoszcz miasto na Kujawach. Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy. Bydgoszcz 2006. ISBN 83-916178-0-7, 978-83-916178-0-9, 83-916178-5-8, 978-83-916178-5-4, 83-916178-1-5, 978-83-916178-1-6.
  • Daria Bręczewska-Kulesza: Przegląd stylów występujących w bydgoskiej architekturze drugiej połowy XIX i początku XX stulecia.
  • Daria Bręczewska-Kulesza, Bogna Derkowska-Kostkowska, A. Wysocka [i inni]: Ulica Gdańska. Przewodnik historyczny, Bydgoszcz 2003.
  • Iwona Jastrzębska-Puzowska: Od miasteczka do metropolii. Rozwój architektoniczny i urbanistyczny Bydgoszczy w latach 1850–1920. Wydawnictwo MADO. Toruń 2005. ISBN 83-89886-38-3, 978-83-89886-38-5.
  • Janusz Umiński: Bydgoszcz. Przewodnik, Regionalny Oddział PTTK „Szlak Brdy” Bydgoszcz 1996.

Linki zewnętrzne

edytuj
Ulica Gdańska na wysokości kamienicy nr 5
Skrzyżowanie ulicy Gdańskiej z al. Mickiewicza