Ulica Marszałka Józefa Piłsudskiego w Krakowie
Ulica Marszałka Józefa Piłsudskiego – ulica w Krakowie, na Nowym Świecie; łączy Stare Miasto z Błoniami.
Stare Miasto | |||||||||||||||||||||||||
![]() Ul. J. Piłsudskiego, w głębi kopiec Kościuszki | |||||||||||||||||||||||||
Państwo | |||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||
Poprzednie nazwy |
ul. Wolska | ||||||||||||||||||||||||
Przebieg | |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Krakowa ![]() | |||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski ![]() | |||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa małopolskiego ![]() | |||||||||||||||||||||||||
![]() |
HistoriaEdytuj
Pierwsza droga w miejscu obecnej ulicy powstała jeszcze w średniowieczu. Droga ta prowadziła do wsi Wola Chełmska, którą od XVI wieku nazywano Wolą Justowską. Właścicielem tej miejscowości był od 1528 roku Jost Decjusz – sekretarz królewski i rajca krakowski.
W 1807 roku obecna ulica Piłsudskiego została odnotowana jako ulica Wolska (Wohler Gasse), tę samą nazwę potwierdza Plan Miasta Krakowa w obrębie okopów z 1836 roku[1]. Wówczas ulica dochodziła tylko do Rudawy w jej starym biegu – obecnie w tym miejscu jest skrzyżowanie z ulicą Retoryka. W tym miejscu znajdowały się usypane w początkach XIX wieku fortyfikacje i okopy mające zastępować rozebrane mury obronne miasta. W pierwszej połowie XIX w. rejon narożnika dzisiejszych ulic Piłsudskiego i Straszewskiego zajmowały ogrody i małe domki. W 1839 roku teren ten zakupił Jacenty Kochanowski. Z jego polecenia wzniesiono tam hotel w formie włoskiej willi renesansowej. Jego budowniczym był przybyły z Wiednia majster murarski von Pierret, przedsiębiorca budowlany. Budowę ukończono w roku 1841. Willa - od nazwiska właściciela zwana "Kochanowem" - wzbudziła duże zainteresowanie polskiego środowiska architektonicznego i artystycznego. Poznański "Orędownik Naukowy" pisał w roku 1842 następująco: Nowo otworzoną ulicę - Nowy Świat - ozdobiła prześliczna Willa "Kochanów", jak uczy napis na niej umieszczony, wystawiona z gruntu w roku przeszłym. Willa ta, prawdziwe cacko bijou architektury, arcydzieło gustu, elegancji i nowszego stylu. Obecnie w miejscu tym wznoszą się budynki nr 4 i 6 przy ul. Piłsudskiego oraz budynek narożny (ul. Piłsudskiego 2) nr 21-22 przy ul. Straszewskiego[2]. W latach 60. XIX wieku fortyfikacje zostały przesunięte na linię dzisiejszych Alei Trzech Wieszczów. W związku z tym przedłużeniem ulicy na jej końcu wybudowano Bramę Wolską. Dodatkowo powstały odcinek ulicy został zabudowany na przełomie XIX i XX wieku.
Decyzją rady miejskiej Krakowa 3 października 1933 roku w związku z sąsiedztwem związanych z historią legionową Oleandrów ulicę nazwano imieniem Józefa Piłsudskiego (na tym samym posiedzeniu Marszałkowi przyznano honorowe obywatelstwo miasta)[3][4].
W czasie okupacji niemieckiej ulica nosiła nazwę Universität Straße[5]. Po zakończeniu II wojny światowej, w 1948 roku nazwę ulicy zmieniono na ul. Manifestu Lipcowego.
W 1990 przywrócono nazwę wcześniejszą nazwę – Ulica Marszałka Józefa Piłsudskiego.
ZabudowaEdytuj
- Budynek Akademii Sztuk Teatralnych im. Stanisława Wyspiańskiego – ul. Piłsudskiego 2 (róg ul. Straszewskiego 21-22).
- Pałac Potulickich – ul. Piłsudskiego 4, wybudowany w latach 1874-1875 według projektu Leandro Marconiego przy współudziale Filipa Pokutyńskiego. Dawna Resursa Kupiecka, obecnie siedziba Wyższego Seminarium Duchownego Archidiecezji Krakowskiej
- Zabytkowa secesyjna kamienica – ul. Piłsudskiego 9, powstała w latach 1903-1906, projektował Beniamin Torbe.
- Pałac Czapskich – ul. Piłsudskiego 10-12, wybudowany w latach osiemdziesiątych XIX wieku według projektu Antoniego Siedeka. Obecnie znajduje się tam gmach Muzeum Narodowego im. Emeryka Hutten-Czapskiego[6].
- Dom Władysława Łozińskiego – ul. Piłsudskiego 14, własność Muzeum Narodowego, w budynku znajduje się Archiwum, Dział Starych Druków i Rękopisów, a także Pracownia Konserwacji Papieru i Skóry i Introligatornia oraz Laboratorium Analiz i Nieniszczących Badań Obiektów Zabytkowych.
- Budynek Drukarni Związkowej (potem Narodowej) – ul. Piłsudskiego 19, wzniesiony w latach 1911–1912, projekt Teodora Hoffmanna.
- Pałacyk Ostaszewskich – ul. Piłsudskiego 24 (róg ul. Retoryka), powstał w 1895. Projekt Józefa Pokutyńskiego.
- Budynek TG Sokół – ul. Piłsudskiego 27, powstał w 1889 według projektu Karola Knausa, rozbudowany w 1894 przez Teodora Talowskiego; na ścianie znak wielkiej wody z 12 lipca 1902.
- Kamienica Pod śpiewającą żabą – na rogu z ul. Retoryka 1, projekt Teodora Talowskiego, powstała w 1889.
- Rogatka Wolska – dawna rogatka miejska, ul. Piłsudskiego 29 (róg Al. Mickiewicza).
- Dom o dwóch frontonach – ul. Piłsudskiego 40 (róg Al. Krasińskiego 25), dom architekta Władysława Ekielskiego przez niego zaprojektowany.
- Zabytkowe kamienice ul. Piłsudskiego 30, 34, 36, 38, które projektowali Henryk Lamensdorf, Sławomir Odrzywolski, Beniamin Torbe – cenieni krakowscy architekci.
Przy tej ulicy, na skwerze pomiędzy ulicami Garncarską a Wenecja, odsłonięto w 2008 roku pomnik Józefa Piłsudskiego, autorstwa Czesława Dźwigaja.
ul. Piłsudskiego 9
Kamienica proj. Beniamin Torbe, 1906ul. Piłsudskiego 21
Dom rodzinny Olgi Boznańskiej
Zobacz teżEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ Teofil Żebrawski: Rok 1836, plan Krakowa w obrębie okopów. W: adam śmiałek STARE MAPY KRAKOWA [on-line]. ckmedia.pl, 1836. [dostęp 2011-01-16].
- ↑ Marek Żukow-Karczewski, Nie istniejące budowle Krakowa. Willa "Kochanów", "Echo Krakowa", 19 V 1992 r., nr 97 (13660).
- ↑ Z kraju. Kraków. „Kurier Warszawski”. Nr 274, s. 4, 3 października 1933.
- ↑ geodezyjna mapa Krakowa. W: Adam Śmiałek STARE MAPY KRAKOWA [on-line]. 1934. [dostęp 2011-01-16].
- ↑ plan centrum Krakowa. W: Adam Śmiałek STARE MAPY KRAKOWA [on-line]. 1943. [dostęp 2011-01-16].
- ↑ Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego - Muzeum Narodowe w Krakowie [dostęp 2018-08-07] .
ŹródłaEdytuj
- Elżbieta Supranowicz Nazwy ulic Krakowa, Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, Kraków 1995, ISBN 83-85579-48-6, s. 121-122