Wikipedia

Ulica Jana III Sobieskiego w Sanoku

Ulica Jana III Sobieskiego w Sanoku – ulica w dzielnicy Śródmieście miasta Sanoka[1], biegnie od zbiegu z ulicą Marszałka Józefa Piłsudskiego w stronę północną do ulicy Zamkowej.

ulica Jana III Sobieskiego
Śródmieście
Ilustracja
Państwo

 Polska

Miejscowość

Sanok

Przebieg
0m ul. Kazimierza Wielkiego (z niej wybiega) i ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego (skrzyżowanie)
100m ul. Andrzeja Frycza Modrzewskiego
180m ul. Żydowska
250m ul. Teofila Lenartowicza
290m ul. Berka Joselewicza
0m ul. Zamkowa
Położenie na mapie Sanoka
Mapa konturowa Sanoka, w centrum znajduje się punkt z opisem „ulica Jana III Sobieskiego”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „ulica Jana III Sobieskiego”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „ulica Jana III Sobieskiego”
Położenie na mapie powiatu sanockiego
Mapa konturowa powiatu sanockiego, u góry znajduje się punkt z opisem „ulica Jana III Sobieskiego”
Ziemia49°33′45,5″N 22°12′18,0″E/49,562639 22,205000
Multimedia w Wikimedia Commons

Historia

edytuj

Pierwotnie ulica nosiła nazwę Zielona. Na przełomie lat 70. i 80. XIX wieku dokonano przebudowania ulicy, poszerzenia powiązane z wykupem gruntów, przetarg na przebudowę wygrał Esig Herzig, pracami kierował inż. Henryk Stoy[2]. W trakcie budowy gmachu C. K. Gimnazjum uchwałą Rady Miejskiej z 8 lutego 1883 ulica Zielona została uznana drogą gminną[3]. 5 kwietnia 1883 zatwierdzono projekt regulacji ulicy Zielonej[4]. Na wniosek obywateli 2 sierpnia 1883 Rada Miejska, w ramach obchodów dwusetnej rocznicy bitwy pod Wiedniem z 12 września 1683, uchwaliła przemianować nazwę ulicy nadając jej patronat Jana III Sobieskiego[5]. 6 września 1883 zatwierdzono program uroczystości na dzień 11 września 1883, w trakcie których ustanowiono tablicę pamiątkową z napisem ulicy[6][7][8][9]. W 1913 ulica została przydzielona do dzielnicy Śródmieście[10].

Podczas II wojny światowej w okresie okupacji niemieckiej ulica istniała pod nazwami Sobieskistrasse[11][12][13] oraz Kasernenstrasse[13][14]. W tym czasie ulicę otaczało od zachodu getto w Sanoku. Podczas walk w Sanoku w 1944 w ramach frontu wschodniego ulica była terenem zmagań zbrojnych; w budynku gimnazjum bronili się Niemcy, którzy w lipcu 1944 spalili położony od strony północnej budynek poczty[15].

W 1951 zmieniono nazwę na Jarosława Dąbrowskiego[16][17][14]. W okresie PRL przy ulicy powstały bloki mieszkalne, zaś obszar był określany jako „Osiedle Dąbrowskiego”[18]. W 1990 został przywrócony dla ulicy patronat Jana III Sobieskiego[14].

Zabudowa i mieszkańcy ulicy

edytuj
 
Ulica w 2021 roku
  • Przychodnia i zespół gabinetów lekarskich pod numerem 1[19].
  • Szkoła Podstawowa nr 8 im. Królowej Zofii pod numerem 5 (przed 1939 pod numerem 2, należący do Katarzyny Siekierzyńskiej[20]). Budynek został wpisany do gminnego rejestru zabytków miasta Sanoka, opublikowanego w 2015[21].
  • Kamienica przy ul. Jana III Sobieskiego 6. W 1938 do tego adresu był przypisany lekarz dr Włodzimierz Karanowicz[23][24], który podczas okupacji niemieckiej przy ulicy Sobieskiego 6 urzędował jako Kreisarzt (lekarz powiatowy)[11][12][13][25]. Mieszkał tam także z rodziną przedwojenny lekarz powiatowy, dr Antoni Dorosz[26]. Pod numerem 6 ul. J. Dąbrowskiego mieszkał Stefan Gölis (1909-1959, syn Zygfryd)[27]. Budynek wpisany do gminnego rejestru zabytków miasta Sanoka, opublikowanego w 2015[21].
  • Kamienice przy ul. Jana III Sobieskiego 8 i 10. Pierwotnym właścicielem był inż. Władysław Beksiński[28], następnie przejęli go jego spadkobiercy[29]. Przed 1939 pod numerami 4 i 6[20]. Do 1939 do numeru 4 byli przypisani: Jan Ptyś, skup i eksport jaj, który prowadził Wolf Krämer[30][31]. Budynki pod numerem 8 i 10 zostały wpisane do gminnego rejestru zabytków miasta Sanoka, opublikowanego w 2015[21].
  • Ulica Jana III Sobieskiego 9 w Sanoku. Pod adresem są zlokalizowane:
    • Piekarnia i punkt handlowy firmy Jadczyszyn[32]. Jest położony na skrzyżowaniu ulicy Jana III Sobieskiego w Sanoku i ulicy Sokolej po północnej stronie.
      • W tym miejscu stał obecnie nieistniejący budynek poczty, figurujący pod numerem ulicy 7[33], ulokowany poniżej gimnazjum przy zbiegu z ulicą Andrzeja Frycza-Modrzewskiego. Jego budowniczym na początku XX wieku był inż. Wilhelm Szomek, przez którego obiekt został wydzierżawiony na rzecz działającej w nim poczty[34]. Budynek został spalony przez Niemców na przełomie lipca i sierpnia 1944[34].
      • Dom przy ul. Jana III Sobieskiego 9, położony poniżej piekarni Jadczyszyn w kierunku północnym. Pierwotnie drewniany dom, później murowany, należał do pań Dydyńskich[35]. Pod numerem 9 zamieszkiwali Stanisław Domański z żoną Janiną[29]). Do 1939 pod numerem 9 ulicy funkcjonowała Komenda Rejonu Uzupełnień Sanok[36]. Podczas II wojny światowej w okresie okupacji niemieckiej w domu funkcjonowały Deutsche Zollschule[37], Knabeschule (Szkoła Męska)[38][39]. Budynek został wpisany do gminnego rejestru zabytków miasta Sanoka, opublikowanego w 2015[21].
  • Kamienica przy ul. Jana III Sobieskiego 12. Wybudowana przez Szymona Pijanowskiego, później należała do rodzin Edelheitów, Trendotów i Jankowskich. Przed 1939 oraz w okresie PRL pod numerem 8[40]; wówczas pod tym adresem byli przepisani: kopalnia nafty „Artur” w Tyrawie Solnej, inż. Leon Friedländer, adwokat Augustyn Nowotarski[41][24]. Budynek wpisany do gminnego rejestru zabytków miasta Sanoka, opublikowanego w 2015[21].
  • Nieistniejący dom rodziny Rudaków. Przed 1939 pod numerem 10; mieszkał w nim przedsiębiorca budowlany Emil Rudak[24]. Podczas okupacji niemieckiej działała firma Bauunternehmung B. Kędzierski u. E. Rudak pod numerem ulicy 10a[12][13]. Budynek znajdował się poniżej kamienicy Trendotów[42].
  • Nieistniejący dom rodziny Drewińskich (orientacyjnie położony naprzeciw budynku przy ul. Teofila Lenartowicza 2), który został zlikwidowany w latach 70. XX wieku, a na jego miejscu powstał blok mieszkalny[43]. W domu zamieszkiwali Szymon Drewiński (przybyły do Galicji po 1831 z zaboru rosyjskiego, radny miejski w Sanoku[44]), jego żona Klara z rodu Rylskich oraz ich dzieci Sabina, Maurycy (lekarz[45], dyrektor Szpitala Powszechnego w Sanoku[46]), Teodozja (nauczycielka[47]).
  • Blok mieszkalny. W przeszłości ten obszar (pomiędzy domem 9 a ulicą Teofila Lenartowicza) należał do ukraińskiego towarzystwa Narodnyj Dom[48].
  • Pomnik Grzegorza z Sanoka upamiętniający Grzegorza z Sanoka, położony przed budynkiem przy ulicy Teofila Lenartowicza 2, u zbiegu z ulicą Jana III Sobieskiego[49]. Pierwotnie stanowił willę Wilhelma Szomka. Na posesji istniała jedyna na ulicy studnia (sieć wodociągowa została stworzona w Sanoku w 1936)[50].
  • Kamienica przy ul. Jana III Sobieskiego 16. Budynek został wpisany do wojewódzkiego (2006)[51] oraz do gminnego rejestru zabytków miasta Sanoka[21].
  • Nieistniejąca cerkiew Narodzenia Najświętszej Maryi Panny.
  • Budynek pod numerem 21. W przeszłości siedziba WSS „Społem” i drukarni[52]. Siedziba firmy Przedsiębiorstwo Budowlane TOMA[53]
  • Pod numerem 22 ulicy (J. Dąbrowskiego) zamieszkiwał Andrzej Grasela[54].
  • Zespół Szkół nr 1 im. Karola Adamieckiego (dawniej Zespół Szkół Ekonomicznych) pod numerem 23, w przeszłości koszary wojskowe. Budynek wpisany do gminnego rejestru zabytków miasta Sanoka, opublikowanego w 2015[21].
  • Budynek pod numerem 24. Do 1954 pod tym adresem zamieszkiwał Maksymilian Siess[55]. W 1972 obiekt pod ówczesnym adresem ul. Jarosława Dąbrowskiego 24, stanowiący drewniany dom z XVIII wieku, przebudowywany w XIX w., został włączony do uaktualnionego wówczas spisu rejestru zabytków Sanoka[56].
  • Pod numerem 30 ulicy Jarosława Dąbrowskiego do końca życia zamieszkiwał profesor gimnazjalny Andrzej Grasela (zm. 1965)[57].

W 1911 przy ulicy zamieszkiwali wzgl. urzędowali sędzia Marian Kowiński, adwokat Jan Staruszkiewicz, lekarz powiatowy Jacek Jabłoński[58]. Przy ulicy był dom należący do rodzin Płazów i Gondylowskich, następnie do Lewickich, w którym zamieszkiwał Franciszek Kuszczak[59]. Ponadto w latach 30. II RP do ulicy byli przypisani Efroim Krämer (nr 166), Referat Spraw Inwalidów Wojennych, Samuel Schorr, prowadzący handel luster i szkła, adwokat dr Efraim Weidman[60][61]. Przy ulicy w domu mieszkał także szewc Franciszek Chrabąszcz[62].

W 1933 przy ulicy było 85 budynków[63], a tuż przed II wojną światową było ich 21[20].

W przeszłości gminnej ewidencji zabytków Sanoka zostały wpisane budynki przy ulicy Jana III Sobieskiego pod numerami: 5, 6, 8, 9, 10, 12[64]. Do gminnego rejestru zabytków miasta Sanoka, opublikowanego w 2015, zostały wpisane budynki pod numerami 5, 6, 8, 9, 10, 12, 16, 23 ulicy[21].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ O dzielnicy. sanoksrodmiescie.pl. [dostęp 2015-08-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-16)].
  2. ↑ Kamienica 2013 ↓, s. 86-87.
  3. ↑ Księga uchwał Rady miejskiej od czerwca 1881 do sierpnia 1883. T. VIII. sanockabibliotekacyfrowa.pl. s. 175. [dostęp 2022-02-05].
  4. ↑ Księga uchwał Rady miejskiej od czerwca 1881 do sierpnia 1883. T. VIII. sanockabibliotekacyfrowa.pl. s. 191. [dostęp 2022-02-05].
  5. ↑ Księga uchwał Rady miejskiej od sierpnia 1883 do grudnia 1887. T. IX. sanockabibliotekacyfrowa.pl. s. 3. [dostęp 2022-02-05].
  6. ↑ Księga uchwał Rady miejskiej od sierpnia 1883 do grudnia 1887. T. IX. sanockabibliotekacyfrowa.pl. s. 12-13. [dostęp 2022-02-05].
  7. ↑ Kamienica 2013 ↓, s. 81.
  8. ↑ Marta Szramowiat. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Samorząd miejski Sanoka okresu galicyjskiego. Przemiany gospodarcze w Sanoku. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 31-32, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  9. ↑ Alojzy Zielecki, Struktury organizacyjne miasta, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 364.
  10. ↑ Kamienica 2013 ↓, s. 82.
  11. ↑ a b Amtliches Fernsprechbuch fűr das Generalgouvernement. Deutsche Post Osten, 1940, s. 35.
  12. ↑ a b c Amtliches Fernsprechbuch fűr das Generalgouvernement. Deutsche Post Osten, 1941, s. 59.
  13. ↑ a b c d Amtliches Fernsprechbuch fűr das Generalgouvernement. Deutsche Post Osten, 1942, s. 79.
  14. ↑ a b c Kamienica 2013 ↓, s. 94.
  15. ↑ Kamienica 2013 ↓, s. 179.
  16. ↑ W toku wielu zmian nazw ulic w Sanoku w 1951 podjęto projekt przemianowania ulicy Jana III Sobieskiego na ulicę Jarosława Dąbrowskiego. Zob.: Władysław Stachowicz. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Miejska Rada Narodowa w Sanoku 1950-1990. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 137, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  17. ↑ Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom I. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2009, s. 264. ISBN 978-83-60380-26-0.
  18. ↑ Kamienica 2013 ↓, s. 100.
  19. ↑ Zespół gabinetów lekarskich. zoz.sanok.pl. [dostęp 2015-12-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-12-25)].
  20. ↑ a b c Kamienica 2013 ↓, s. 92.
  21. ↑ a b c d e f g h Zarządzenie Burmistrza Miasta Sanoka nr 42/2015 z 9 marca 2015. bip.um.sanok.pl, 2015-03-09. s. 3. [dostęp 2016-10-20].
  22. ↑ Jerzy Kapłon: Zarys historii Oddziału Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Sanoku. cotg.pttk.pl. [dostęp 2005-07-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-13)]. (pol.).
  23. ↑ Spis Abonentów sieci telefonicznych Państwowych i Koncesjonowanych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy) na 1938 r.. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo „Polska Poczta, Telegraf i Telefon”, 1938, s. 622.
  24. ↑ a b c Książka telefoniczna. 1939. s. 706. [dostęp 2015-05-26].
  25. ↑ W spisie z 1940 podany błędnie jako Baranowicz.
  26. ↑ Arnold Andrunik (red. Krystyna Chowaniec): Zapiski z osobistych przeżyć w czasie II wojny światowej i okupacji. Sanok: Stowarzyszenie Wychowawców „Eleusis” w Sanoku, 2018, s. 7, 26.
  27. ↑ Księga Zmarłych 1959–1975 Sanok. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 8 (poz. 83).
  28. ↑ Beksińscy 2014 ↓, s. 16.
  29. ↑ a b Kamienica 2013 ↓, s. 93.
  30. ↑ Spis Właścicieli Kont Czekowych w Pocztowej Kasie Oszczędności: według stanu z dnia 30 września 1934 r.. Warszawa: Pocztowa Kasa Oszczędności, 1934, s. 618.
  31. ↑ Rocznik Polskiego Przemysłu i Handlu. Warszawa: 1936, s. Nr 5752.
  32. ↑ Tomasz Jadczyszyn. Firma Produkcyjno-Handlowa „Wanda”. aleo.com. [dostęp 2021-10-04].
  33. ↑ Szematyzm podziału administracyjnego Rzeczypospolitej Polskiej wraz ze skorowidzem gmin wiejskich i miejskich oraz oznaczeniem terytorjalnie im właściwych władz i urzędów państwowych. Przemyśl / Warszawa: 1937, s. 143.
  34. ↑ a b Stefan Stefański. Poczta w Sanoku. „Tygodnik Sanocki”. Nr 15 (98), s. 11, 8 września 1993. 
  35. ↑ Edward Zając. Zostało ich tak niewiele. „Gazeta Bieszczadzka”, s. 8, Nr 9 (136) z 9 maja 1997. 
  36. ↑ Książka telefoniczna. 1939. s. 707. [dostęp 2015-05-26].
  37. ↑ Maria Łapiszczak: Sanok na dawnej pocztówce i fotografii. Cz. II. Sanok: 2001, s. 47. ISBN 83-915388-1-8.
  38. ↑ Borys Łapiszczak: Sanok w Galicji i Lodomerii (Judaika) na dawnej pocztówce i fotografii. Cz. XIII. Sanok: Poligrafia, 2010, s. 72. ISBN 83-918650-7-1.
  39. ↑ Borys Łapiszczak: Okupacja niemiecka Sanoka 1939-1944. Sanok na dawnej pocztówce i fotografii. Galicja i Lodomeria, Kresy Wschodnie, I wojna światowa. Cz. XV. Sanok: Poligrafia, 2012. ISBN 83-918650-9-6.
  40. ↑ Marcin Smoter. Próba reaktywacji Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku w latach 1945-1949. „Rocznik Sanocki 2011”, s. 143, 2011. Towarzystwo Przyjaciół Sanoka i Ziemi Sanockiej. ISSN 0557-2096. 
  41. ↑ Spis Abonentów sieci telefonicznych Państwowych i Koncesjonowanych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy) na 1938 r.. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo „Polska Poczta, Telegraf i Telefon”, 1938, s. 504, 622.
  42. ↑ Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom I. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2009, s. 270. ISBN 978-83-60380-26-0.
  43. ↑ Stefan Stefański. Pan Stefański opowiada. Ciocia Dozia. „Tygodnik Sanocki”, s. 6, Nr 38 (150) z 23 września 1994. 
  44. ↑ Alojzy Zielecki, Struktury organizacyjne miasta, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 373.
  45. ↑ Alojzy Zielecki, Opieka społeczna i zdrowotna. W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995. s. 468.
  46. ↑ Kronika. Nekrologia. „Gazeta Sanocka”, s. 2, Nr 11 z 27 maja 1895. 
  47. ↑ Edward Zając: Szkice z dziejów Sanoka. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 1998, s. 26-29. ISBN 83-909787-0-9.
  48. ↑ Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom I. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2009, s. 268-269. ISBN 978-83-60380-26-0.
  49. ↑ Stefan Stefański, Sanok i okolice. Przewodnik turystyczny, Sanok 1991, s. 49.
  50. ↑ Kamienica 2013 ↓, s. 79.
  51. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 144 [dostęp 2016-10-20].
  52. ↑ Marian Struś. Co dalej z sanocką drukarnią. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 4, Nr 8 (335) z 10-20 marca 1985. Sanocka Fabryka Autobusów. 
  53. ↑ Przedsiębiorstwo Budowlane TOMA Sp. z o.o.. toma.rze.pl. [dostęp 2016-01-01].
  54. ↑ Zofia Bandurka: Wykaz imienny zaproszonych i obecnych na Zjeździe – przygotowała mgr Zofia Bandurkówna. W: Dwa dni w mieście naszej młodości. Sprawozdanie ze zjazdu koleżeńskiego wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej matury w roku 1958. Warszawa: 1960, s. 125.
  55. ↑ Księga Zmarłych 1946–1958 Sanok. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 354 (poz. 85).
  56. ↑ Artur Bata. Działalność Powiatowego Konserwatora Zabytków w Sanoku w 1972 r.. „Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku”. 17-18, s. 92, 1973. Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku. 
  57. ↑ Księga Zmarłych 1959–1975 Sanok. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 63 (poz. 18).
  58. ↑ Skorowidz powiatu sanockiego wydany na podstawie dat zebranych w roku 1911. Sanok: 1911, s. 42, 43.
  59. ↑ Ksiądz Pomidor. W: Stefan Stefański: Kartki niedawnej przeszłości Sanoka. 1993, s. 54. Ksiądz „Pomidor”. W: Stefan Stefański: Kartki z przeszłości Sanoka. Sanok: Oficyna Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej w Sanoku, 2005, s. 157. ISBN 83-919470-9-2.
  60. ↑ Spis abonentów Państwowych i Koncesjonowanych Sieci Telefonicznych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy) 1931/32 r.. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Poczt i Telegrafów, 1931, s. 491.
  61. ↑ Spis abonentów sieci telefonicznych państwowych i koncesjonowanych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy). Warszawa: Ministerstwo Poczt i Telegrafów, 1932, s. 514.
  62. ↑ Janusz Szuber: Mojość. Sanok: Oficyna Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2005, s. 44. ISBN 83-919470-8-4.
  63. ↑ Kamienica 2013 ↓, s. 85.
  64. ↑ Burmistrz miasta Sanok. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenu położonego w dzielnicy Śródmieście m. Sanoka o nazwie „Śródmieście - II”. Edycja do wyłożenia do publicznego wglądu. bip.um.sanok.pl, Luty 2014. s. 8. [dostęp 2015-07-18].

Bibliografia

edytuj

Zobacz też

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ulica_Jana_III_Sobieskiego_w_Sanoku&oldid=71908950”