Ulica Jana Henryka Dąbrowskiego w Poznaniu

ulica w Poznaniu

Ulica Jana Henryka Dąbrowskiego – ulica w Poznaniu, biegnąca od centrum miasta w kierunku zachodnim. Według W. Łęckiego jest to najdłuższa ulica w mieście (8,5 km, ponad 500 numerów adresowych)[3][4]. Według zarządcy drogi (Zarząd Dróg Miejskich) ulica ma 8175 m[5]. Została wytyczona w 1828 roku jako szosa pocztowa do Berlina łącząca Poznań z Berlinem w przedłużeniu ówczesnej ul. Berlińskiej (obecnie ul. Fredry). Ulicę wraz z Jeżycami włączono do Poznania w 1900 roku. Na odcinku od ulicy Lutyckiej do granicy administracyjnej miasta stanowi odcinek drogi krajowej nr 92 (do 1952 roku drogi nr 17, w latach 1962–1985 drogi międzynarodowej E8, 1986–2005 drogi nr 2 oraz trasy europejskiej E30).

ulica Jana Henryka Dąbrowskiego
Jeżyce, Ogrody, Wola, Smochowice, Krzyżowniki
Ilustracja
Skrzyżowanie z ulicami Przybyszewskiego i Żeromskiego po przebudowie. Widok w kierunku centrum (2016)
Państwo

 Polska

Miejscowość

Poznań

Długość

8175 lub 8500 m

Poprzednie nazwy

zob. historię nazw

Przebieg
światła 0 m Most Teatralny ,
ul. Roosevelta
155 m ul. Mickiewicza
265 m ul. Kochanowskiego
290 m ul. Kochanowskiego
495 m ul. Strzałkowskiego
600 m ul. Żurawia ,
ul. Prusa
695 m ul. Kraszewskiego
740 m ul. Kościelna
940 m ul. Wawrzyniaka
1010m ul. Staszica
1180m ul. Polna
światła ul. Janickiego
1520m ul. Długosza
światła 1640m ul. Żeromskiego, ul. Przybyszewskiego 433
ul. Wilkońskich
1960m ul. Nałkowskiej
2030m ul. Szamotulska
2060m ul. Miła
2170m ul. Botaniczna
światła 2330m ul. Szpitalna
światła 3100m ul. św. Wawrzyńca, ul. Polska
3230m ul. Pilicka
4160m ul. Nidziańska
4230m ul. Skalskiego
ul. Startowa
4600m ul. Pilotów
4950m ul. Lotnicza
4990m ul. Tatrzańska
5360m[1] ul. Lutycka 92
6340m DK92 ul. Santocka
6850m DK92 ul. Pniewska
7880m DK92 ul. Wichrowa
8530m[2] DK92 ul. Za Miedzą
DK92 granica miasta, kontynuacja jako ul. Poznańska w gminie Tarnowo Podgórne
Położenie na mapie Poznania
Mapa konturowa Poznania, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „ulica Jana Henryka Dąbrowskiego”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej znajduje się punkt z opisem „ulica Jana Henryka Dąbrowskiego”
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „ulica Jana Henryka Dąbrowskiego”
Ziemia52°25′33,6″N 16°51′36,5″E/52,426000 16,860128
Ulica Jana Henryka Dąbrowskiego
Gmach Teatru Nowego położony przy ul. Dąbrowskiego 5
ul. Dąbrowskiego - głębi zielone dachy straganów Rynku Jeżyckiego
517 - wysoki numer adresowy
Skrzyżowanie z ul. Żeromskiego, w tle po lewej Omega (2011, przed przebudową)
Dwujezdniowa ulica Dąbrowskiego w pobliżu węzła z ulicami Słupską i Wichrową (lipiec 2022).
Ulica Dąbrowskiego na wysokości stacji paliw BP; widok na nowe oświetlenie uliczne (luty 2022)

Ulica przebiega przez cztery osiedla samorządowe: Jeżyce, Ogrody, Wolę i Krzyżowniki-Smochowice[6].

Nazewnictwo

edytuj

Na przestrzeni lat ulica wielokrotnie zmieniała nazwę:

  • 1828 – 1900: Berliner Chausse lub Post Strasse
  • 1900 – 1919: Grosse Berlinerstrasse
  • 1919 – 1939: Henryka Dąbrowskiego
  • 1939 – 1945: Saarlandstrasse
  • 1945 – 1951: Skwierzyńska na odcinku od ulicy Kołobrzeskiej do granicy miasta[7]
  • 1945 – 1990: Jarosława Dąbrowskiego[8] (do 1951 roku na odcinku od mostu Teatralnego do ulicy Kołobrzeskiej – okolice dzisiejszego węzła z ul. Lutycką)

Historia

edytuj

Szosę pocztową, stanowiącą szybkie połączenie pomiędzy stolicą Wielkiego Księstwa Poznańskiego ze stolicą Królestwa Prus, zbudowano z inicjatywy i środków państwa pruskiego. Dzięki niej podróż dyliżansem pocztowym do Berlina trwała 26 godzin.

Bezpośrednie połączenie z miastem (z ul. Berlińską) zostało przerwane w momencie powstania po roku 1840 pierścienia poligonalnych fortyfikacji Twierdzy Poznań. Na szosę można było dostać się przez Bramę Berlińską lub Bramę Kundorfską (Królewską), a następnie drogą biegnącą wzdłuż fortyfikacji. Połączenie przywrócono dopiero w 1910 roku po wybudowaniu Mostu Teatralnego.

Od połowy XIX wieku wzdłuż szosy zaczęły powstawać wiejskie zagrody (jedną z nich, pochodzącą z ostatniej ćwiartki XIX wieku, jest zachowana pod numerem 40 zagroda bamberska). W późniejszym okresie na północ od szosy powstały cegielnia i fabryka nawozów sztucznych, zaś typowo wiejska zabudowa ustąpiła jednopiętrowym budynkom z muru pruskiego, z płaskim dachem krytym papą oraz tzw. przedogródkami, które przeznaczano dla robotników. Przykładem takiej zabudowy jest budynek nr 26. Z tego samego czasu pochodzą zlokalizowane na narożnikach dawnych dróg jeżyckiej wsi (obecne ulice Strzałkowskiego, Żurawia i Kościelna) nieco wystawniejsze budynki szachulcowe utrzymane w stylu szwajcarskim.

Kolejną ważną datą jest rok 1889, gdy zelżały wojskowe restrykcje dotyczące zabudowy w części wschodniej szosy (miało to związek ze wzrostem znaczenia zewnętrznego pierścienia fortów kosztem przestarzałych fortyfikacji poligonalnych). Dzięki staraniom ówczesnego nadburmistrza Poznania Richarda Wittinga w ostatniej dekadzie XIX wieku, na terenie, będących formalnie osobną wsią o charakterze przedmieścia Jeżycach, rozpoczęto wytyczanie siatki prostopadłych ulic. Powstały wówczas obecne ulice Mickiewicza i Kochanowskiego. Wytyczono również nowy przebieg drogi łączącej Jeżyce z Górczynem, tworząc na skrzyżowaniu tejże drogi z Szosą Berlińską kwadratowy plac targowy (dzisiejsze ul. Kraszewskiego i Rynek Jeżycki). Jednak aż do 1900 roku budynki nadal można było wznosić jedynie metodą szachulcową. Mimo to ich właściciele starali nadać im bardziej miejski charakter, tynkując fasady i pokrywając je sztukateriami. Z tego okresu pochodzą kamienice nr 7, 9/11, 50 i 54.

W 1900 roku zniesiono wewnętrzny pierścień fortyfikacji, zaś wieś Jeżyce włączono w obręb miasta Poznania. W 1903 roku zaczęto oddawać do użytku pierwsze kamienice czynszowe, których parter przeznaczano na lokale użytkowe. Wznoszone wówczas budynki czerpały inspiracje z architektury secesyjnej, w tym z jej schyłkowej odmiany – Quadratstil. Budynki z tego okresu to 1, 3, 5, 10, 15, 23, 24, 25, 33, 34, 35/37, 39, 43, 44, 46, 49, 53, 55 i 57. W tym też okresie ulicę wybrukowano oraz wytyczono torowisko tramwaju elektrycznego.

Jeszcze przed wybuchem I wojny światowej planowano przebicie nowej ulicy pomiędzy Wielką Berlińską a Hohenstaufów (dzisiejsza ul. Krasińskiego), by utworzyć plac Hohenstaufów. Projektu nie zrealizowano. W dwudziestoleciu międzywojennym zabudowywano wolne parcele. Większość z budynków nawiązywała do istniejącej zabudowy. Wyjątkiem był powstały w 1930 roku na narożniku ul. Dąbrowskiego i Kochanowskiego budynek Zakładu Ubezpieczeń Pracowników Umysłowych (obecnie Oddział I Zakładu Ubezpieczeń Społecznych) – pierwszy w Poznaniu budynek z żelbetu oraz budynek Kina Rialto.

Wschodnia część ulicy poważnie ucierpiała podczas walk w 1945 roku. Zniszczone kamienice 2, 4 i 6 rozebrano – tworząc skwer. Rozebrano także budynki na parcelach 18,29, 30, 31 i 32. Po wojnie uzupełniano luki w pierzejach. Powstały w ten sposób budynki takie jak 18, 20/22 czy 30/32.

W latach 70. rozbudowano ulicę do postaci dwujezdniowej na odcinku od ulicy Polskiej do granicy miasta (i dalej w kierunku Tarnowa Podgórnego)[9].

W sierpniu 2021 roku poznański Zarząd Dróg Miejskich dokonał wymiany oświetlenia ulicy[10] między węzłem z ulicą Lutycką do węzła z ulicami Słupską i Wichrową – w miejscu charakterystycznych niskoprężnych lamp sodowych marki Philips[a] obecnie znajduje się oświetlenie bazujące na LED, zainstalowane na nowych słupach. W późniejszym czasie dokonano zmian na dalszym odcinku do granicy miasta – słupy z długimi wysięgnikami, na których znajdowały się oprawy sodowe Philips SGS204, zastąpiono nowymi konstrukcjami z zamontowanymi oprawami LED.

Opisane obiekty

edytuj

Od strony centrum, ku peryferiom:

Komunikacja miejska

edytuj

W ciągu ulicy na odcinku od mostu Teatralnego do placu Waryńskiego znajduje się dwutorowa trasa tramwajowa, po której kursują cztery linie dzienne obsługiwane przez MPK Poznań[11][b]:

  • 2 OgrodyDębiec
  • 7 Zawady ↔ Ogrody
  • 17 Ogrody ↔ Starołęka PKM
  • 18 Ogrody ↔ Franowo

oraz liczne autobusowe na zlecenie Zarządu Transportu Miejskiego w Poznaniu[11][b]:

Dawniej, do 1970 roku, ulicą kursowała linia trolejbusowa nr 103 z pętli na Ogrodach do skrzyżowania z ulicą Santocką na Smochowicach[13].

Zobacz też

edytuj
  1. Model SRS201. Zobacz opis i dane techniczne na oprawy24.pl
  2. a b Dwukierunkowa strzałka oznacza, że linia kursuje po ulicy w dwóch kierunkach; jednokierunkowa oznacza jeden kierunek między pętlami (wyłącznie z pętli A do pętli B)
  3. Trasa powrotna linii 195 z Kiekrza na Ogrody nie prowadzi ulicą Dąbrowskiego.
  4. Wybrane kursy do przystanków Tarnowo Podgórne/Poznańska Szkoła i Tarnowo Podgórne/Ostatnia
  5. Wybrane kursy do pętli Lusowo/Kościół
  6. Wybrane kursy do pętli Sierosław/Działki oraz Ceradz Kościelny/Kościół.
  7. Wybrane kursy do pętli Ceradz Kościelny/Kościół.
  8. Wybrane kursy do pętli Góra/Pętla i Kokoszczyn/Pętla.
  9. Wybrane kursy do pętli Lusówko/os. Rozalin i Tarnowo Podgórne/Centrum.
  10. Wybrane kursy wydłużają trasę do pętli Przecław/Pętla.
  11. Wybrane kursy wydłużają trasę do pętli Kiekrz
  12. Wybrane kursy do pętli Lusowo/Kościół

Przypisy

edytuj
  1. według ZDM 5180 m [1]
  2. według ZDM 8175 m [2]
  3. Włodzimierz Łęcki, Piotr Maluśkiewicz, Poznań od A do Z, Poznań: KAW, 1986, s. 152, ISBN 83-03-01260-6, OCLC 835895412.
  4. według innych źródeł dłuższa jest ulica Bolesława Krzywoustego (9 km), zob.: Na jakie pytania musieli odpowiedzieć kandydaci na prezydenta Poznania, Gazeta Wyborcza z 20.10.2006, dostęp 2012-05-26 oraz Florian Krzyżaniak: Budowa trasy wylotowej Poznań-Katowice w latach 1974-1977 (s. 57). [w:] Kronika Miasta Poznania [on-line]. nr 3/1978. [dostęp 2012-05-25]. (pol.).
  5. spis dróg publicznych w administracji ZDM w formacie Excel. [dostęp 2016-02-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-02-28)].
  6. Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr LXXV/1063/V/2010 Rady Miasta Poznania z dnia 9 lipca 2010 r. (Dz. Urz. Woj. Wielkopolskiego z 2010 r. Nr 180, poz. 3361)
  7. Wydział Pomiarów Zarządu Miejskiego w Poznaniu, Plan stołecznego miasta Poznania, 1948.
  8. Dorota Leśniewska Ulica Jana Henryka Dąbrowskiego, Kronika Miasta Poznania 2000/2, Jeżyce, Wydawnictwo Miejskie ISSN 0137-3552
  9. Historia ZDM. Zarząd Dróg Miejskich w Poznaniu. [dostęp 2021-09-10]. Cytat: Lata 1970-80
    Gwałtowny wzrost motoryzacji i przestrzenny rozwój miasta. Okres znacznej rozbudowy sieci drogowej Poznania. W tym dziesięcioleciu powstają m.in.: trasa Hetmańska z mostem przez Wartę, trasa Warszawska (wylot wsch.), trasa Dąbrowskiego (wylot zach.), trasa Krzywoustego (wylot katowicki). W centrum miasta przybywa ul. Roosevelta z rondem Kaponiera, modernizowane są ulice Małe Garbary - Solna, Św. Marcin - Królowej Jadwigi. Równolegle z rozbudową podstawowego układu komunikacyjnego w 1975 roku rozpoczyna się wymiana i utwardzanie nawierzchni ulic peryferyjnych i lokalnych. (pol.).
  10. Wymiana oświetlenia i utrudnienia na ul. Dąbrowskiego. Zarząd Dróg Miejskich w Poznaniu, 2021-08-23. [dostęp 2021-09-18]. (pol.).
  11. a b Zarząd Transportu Miejskiego w Poznaniu: Mapa sieci połączeń ZTM Poznań. ztm.poznan.pl, 2021-09-01. [dostęp 2021-09-10]. (pol. • ang.).
  12. Zarząd Transportu Miejskiego w Poznaniu: Mapa sieci połączeń nocnych ZTM Poznań. ztm.poznan.pl, 2021-09-01. [dostęp 2021-09-18]. (pol. • ang.).
  13. Plan dzielnic centralnych miasta Poznania, Centralny Urząd Geodezji i Kartografii Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1956.

Bibliografia

edytuj
  • Dorota Leśniewska, Ulica Jana Henryka Dąbrowskiego, Kronika Miasta Poznania 2000/2, Jeżyce, Wydawnictwo Miejskie, ISSN 0137-3552
  • Zygmunt Zaleski, Nazwy ulic w Poznaniu, Magistrat Stołeczny Miasta Poznania, 1926
  • Zbigniew Zakrzewski, Nazwy osobowe i historyczne ulic Poznania, Wydawnictwo Poznańskie, 1971
  • Poznań plus 4 – plan miasta 1:20.000, wyd. Demart, Warszawa, 2006, ISBN 83-7427-282-1