Ulica Zamkowa w Wieliczce
Ulica Zamkowa – zabytkowa ulica wielickiego Starego Miasta. Administracyjnie znajduje się na terenie Osiedla Śródmieście[1].
 Widok od strony Rynku Górnego na południe, 2015 | |||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Wieliczki  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie powiatu wielickiego  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie gminy Wieliczka  | |||||||||||||||||||
| 49,983292°N 20,059790°E/49,983292 20,059790 | |||||||||||||||||||
Położenie
edytujUlica znajduje się w północnej części Starego Miasta. Prowadzi od Rynku Górnego, w kierunku północnym, a następnie wschodnim, do ul. Władysława Sikorskiego. Jej długość wynosi 220 m.
Historia
edytujDroga została wytyczona w latach 90. XIII w., kiedy przystąpiono do zagospodarowywania powierzchni nowo lokowanego miasta zgodnie z prawem magdeburskim. Ulica Zamkowa połączyła wówczas dwa miejskie rynki: Górny - południowy i Dolny - północny. W latach 1333–1370 wzniesiono przy ulicy z datków mieszkańców parafialny kościół św. Klemensa (Zamkowa 7). W międzyczasie na południowy wschód od kościoła powstał miejski cmentarz, który stopniowo rozszerzany zajął ostatecznie niemal cały plac przykościelny i tereny po wschodniej stronie ulicy. W II połowie XIV w. na rogu ulicy Zamkowej i północnej pierzei Rynku Dolnego wzniesiono na polecenie króla Kazimierza Wielkiego Zamek Żupny, będący siedzibą zarządu kopalń soli w Wieliczce i Bochni. Niedługo później ulica zyskała drewnianą nawierzchnię, która jednak szybko uległa zniszczeniu. W XVII w. podniesiono poziom drogi i odnowiono jej nawierzchnię[2]. W 1933 r. zlikwidowano Rynek Dolny, zaś w jego miejscu założono Planty Wielickie. Ulicę Zamkową wydłużono wówczas o część dawnej południowej jezdni Rynku i podłączono ją do równoległej ul. Czarnochowskiej (obecnie fragment ten nosi imię generała Władysława Sikorskiego). W związku z tym dawny trakt łączący dwa Rynki stracił na znaczeniu.
Nazwa
edytujNazwa ulicy pochodzi od zlokalizowanego na jej północnym krańcu Zamku Żupnego, który mieści obecnie Muzeum Żup Krakowskich. Nazwa nie ulegała zmianom na przestrzeni wieków, z wyjątkiem lat 1941–1944, gdy brzmiała ona Schloßstraße[3].
Zabudowa
edytujZ pierwotnej zabudowy ulicy zachowały się jedynie: Zamek Żupny oraz dzwonnica kościelna wielickiej fary. Obecnie wschodnią pierzeję zajmują małomiasteczkowe kamienice z XVIII–XIX wieku oraz kościół św. Klemensa. Po zachodniej natomiast stronie ulicy znajdują się zabudowania zamkowe oraz narożny z ul. Jana Kilińskiego neomodernistyczny gmach Urzędu Skarbowego, pochodzący z pierwszej dekady XXI wieku.
Cztery obiekty przy ulicy zostały wpisane do rejestru zabytków nieruchomych[4]:
- kościół św. Klemensa z dzwonnicą oraz ogrodzeniem (nr rej.: A-198 z 31.10.1970),
- zespół Zamku Żupnego (nr rej.: A-579 z 15.03.1988),
- dom przy ul. Zamkowej 1, wybudowany po 1878 r. (nr rej.: A-545 z 7.07.1986),
- dom przy ul. Zamkowej 3, z 1893 r. (nr rej.: A-539 z 13.06.1986).
Przypisy
edytuj- ↑ Osiedla miasta. Miasto i Gmina Wieliczka. [dostęp 2013-10-18].
- ↑ Ulica Zamkowa leży na cmentarzu. Wieliczanie.pl. [dostęp 2013-10-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-19)].
- ↑ Mapa Wieliczki z 1944 r..
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 23 lipca 2024, s. 182–183 [dostęp 2015-10-01].