Ursus (Warszawa)

Dzielnica Warszawy

Ursusdzielnica Warszawy, w latach 1952–1977 samodzielne miasto.

Ursus
Dzielnica Warszawy
Ilustracja
Fragment osiedla Gołąbki w Ursusie
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miasto

Warszawa

Prawa miejskie

1952–1977

W granicach Warszawy

1 sierpnia 1977

SIMC

0918784

Zarządzający

Bogdan Olesiński

Powierzchnia

9,35 (1.01.2023)[1] km²

Populacja 
• liczba ludności


68 396 (1.01.2023)[1]

• gęstość

7315 (1.01.2023)[1] os./km²

Strefa numeracyjna

(0-22)

Kod pocztowy

02-495, 02-496, 02-497, 02-498

Tablice rejestracyjne

WK

Plan Ursusa
Plan Ursusa
Położenie na mapie Warszawy
Położenie na mapie
52°11′N 20°53′E/52,183333 20,883333
Strona internetowa
Zespół basenów kąpielowych w Ursusie, lata 70.
Zakłady Przemysłu Ciągnikowego „Ursus”, lata 70. XX wieku
Rozbiórka zakładów, ul. Posag 7 Panien (2010)

Jest jedną z 18 jednostek pomocniczych m.st. Warszawy[2].

Informacje ogólne edytuj

Miejski System Informacji dzieli Ursus na pięć obszarów[3]:

Ursus graniczy:

Historia edytuj

 
Pomnik Czerwca 1976 autorstwa Leszka Nadstawnego przed Urzędem dzielnicy Ursus

Na terenie dzisiejszego Ursusa od XIV wieku istniały trzy wsie: Czechowice, Skorosze i Szamoty, w późniejszym okresie również Gołąbki. Dopiero XX wiek przyczynił się do rozwoju tych miejscowości. Gdy w 1916 r. pobliski Pruszków z gminy przekształcił się w miasto, siedzibą gminy stały się Skorosze. Pierwszym wójtem został człowiek wywodzący się z tych ziem – Władysław Hass. Był potomkiem Józefa Haasa. Bracia Józef i Krystian Haasowie w połowie XIX w. nabyli te ziemie od ówczesnego prezydenta Warszawy Teodora Andraulta de Langerona. Józef był właścicielem Skoroszy, Krystian zaś Czechowic i częściowo Szamot. Syn Krystiana Franciszek na początku lat 20. XX wieku sprzedał swój majątek na terenie którego powstały zakłady i osiedle robotnicze[potrzebny przypis].

W 1923 r. na terenie Szamot oddano do użytku fabrykę Zakładów Mechanicznych „Ursus”. Sąsiedztwo przemysłu przekształciło Czechowice w osiedle przyfabryczne. Mimo iż kryzys lat trzydziestych wyhamował rozkwit miejscowości, wieś liczyła w 1939 r. około 7 tys. mieszkańców i na swoim terenie miała szkołę powszechną, posterunek policji i przystanek kolejowy Ursus.

W latach 1939–1945 Niemcy przejęli fabrykę i produkowali tam uzbrojenie. W trakcie wojny, w zakładach produkowano nielegalnie zapalniczki zwane „sabotażówkami” – dochód z nich zasilał polskie podziemie. W 1945 r., w trakcie wycofywania się wojsk niemieckich z terenów Czechowic próbowano wysadzić zakłady mechaniczne, jednak nie udało się to dzięki akcji polskich partyzantów.

Lata wojny to także konspiracja antyniemiecka. Na terenie Czechowic działała 10 kompania „Kordian” stanowiąca część trzeciego batalionu VI rejonu AK „Helenów”. Z tych terenów wywodzi się również część batalionu „Miotła”, który w zgrupowaniu „Radosław” walczył w powstaniu warszawskim. Powstała też kompania 7 pułku „Garłuch-Madagaskar”. W budynku przy ul. Bohaterów Warszawy 31 w okresie od sierpnia 1944 do stycznia 1945 roku mieścił się powstańczy szpital "Kordian" należący do VI rejonu Armii Krajowej, o czym informuje pamiątkowa tablica.

Tuż po wojnie, już w 1945 r. w zakładach zaczęto prace studyjne nad produkcją ciągnika rolniczego na bazie niemieckiego ciągnika Lanz-Buldog. Od 1947 r. miejscowość zaczęła się ponownie rozwijać dzięki rozpoczęciu produkcji tego ciągnika.

1 lipca 1952 roku Czechowice, Skorosze, Szamoty, Gołąbki i Grabkowo zostały połączone w jedno miasto Czechowice[4], któremu z dniem 8 maja 1954 roku zmieniono nazwę na Ursus[5].

Ursus szybko się rozwijał, przede wszystkim za sprawą fabryki. W latach 1968–1978 powstało w Ursusie największe osiedle mieszkaniowe Niedźwiadek składające się przeważnie z wysokich bloków. 1 sierpnia 1977 r. Ursus został przyłączony do Warszawy i stał się częścią dzielnicy Ochota[6]. 1 stycznia 1993 roku Ursus został wyłączony z Ochoty jako ósma dzielnica warszawska. W wyniku zmiany ustroju m.st. Warszawy dokonanej na mocy ustawy z dnia 25 marca 1994 roku Warszawa stała się związkiem komunalnym 11 gmin, w którego skład wchodziła gmina Warszawa-Ursus. Następnie, na podstawie ustawy z dnia 15 marca 2002 roku o ustroju miasta stołecznego Warszawy stolica Rzeczypospolitej Polskiej miasto stołeczne Warszawa stała się gminą mającą status miasta na prawach powiatu, a Ursus jedną z 18 dzielnic.

25 czerwca 1976 r. w Zakładach Mechanicznych Ursus rozpoczęły się strajki w proteście przeciwko podwyżkom cen żywności. Na kilkanaście godzin zablokowane zostały linie kolejowe, co doprowadziło do brutalnej pacyfikacji dokonanej przez milicję, a następnie do procesów i surowych wyroków dla organizatorów. W trakcie protestów zatrzymano pociągi jadące trasą przez Ursus, próbowano nawet przeciąć tory.

Osobny artykuł: Czerwiec 1976.

20 sierpnia 1990 miała miejsce katastrofa kolejowa w Ursusie; w jej wyniku poniosło śmierć 16 osób, a 64 zostały ranne[7]. Jest ona największym wypadkiem kolejowym w Polsce po 1989 roku.

 
Park Achera
 
Ursus, Włochy i Ochota widziane z Niedźwiadka

W Ursusie znajdują się trzy parki: Czechowicki, Hassów i Achera (nazwany imieniem dawnego posiadacza ziemskiego w Ursusie – Franciszka Adolfa Achera, na którego dawnych terenach stoi obecnie ten park).

12 września 2008 r. dzielnica Ursus podpisała porozumienie o współpracy z rejonem szewczenkowskim w Kijowie.

Rada Dzielnicy edytuj

Ugrupowanie Kadencja 2002-2006[8] Kadencja 2006-2010 [9] Kadencja 2010-2014[10] Kadencja 2014-2018[11] Kadencja 2018-2023[12]
Sojusz Lewicy Demokratycznej 4 (SLD-UP)
Nasz Ursus 2
Niezależni Ursus 2
Liga Ursus 1
Prawo i Sprawiedliwość 5 6 5 8 7
Stowarzyszenie Obywatelskie w Ursusie 7 8 9 6 8
Platforma Obywatelska 7 7 8 8 (Koalicja Obywatelska)
Razem dla Ursusa 1 -

Burmistrzowie edytuj

Zmiany nazw ulic edytuj

Od 1977 r., gdy Ursus został przyłączony do stolicy, niektóre nazwy ulic zmieniono, aby w obrębie Warszawy nie było dwóch ulic o takich samych nazwach.

Nazwa pierwotna Nazwa obecna
Sosnowa (do 1977) Brygad Międzynarodowych (1979.01.01–1990.12.13) Kompanii Kordian
Zofii Nałkowskiej (do 1977) Stefana Królikowskiego (1977–1990.12) Orląt Lwowskich
Wawelska i Romualda Traugutta (do 1977) Piotra Kupidłowskiego (1977–1990.12) Kazimierza Sosnkowskiego
Henryka Sienkiewicza (do 1977) Jana Mizerkiewicza (1977–1990.12) Stanisława Wojciechowskiego
Przodowników Pracy (1955–1990.12) Walerego Sławka
Hanki Sawickiej (1977–1990.12) Kazimierza Pużaka
Aleksandra Waszkiewicza (1977–1990.12) Plutonu Torpedy
Tadeusza Żarskiego (1977–1990.12) Andrzeja Szomańskiego
Bohdana Żołądkowskiego Elżbiety Rakuszanki
Ignacego Paderewskiego Michała Spisaka
Kubusia Puchatka Tomcia Palucha
Wawelska Gen. Kazimierza Sosnkowskiego
Wojska Polskiego Orłów Piastowskich
Słoneczna Zielonogórska
Inżynierska Karola Adamieckiego
Józefa Stalina Bohaterów Warszawy

Ursus w filmie edytuj

W 1977 roku nakręcono propagandowy dokumentalno-edukacyjny film Ludzie dobrej roboty (reż. Kazimierz Sheybal) przedstawiający „historię i dzieje dzisiejsze“ Zakładów Mechanicznych Ursus[13].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. a b c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 roku. Tabl. 21 Powierzchnia, ludność oraz lokaty według gmin. [w:] Główny Urząd Statystyczny [on-line]. stat.gov.pl, 20 lipca 2023. [dostęp 2023-09-01].
  2. Art. 5 i 14 ustawy z dnia 15 marca 2002 r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy (Dz.U. z 2018 r. poz. 1817)
  3. Obszary MSI. Dzielnica Ursus. [w:] Zarząd Dróg Miejskich w Warszawie [on-line]. zdm.waw.pl. [dostęp 2018-08-10].
  4. Dz.U. z 1952 r. nr 26, poz. 181
  5. Zarządzenie Nr 95 Prezesa Rady Ministrów z dnia 27 kwietnia 1954 r. w sprawie zmiany i ustalenia nazw niektórych miejscowości., Kancelaria Sejmu RP [dostęp 2019-11-28].
  6. Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 560. ISBN 83-01-08836-2.
  7. Sąd uniewinnia maszynistę, wyborcza.pl [dostęp 2023-03-20] (pol.).
  8. Państwowa Komisja Wyborcza: Wybory samorządowe. wybory2002.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-18].
  9. Geografia wyborcza - Wybory samorządowe - Państwowa Komisja Wyborcza. wybory2006.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-18].
  10. Wybory Samorządowe 2010 - Geografia wyborcza - Województwo mazowieckie - miasto st. Warszawa - dz. Ursus. wybory2010.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-18].
  11. Radni dzielnicowi wybrani. Oficjalne wyniki - Bielany, Mokotów, Praga Południe, Wawer, Wilanów, Włochy, Śródmieście. tvnwarszawa.tvn24.pl. [dostęp 2015-10-18].
  12. Wybory samorządowe 2018, wybory2018.pkw.gov.pl [dostęp 2018-10-23].
  13. Ludzie dobrej roboty (1977) - Filmweb, www.filmweb.pl [dostęp 2017-11-27] (pol.).

Linki zewnętrzne edytuj