Wikipedia

Ulica Teatralna we Wrocławiu

ulica we Wrocławiu na Starym Mieście

Ulica Teatralna – ulica położona we Wrocławiu na Starym Mieście. Łączy ulicę Piotra Skargi z placem Teatralnym i ulicami Widok oraz Bożego Ciała[a][1][2][3]. Ma 326 m długości[3]. Przy ulicy znajdują się między innymi zabytkowe obiekty: budynek dawnej Łaźni Miejskiej oraz Pałac Ignacego Leipzigera, połączony z kamienicą J. Schottländera[b], a także tereny zielone: Park Mikołaja Kopernika i Promenada Staromiejska biegnąca wzdłuż fosy miejskiej[2][4][5].

ulica Teatralna
Stare Miasto
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Miejscowość

Wrocław

Długość

326 m

Przebieg
światła ul. P. Skargi
ul. Wierzbowa


--- 		pl. Teatralny
ul. Widok
ul. Bożego Ciała
Położenie na mapie Wrocławia
Mapa konturowa Wrocławia, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „ulica Teatralna”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „ulica Teatralna”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „ulica Teatralna”
51°06′19,016″N 17°02′05,300″E/51,105282 17,034806
Multimedia w Wikimedia Commons
Widok ze Wzgórza Partyzantów w kierunku zachodnim
PSP nr 1 we Wrocławiu
Widok w kierunku wschodnim, przed przebudową
Widok z pl. Teatralnego, po przebudowie

Historia edytuj

Ulica została wytyczona na obszarze międzymurza (Zwinger). Biegła pomiędzy XIV-wiecznym murem obronnym, a XV-wiecznym przedmurzem[1][6] jako zaniedbana droga wzdłuż murów miejskich[6]. Tu od schyłku średniowiecza funkcjonowała strzelnica kupiecka (od XVI wieku)[1][6][7][8][9]. Później w jej miejscu urządzono ogród – park – stowarzyszenia kupców chrześcijańskich (Kaufmanns Zwinger). W 1767–1770 na działce położonej przy zachodnim krańcu dzisiejszej ulicy wybudowano Resursę Kupiecką[1][6][7][8]. W 1806 zburzono mury obronne. W ich miejscu powstał między innymi plac Teatralny (Zwingerplatz), stanowiący przedłużenie ulicy Teatralnej[1][10], jak i przed 1824 powstała sama ulica, poszerzona do dzisiejszego układu około 1892. W tym właśnie roku[1] (lub w latach 1889–1891[8]) zbudowano również nowy budynek Resursy Kupieckiej, istniejący do dziś, w którym funkcjonuje Wrocławski Teatr Lalek[c][1][8]. W latach 1872–1874 zbudowano pałac Leipzigerów na miejscu istniejącej tu wcześniej ujeżdżalni przy Promenadzie Staromiejskiej[11]. W 1897 natomiast w pierzei południowej zbudowano zakład kąpielowy, rozbudowany w latach 1908 i 1925[1][6]. Po wojnie budynek Resursy Kupieckiej stał się siedzibą Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej oraz Wrocławskiego Teatru Lalek[6][8][12]. Ogród natomiast został przekształcony w otwarty park miejski i włączony do Promenady Staromiejskiej[7][8][13]. Zabudowa ulicy została znacznie zniszczona w czasie działań wojennych prowadzonych podczas oblężenia Wrocławia w 1945 roku. W 1955 roku rozebrano istniejące ogrodzenie – mur okalający park. W miejsce zniszczonej zabudowy po stronie północnej posadowiono nowe budynki. W 1958 oddano do użytku czteropiętrowy budynek mieszkalny pod numerami 22-26 spółdzielni „Alfa” (budynki mieszkalne przy ulicy Teatralnej 22-26 i Piotra Skargi 7-17 we Wrocławiu). Z kolei budynek przy skrzyżowaniu z ulicą Widok pod numerami 4-8 zbudowała spółdzielnia „Świt” w 1963 roku. Natomiast strażnica straży pożarnej powstała w 1964[6].

Nazwy edytuj

W swojej historii ulica nosiła następujące nazwy:

Wcześniejsza nazwa ulicy Zwingerstrasse, podobnie jak nazwa stanowiącego jej kontynuację placu Teatralnego – Zwingerplatz i parku Zwinerpark, kojarzy się z ich położeniem między murami (zwinger – w języku niemieckim oznacza międzymurze lub przedmurze), choć wskazuje się jako źródło tych nazw nazwę pałacu, który do 1890 r., kiedy to spłonął w pożarze, stał w miejscu dzisiejszego Teatru Lalek i nosił nazwę Zwinger[1][7][10][14]. Współczesna nazwa ulicy została nadana przez Zarząd Miejski i ogłoszona w okólniku nr 60 z 21.09.1945 r. oraz 76 z 19.10.1945 r.[3].

Układ drogowy edytuj

Do ulicy przypisana jest droga gminna numer 106848D o długości 326 m[3] klasy lokalnej[15]. Obejmuje działkę gruntu o powierzchni 5839 m2[3][16]. Wzdłuż całej ulicy przebiega dwutorowa linia tramwajowa wbudowana w jezdnię, która łączy się na wschodnim krańcu z linią przebiegającą ulicą Piotra Skargi, po stronie zachodniej z liniami biegnącymi przez plac Teatralny oraz ulicą Widok, a ponadto łączy się z torowiskiem technicznym w północnym odcinku ulicy Wierzbowej. Przy ulicy, na odcinku pomiędzy ulicą Wierzbową a ulicą Piotra Skargi położony jest przystanek tramwajowy dla obu kierunków jazdy o nazwie „Park Staromiejski”[17][18].

Ulice i place powiązane z ulicą Teatralną[a]:

Zabudowa i zagospodarowanie edytuj

Północna strona ulicy jest zabudowana na całej swej długości, choć nie jest to zabudowa ciągła. Numery początkowe od 2 do 8 obejmują powojenne budynki mieszkalne, wielorodzinne, o wysokości do 21 m[2][25][26]. Przylegają one do zabytkowego budynku dawnej łaźni miejskiej, obecnie centrum SPA, pod numerami 10-12, o wysokości zabudowy do 21 m, a za nim ogrodzony parking naziemny, z możliwością zagospodarowania pod handel i usługi[2][4][25][27]. Dalej znajduje się ogrodzony teren jednostki straży pożarnej pod numerami 14-20, choć obszarowi temu nadaje się inne, nowe przeznaczenie m.in. pod handel, usługi i mieszkalnictwo[2][26]. Obiekt zajmuje Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza PSP nr 1 we Wrocławiu[28]. Pomiędzy ulicą Wierzbową i Piotra Skargi znajduje się powojenny budynek mieszkalny, wielorodzinny pod numerami od 22 do 26, o wysokości zabudowy do 22 m[2][25][27].

Południowa strona ulic zdominowana jest przez tereny zielone[5]. Początek ulicy jednak zagospodarowany jest przez zabytkowy budynek obecnego Teatru Lalek (pierwotnie resursa kupiecka) i niewielki skweru od frontu[2][4][8][29][30] z obiektem szczególnym jakim jest fontanna z figurami wrocławskich krasnali[31][32]. Dalej znajduje się ogrodzony Park Mikołaja Kopernika, dawny ogród resursy kupieckiej[4][5][7][33]. Drugim budynkiem położonym po tej stronie drogi, na końcu parku, jest dawny Pałac Ignacego Leipzigera, połączony z kamienicą J. Schottländera, następnie budynek biurowy i później siedziba Przedsiębiorstwa Geologicznego "PROXIMA", o wysokości do 21 m[4][11][25][34]. Za budynkiem, do ulicy Piotra Skargi, rozpościera się plac stanowiący fragment Promenady Staromiejskiej. Znajduje się tu Pomnik Mikołaja Kopernika z 1974 r.[2][4][5][35][36][37]

Obszar ulicy i terenów przyległych objęty jest rejonem statystycznym nr 933220. W 2018 r. zameldowanych w nim było 306 osób, a gęstość zaludnienia wynosiła 2938 osób/km²[38]. Tereny te położone są na wysokości bezwzględnej około 119-120 m n.p.m.[25] Położone są w obszarze zabudowy śródmiejskiej[39].

Ochrona i zabytki edytuj

Obszar, na którym położona jest ulica Teatralna, podlega ochronie w ramach zespołu urbanistycznego Starego Miasta z XIII-XIX wieku, wpisanego do rejestru zabytków pod nr. rej.: 196 z 15.02.1962 oraz A/1580/212 z 12.05.1967 r.[40][41]. Inną formą ochrony tych obszarów jest ustanowienie historycznego centrum miasta, w nieco szerszym obszarowo zakresie niż wyżej wskazany zespół urbanistyczny, jako pomnik historii[42][43]. Samo miasto włączyło ten obszar jako cenny i wymagający ochrony do Parku Kulturowego "Stare Miasto", który zakłada ochronę krajobrazu kulturowego oraz uporządkowanie, zachowanie i właściwe kształtowanie krajobrazu kulturowego i historycznego charakteru najstarszej części miasta[44]. Tereny te również leżą w strefie ochrony konserwatorskiej[45], w strefie ochrony konserwatorskiej zabytków archeologicznych[46], oraz w granicach obszarów rehabilitacji istniejącej zabudowy i infrastruktury technicznej[47].

Przy ulicy i w najbliższym sąsiedztwie znajdują się następujące zabytki:

obiekt, położenie powstanie, nr rej.[d] foto
strona północna
Łaźnia Miejska, obecnie Wrocławskie Centrum SPA
ulica Teatralna 10-12[4][48][49] 		01.09.1895 – 14.06.1897 (projekt Wilhelm Werdelmann), lata 1907-1908, lata 1925-1927 (przebudowa proj. Haase & Eras)[4](1897, 1908, 1925 r.[49])
A/2499/347/Wm z dnia 03.05.1977 r.[4][48][49] 		 
 
baseny męskie, następnie baseny sportowe w kompleksie dawnej łaźni miejskiej, obecnie Wrocławskie Centrum SPA[50]

filtrownia w kompleksie dawnej łaźni miejskiej, ob. Wrocławskie Centrum SPA[51]
kotłownia w kompleksie łaźni miejskiej, ob. Wrocławskie Centrum SPA[52]
ulica Tratralna 10-12[50][51][52]

gez, mpzp[50][51][52]
strona południowa
Resursa Kupiecka (Dom Związku Chrześcijańskich Kupców), obecnie Wrocławski Teatr Lalek wraz ze skwerem od frontu i terenem działki (nr 17 AM-33)
plac Teatralny 4[4][49][53] 		lata 1892–1894 (projekt Eduard Blümner), rozbudowa lata 1905-1909 (projekt Albert Grau) [4](lata 1892–1909[49])
A/2474/495/Wm z dnia 05.10.1992 r. [4][49][53] 		 
Ogród resursy kupieckiej (Zwingergarten), obecnie Park Mikołaja Kopernika[4][54] połowa XIX wieku, lata 2009–2010 (prace rewaloryzacyjne)
gez, mpzp[4][54] 		 
Pałac Ignacego Leipzigera, połączony z kamienicą J. Schottländera, obecnie budynek biurowy Przedsiębiorstwa Geologicznego "PROXIMA"
ulica Wierzbowa 15[4][55][56] 		lata 1872–1874 (projekt Carl Schmidt), lata 1922–1923; kamienica: lata 1877–1878, lata 1902 i 1937 – przebudowy[4] (lata 1872–1874, XX wiek[56])
A/2279/465/Wm z dnia 24.12.1991 r.[4][55][56] 		 
Promenada Staromiejska (wzdłuż Fosy Miejskiej, w miejscu dawnych fortyfikacji obronnych) [4][57] po 1807 r., proj. 1813 r. (J.F.Knorr)
gez, mpzp[4][57] 		 

Osie widokowe edytuj

Wrocławskie krasnale
 
Oś widokowa na gmach Opery.
 
Oś widokowa na Wzgórze Partyzantów.

Dla tej ulicy ochronie podlegają również osie widokowe. W kierunku zachodnim obowiązuje ochrona osi widokowej przez plac Teatralny z widokiem na dominantę, którą stanowi budynek Opery Dolnośląskiej[58]. Natomiast w kierunku wschodnim oś widokowa poprzez przecinającą ją ulicą Piotra Skargi zapewnia panoramę na Zespół Bastionu Sakwowego, następnie wzgórza widokowego z zabudową rozrywkowo-rekreacyjną (Liebichs Höhe), obecnie Wzgórze Partyzantów, stanowiącego założenie przestrzenne z XVI wieku i modyfikowanego w XIX wieku oraz w latach 40. XX wieku. W szczególności ochronie widokowej podlegają wchodzące w skład wyżej opisanego kompleksu: kolumnadę, tzw. Liebicha oraz pawilon perystylowy i inne[4][58][59]. Ochronie podlega także oś widokowa z ulicy Widok poprzez ulicę Teatralną na budynek Teatru Lalek[58][60].

Wrocławskie krasnale edytuj

Wrocławskie krasnale
 
Krasnale Wodne
 
Krasnale Wodne
 
Krasnale Wodne
 
Krasnale Wodne
 
Krasnale Wodne
 
Krasnal basenowy Plumplumek
 
Krasnal basenowy Bulbulek
 
Krasnal basenowy Helpik
 
Krasnal basenowy Ratus

Przy ulicy i w najbliższym otoczeniu zamontowano następujące figurki wrocławskich krasnali:

  • Krasnale Wodne, w ramach fontanny na skwerze przed budynkiem Teatru Lalek[31][32]:
    • Puszczający Stateczki
    • Karmiący Ptaki
    • Ogrodnik
    • Aktor
    • Parasolnik
    • Wierzbownik
    • Zbierający Wodę
  • Krasnale basenowe[61]:
    • Plumplumek
    • Bulbulek
    • Ratuś
    • Helpik.

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

  1. ↑ a b Podany tu przebieg ulicy Teatralnej – od ulicy Piotra Skargi do placu Teatralnego – zgody jest z określeniem podanym w zestawianiu dróg udostępnianym przez zarządcę – Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta (ZDiUM)[3]. Numeracja posesji przy ulicy przebiega jednak w kierunku odwrotnym – od placu Teatralnego (niższe numery) do ulicy Piotra Skargi (wyższe numery)[2].
  2. ↑ Współczesny adres Pałacu Ignacego Leipzigera, połączonego z kamienicą J. Schottländera: ulica Wierzbowa 15 we Wrocławiu[4].
  3. ↑ Współczesny adres budynku Teatru Lalek: plac Teatralny 4 we Wrocławiu[4].
  4. ↑ Nr rej.: numer wpisu do rejestru zabytków; mpzp - miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego; gez - gminna ewidencja zabytków.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e f g h i j k Harasimowicz 2006 ↓, s. 904 (Teatralna).
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n SIP 2019 ↓, Mapa podstawowa.
  3. ↑ a b c d e f g h i ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 5661-5662 (Teatralna).
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v SIP 2019 ↓, Gminna Ewidencja Zabytków.
  5. ↑ a b c d SIP 2019 ↓, Mapa przyrodnicza.
  6. ↑ a b c d e f g h i j Antkowiak 1970 ↓, s. 268-270 (Teatralna).
  7. ↑ a b c d e Harasimowicz 2006 ↓, s. 652-653 (Park Mikołaja Kopernika).
  8. ↑ a b c d e f g Harasimowicz 2006 ↓, s. 747-748 (Resursa Kupiecka).
  9. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 847-848 (Strzelnice bractw kurkowych i związków strzeleckich).
  10. ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 904 (Teatralny).
  11. ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 646 (Pałac Leipzigerów).
  12. ↑ Antkowiak 1970 ↓, s. 270 (Pl. Teatralny).
  13. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 718-719 (Promenada Staromiejska).
  14. ↑ a b c Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 172 (Zwingerplatz).
  15. ↑ Uchwała RMWr 2010 ↓, §35 ust. 2 pkt 1.
  16. ↑ SIP 2019 ↓, Mapa własności, dz. Stare Miasto, AR_33, 4/2.
  17. ↑ Uchwała RMWr 2010 ↓, §35 ust. 2 pkt 3.
  18. ↑ wroclaw.pl 2019 ↓, Schematy komunikacji.
  19. ↑ ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 4816 (Skargi Piotra).
  20. ↑ ZDiUM sygnalizacja 2016 ↓, poz. 111.
  21. ↑ ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 5985 (Wierzbowa).
  22. ↑ ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 5663-5664 (Teatralny).
  23. ↑ a b ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 5966 (Widok).
  24. ↑ a b ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 347 (Bożego Ciała).
  25. ↑ a b c d e SIP 2019 ↓, Mapa wysokościowa.
  26. ↑ a b Uchwała RMWr 2010 ↓, §24.
  27. ↑ a b Uchwała RMWr 2010 ↓, §20.
  28. ↑ KM PSP 2019 ↓, JRG PSP nr 1.
  29. ↑ Uchwała RMWr 2010 ↓, §35 ust. 1 pkt 2.
  30. ↑ Uchwała RMWr 2010 ↓, §28.
  31. ↑ a b Uchwała RMWr 2010 ↓, §35 ust. 2 pkt 4.
  32. ↑ a b krasnale.pl 2019 ↓, Krasnale Wodne.
  33. ↑ Uchwała RMWr 2010 ↓, §30.
  34. ↑ Uchwała RMWr 2010 ↓, §25.
  35. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 702-703 (Pomniki).
  36. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 700 (Pomnik Mikołaja Kopernika), 701 (foto).
  37. ↑ Uchwała RMWr 2010 ↓, §31.
  38. ↑ SIP 2019 ↓, Demografia.
  39. ↑ Uchwała RMWr 2010 ↓, §6 pkt 1.
  40. ↑ NID 2018 ↓, s. 207.
  41. ↑ GEZ 2019 ↓, poz. 68.
  42. ↑ NID 2013 ↓.
  43. ↑ MP 1994 ↓.
  44. ↑ wroclaw.pl 2018 ↓, Park kulturow.
  45. ↑ Uchwała RMWr 2010 ↓, §1 ust. 1 i 2.
  46. ↑ Uchwała RMWr 2010 ↓, §1 ust. 3 i 4.
  47. ↑ Uchwała RMWr 2010 ↓, §12.
  48. ↑ a b GEZ 2019 ↓, poz. 9115.
  49. ↑ a b c d e f NID 2018 ↓, s. 232.
  50. ↑ a b c GEZ 2019 ↓, poz. 9116.
  51. ↑ a b c GEZ 2019 ↓, poz. 9117.
  52. ↑ a b c GEZ 2019 ↓, poz. 9118.
  53. ↑ a b GEZ 2019 ↓, poz. 9121.
  54. ↑ a b GEZ 2019 ↓, poz. 9122.
  55. ↑ a b GEZ 2019 ↓, poz. 9724.
  56. ↑ a b c NID 2018 ↓, s. 234.
  57. ↑ a b GEZ 2019 ↓, poz. 6532.
  58. ↑ a b c Uchwała RMWr 2010 ↓, §7.
  59. ↑ GEZ 2019 ↓, poz. 7908-7913.
  60. ↑ Uchwała RMWr 2010b ↓, §11 ust. 2 pkt 5.
  61. ↑ krasnale.pl 2019 ↓, Krasnale basenowe.

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj

  • Ulica Teatralna, [w:] Wrocław, Stare Miasto [online], fotopolska.eu [dostęp 2019-06-11] (pol.).
  • ul. Teatralna, [w:] Wrocław, Stare Miasto [online], dolny-slask.org.pl (Wratislaviae Amici), ID: 587439 [dostęp 2019-06-11] (pol.).
  • ul. Teatralna, wikimapia.org [dostęp 2019-06-11] (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ulica_Teatralna_we_Wrocławiu&oldid=73400647”