Urszula Dudziak
Urszula Bogumiła Dudziak (ur. 22 października 1943 w Straconce) – polska wokalistka i kompozytorka jazzowa.
| ||
Data i miejsce urodzenia | 22 października 1943 Straconka | |
Typ głosu | sopran koloraturowy[1] | |
Gatunki | jazz | |
Zawód | wokalistka, kompozytorka | |
Aktywność | od 1958 | |
Wydawnictwo | Columbia Records, Arista Records, Inner City Records, Selles Records, Polonia Records, Kayax | |
Powiązania | Michał Urbaniak, Mika Urbaniak, Jerzy Kosiński | |
Zespoły | ||
Vocal Summit | ||
Odznaczenia | ||
![]() ![]() ![]() | ||
Strona internetowa |
ŻyciorysEdytuj
Urodziła się w Straconce. Jej starszy brat Leszek był perkusistą jazzowym, znanym ze współpracy z pianistą Krzysztofem Komedą[2]. Ma też młodszą o sześć lat siostrę Danutę[3]. Mając dwa lata[4], przeniosła się z rodzicami do Gubina. Następnie mieszkała w Nowej Soli i Zielonej Górze[5].
Kariera artystycznaEdytuj
W dzieciństwie uczyła się gry na akordeonie i pianinie[3]. Należała do harcerstwa, wówczas śpiewała piosenki patriotyczne, ludowe i czardasze[3], ponadto sięgała po repertuar polskich artystek popowych, takich jak Maria Koterbska, Sława Przybylska, Hanna Rek i Ludmiła Jakubczak[3].
W wielu 14 lat usłyszała w radiu utwór Elli Fitzgerald, dzięki której zainteresowała się jazzem[6]. Współpracowała z kilkoma amatorskimi zespołami jazzowymi z Zielonej Góry, śpiewając w nich standardy jazzowe. Profesjonalny debiut zaliczyła w 1958, gdy została solistką zespołu Krzysztofa Komedy[3]. Nagrywała też pierwsze piosenki dla Polskiego Radia, w tym np. utwór „Pójdę wszędzie z tobą”[7]. W tym okresie przez jakiś czas występowała pod pseudonimami „Urszula May” i „Dorota Cedro”[8]. Współpracowała z orkiestrą Edwarda Czernego, a od 1964 do końca lat 80. – z Michałem Urbaniakiem[7]. Początkowo zajmowała się tradycyjną muzyką jazzową, występowała m.in. na Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Jazzowej Jazz Jamboree (w latach 1969–1972).
W 1971 zafascynowała ją muzyka wykorzystująca przetworniki głosu, wówczas podjęła decyzję o śpiewaniu bez zwracania uwagi na tekst, lecz wyłącznie na dźwięki[6]. Sama użyła po raz pierwszy takiego urządzenia przy nagraniu płyty długogrającej pt. Newborn Light z 1972, zrealizowanej w duecie z Adamem Makowiczem[7]. Album otrzymał w prestiżowym amerykańskim magazynie „Down Beat” maksymalną ocenę pięciu gwiazdek.
W 1973 wyjechała do Nowego Jorku, potem występowała z Michałem Urbaniakiem oraz solo (jako One Woman Show z użyciem aparatury elektronicznej) niemal w całych Stanach Zjednoczonych i Kanadzie, m.in. podczas Newport Jazz Festival i w Carnegie Hall. W 1979 „Los Angeles Times” mianował ją wokalistką roku. Nagrała około 50 płyt, dzieliła estradę z artystami, takimi jak Bobby McFerrin, Herbie Hancock, Dizzy Gillespie, Clark Terry, Ron Carter, Wynton i Branford Marsalis, Gil Evans, Sting czy Lionel Hampton. W 1981 związała się z grupą Vocal Summit. Również w latach 80. współpracowała z G. Evansem oraz A. Sheppem. Uczestniczyła w wielu imprezach muzycznych, w tym w prestiżowych festiwalach jazzowych, na wszystkich kontynentach. W repertuarze ma m.in. autobiograficzny program muzyczny Future Talk (przygotowany wraz z Jerzym Kosińskim), a także spektakl The Nature Is Leaving Us, którego jest kompozytorką.
W 1985 przyjechała do Polski i wystąpiła w duecie z Bobbym McFerrinem na MFMJ Jazz Jamboree w Warszawie[9]. Po powrocie do Polski podjęła współpracę z Grażyną Auguścik, z którą koncertuje w Polsce i Stanach Zjednoczonych[10]. Równocześnie z działalnością muzyczną, po rozstaniu z Michałem Urbaniakiem w 1986 przez pół roku pracowała w nowojorskiej firmie sprzedającej wzmacniacze do gitar elektrycznych[11][12] marki SovTech. Ponadto dorabiała na życie, pracując jako akwizytorka firmy MCI Inc. i kelnerka w firmie cateringowej[12]. W latach 90. śpiewała w zespole Walk Away[13], z którym koncertowała po kraju i wystąpiła m.in. na Jazz Jamboree w 1992[11]. Kontynuowała też karierę solową i koncertowała po Europie z programem „Future Talk”[14].
W 2005 została uhonorowana Brązowym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”[10].
W 2007 jej piosenka „Papaya” z 1976 stała się hitem na Filipinach, w Azji i Ameryce Południowej, gdzie dodano do niej charakterystyczny taniec „papaya dance”[15][16]. Utwór na nowo odkrył prezenter radiowy z Filipin. W 2008 o sukcesie „Papai” i tańca papaya informowała amerykańska stacja telewizyjna ABC w programie Good Morning America[17]. Papayę tańczy m.in. armia filipińska podczas przerwy w musztrze.
W 2007 otrzymała Odznakę Honorową za Zasługi dla Województwa Lubuskiego[18], nagrodę Telewizji Polonia „Artysta bez Granic” oraz Perłę Honorową Polskiej Gospodarki w kategorii „kultura”[19]. W 2009 została uhonorowana Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski[20]. W 2010 znalazła się na trzecim miejscu w plebiscycie 50 najlepszych wokalistek sporządzonym przez miesięcznik „Machina”[21].
W 2011 ukazała się autobiografia Dudziak pt. Wyśpiewam wam wszystko (ISBN 978-83-927811-5-8). Również w 2011 była mentorką chóru z Zielonej Góry w pierwszej edycji Bitwy na głosy, w której zajęła drugie miejsce w finale. 17 sierpnia 2013 wystąpiła z zespołem na koncercie McFerrin+ w ramach projektu Solidarity of Arts. Wystąpiła w duecie z gospodarzem, Bobby McFerrinem. Tego dnia nastąpiło odsłonięcie odcisku jej dłoni w Alei Gwiazd w Gdańsku. Uczestniczyła również w poprzedniej edycji festiwalu – Stańko+, śpiewając utwór Krzysztofa Komedy Kołysanka Rosemary.
W 2017 odebrała Fryderyka w kategorii „Muzyka jazzowa” za całokształt twórczości[22]. W 2018 ukazała się druga autobiografia Dudziak pt. Wyśpiewam Wam więcej (ISBN 978-83-268-2728-0), będąca uzupełnieniem jej debiutanckiej książki z 2011. W 2019 była trenerką w pierwszej edycji The Voice Senior i zagrała gościnnie w filmie Jak zostać gwiazdą. W maju 2020, w trakcie trwania pandemii COVID-19 wzięła udział w akcji #hot16challenge2, promującej zbiórkę funduszy na rzecz personelu medycznego. Jesienią była trenerką w jedenastej edycji The Voice of Poland[23].
Życie prywatneEdytuj
Od 1967 przez blisko 20 lat była żoną Michała Urbaniaka[24][25], z którym ma dwie córki: Katarzynę i Mikę[26]. Po rozwodzie przez cztery lata była związana z Jerzym Kosińskim, któremu dedykowała album Malowany ptak[27]. W 1993 wyszła za kapitana żeglugi Benghta Dahllofa[28], z którym rozwiodła się. Od 2013 jest związana z Bogdanem Tłomińskim, kapitanem żeglugi wielkiej[4].
Ma domy na Manhattanie, w Szwecji i Warszawie[29].
W 2008 zdiagnozowano u niej raka piersi[4]. Przeszła mastektomię, wskutek której usunięto jej lewą pierś[4].
Odznaczenia i nagrodyEdytuj
- Śpiewaczka Roku według „New York Times” – 1976
- Brązowy Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” – 2005[10]
- Odznaka Honorowa za Zasługi dla Województwa Lubuskiego – 2007
- Nagroda Telewizji Polonia – „Artysta bez Granic” – 2007
- Perła Honorowa Polskiej Gospodarki w kategorii kultura – 2007
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski – 2009
- 3. miejsce w plebiscycie "50 najlepszych wokalistek" miesięcznika "Machina" – 2010
- Nagroda UNESCO – „Artysta dla Pokoju” – 2014
- Wokalistka Roku „Jazz Top 2014” według Jazz Forum – 2015
- Fryderyk w kategorii Muzyka jazzowa (za całokształt twórczości) – 2017
Wybrana dyskografiaEdytuj
- Urbaniak's Orchestra – Urbaniak's Orchestra (1968, Atlas Records)[30]
- Michał Urbaniak, Tomasz Stańko, Attila Zoller, Urszula Dudziak – We'll Remember Komeda (1973, MPS Records)[31]
- Michał Urbaniak Constellation – In Concert (1973, Polskie Nagrania Muza)[32]
- Urszula Dudziak – Newborn Light (1974, Columbia Records)[33]
- Urszula Dudziak – Urszula (1975, Arista Records)[34]
- Urszula Dudziak – Midnight Rain (1977, Arista Records)[35]
- Michal Urbaniak's Fusion Feat. Urszula Dudziak – Heritage (1978, MPS Records)[36]
- Urszula Dudziak – Future Talk (1979, Inner City Records)[37]
- Urszula Dudziak – Ulla (1982, Pop Eye)[38]
- Lauren Newton, Urszula Dudziak, Jeanne Lee, Jay Clayton, Bobby McFerrin – Sorrow Is Not Forever-Love Is Vocal Summit (1983, Moers Music)[39]
- Urszula Dudziak – Sorrow Is Not Forever... But Love Is (1983, Keytone)[40]
- Urszula Dudziak & Walk Away – Magic Lady (1989, Polskie Nagrania Muza)[41]
- Walkaway With Urszula Dudziak – Live At Warsaw Jazz Festival 1991 (1993, Jazzmen)[42]
- Urszula Dudziak & Grażyna Auguścik – Kolędy (1996, Voice Magic Records)[43]
- Urszula Dudziak – Malowany ptak (1997, Polonia Records)[44]
- Grażyna Auguścik & Urszula Dudziak – To I Hola (2000, Selles Records)[45]
- Michał Urbaniak, Urszula Dudziak, Mika Urbaniak – Życie Pisane Na Orkiestrę (2001, UBX Records)[46]
- Urszula Dudziak – Forever Green / Zawsze Zielona (2008, Green Town Of Jazz)[47]
- Urszula Dudziak – Super Band Live At Jazz Cafe Live (2009, EMI)[48] – złota płyta[49]
- Agnieszka Szczepaniak Feat. Justyna Steczkowska & Urszula Dudziak – aleSZOPKA (2011, Polskie Radio)[50]
- Michał Urbaniak, Urszula Dudziak – Smiles Ahead (2012, UBX Records)[51]
- Urszula Dudziak – Wszystko Gra (2013, Kayax)[52]
FilmografiaEdytuj
- 1980 – Papaya, czyli Skąd się biorą dziewczynki – bohaterka filmu, muzyka
- 1982 – Percussion Summit – udział w filmie
- 1983 – Vocal Summit – udział w filmie
- 1995 – Malowany chłopiec – muzyka
- 1985 – Urszula Dudziak – waga – bohaterka filmu
- 2000 – Ponad tęczą – muzyka
- 2001 – Eden – wykonanie muzyki (wokaliza)
- 2002 – Zielona karta – muzyka, wykonanie piosenek
- 2005 – Panna młoda – muzyka
- 2007 – Wiersz na Manhattanie – bohaterka filmu
- 2007 – Niania jako ona sama
- 2008 – Urszula Dudziak: Życie jest piękne – film dokumentalny o niej samej
- 2010 – Stacja jako ona sama
- 2020 – Jak zostać gwiazdą? jako ona sama
PrzypisyEdytuj
- ↑ Dudziak 2018 ↓, s. 88.
- ↑ Joanna Leszczyńska: Urszula Dudziak: Mamie zawdzięczam radość życia (pol.). www.dzienniklodzki.pl. [dostęp 2016-08-03].
- ↑ a b c d e Dudziak 2018 ↓, s. 57.
- ↑ a b c d Beata Nowicka: Urszula Dudziak: „Człowiek szybko staje się egoistą, a natura stworzyła nas do życia we dwoje” (pol.). viva.pl, 2020-05-26. [dostęp 2020-12-19].
- ↑ Dudziak 2018 ↓, s. 281.
- ↑ a b Dudziak 2018 ↓, s. 241.
- ↑ a b c Dudziak 2018 ↓, s. 58-59.
- ↑ Arkadiusz Bartosiak, Łukasz Klinke: Urszula Dudziak (pol.). W: Playboy [on-line]. wywiadowcy.pl, 2008. [dostęp 2020-12-23].
- ↑ Dudziak 2018 ↓, s. 106.
- ↑ a b c http://mkidn.gov.pl/pages/strona-glowna/ministerstwo/odznaczenia/medal-zasluzony-kulturze---gloria-artis.php [dostęp 2018-12-27[
- ↑ a b Dudziak 2018 ↓, s. 70.
- ↑ a b Dudziak 2018 ↓, s. 40–41
- ↑ Dudziak 2018 ↓, s. 67.
- ↑ Dudziak 2018 ↓, s. 79.
- ↑ „Papaya atakuje jak filipiński wirus” (pol.). www.tvn24.pl. [dostęp 2016-08-10].
- ↑ Karolina Szymczak, Michał Witkowski, Paulina Wilk: Światowy szał wokół „Papai” Urszuli Dudziak (pol.). www.rp.pl. [dostęp 2016-08-10].
- ↑ Star Witness- Papaya dance goes global (ang.). news.abs-cbn.com. [dostęp 2016-08-10].
- ↑ Uchwała nr XI/98/2007; Wykaz Osób, Instytucji i Organizacji, którym przyznano „Odznakę Honorową za Zasługi dla Województwa Lubuskiego”. lubuskie.pl. [dostęp 25.07.2012]. – poz. 45.
- ↑ Laureaci z poprzednich edycji : Polish Market, www.polishmarket.com.pl [dostęp 2015-12-03] [zarchiwizowane z adresu 2019-04-19] .
- ↑ M.P. z 2010 r. nr 27, poz. 259
- ↑ Lista wyróżnionych [zarchiwizowane z adresu 2013-02-21] .
- ↑ Fryderyki 2017: Złoty Fryderyk – Muzyka jazzowa – Urszula Dudziak, fryderyki.tvp.pl [dostęp 2018-02-10] (pol.).
- ↑ Zaskakujący ruch TVP. Urszula Dudziak nowym trenerem "The Voice of Poland" (pol.). muzyka.interia.pl. [dostęp 2020-07-21].
- ↑ Dudziak 2018 ↓, s. 33.
- ↑ Dudziak 2018 ↓, s. 177.
- ↑ Dudziak 2018 ↓, s. 27.
- ↑ Dudziak 2018 ↓, s. 63.
- ↑ Urszula Dudziak (pol.). www.filmweb.pl. [dostęp 2016-08-10].
- ↑ Muzyczne gwiazdy – Gwiazda ze Straconki – Urszula Dudziak. (pol.). www.nsik.com.pl (Web Archive). [dostęp 2018-10-18].
- ↑ Urbaniak's Orchestra* – Urbaniak's Orchestra (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2016-08-07].
- ↑ Michał Urbaniak – Tomasz Stanko* – Attila Zoller – Urszula Dudziak – We'll Remember Komeda (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2016-08-07].
- ↑ Michał Urbaniak Constellation – In Concert (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2016-08-07].
- ↑ Urszula Dudziak – Newborn Light (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2016-08-07].
- ↑ Urszula Dudziak – Urszula (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2016-08-07].
- ↑ Urszula Dudziak – Midnight Rain (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2016-08-07].
- ↑ Michal Urbaniak's Fusion Feat. Urszula Dudziak – Heritage (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2016-08-07].
- ↑ Urszula Dudziak – Future Talk (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2016-08-07].
- ↑ Ulla – Ulla (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2016-08-07].
- ↑ Lauren Newton / Urszula Dudziak / Jeanne Lee / Jay Clayton / Bobby McFerrin – Sorrow Is Not Forever-Love Is Vocal Summit (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2016-08-07].
- ↑ Urszula Dudziak – Sorrow Is Not Forever... But Love Is (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2016-08-07].
- ↑ Urszula Dudziak & Walk Away – Magic Lady (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2016-08-07].
- ↑ Walkaway* With Urszula Dudziak – Live At Warsaw Jazz Festival 1991 (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2016-08-07].
- ↑ Urszula Dudziak & Grażyna Auguścik – Kolędy (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2016-08-07].
- ↑ Urszula Dudziak – Malowany ptak (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2016-08-07].
- ↑ Grażyna Auguścik & Urszula Dudziak – To I Hola (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2016-08-07].
- ↑ Michał Urbaniak, Urszula Dudziak, Mika Urbaniak – Życie Pisane Na Orkiestrę (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2016-08-07].
- ↑ Urszula Dudziak – Forever Green / Zawsze Zielona (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2016-08-07].
- ↑ Urszula Dudziak – Super Band Live At Jazz Cafe Live (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2016-08-07].
- ↑ Złote płyty CD przyznane w 2009 roku, ZPAV [dostęp 2020-08-14] .
- ↑ Agnieszka Szczepaniak Feat. Justyna Steczkowska & Urszula Dudziak – aleSZOPKA (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2016-08-07].
- ↑ Michał Urbaniak, Urszula Dudziak – Smiles Ahead (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2016-08-07].
- ↑ Urszula Dudziak – Wszystko Gra (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2016-08-07].
BibliografiaEdytuj
- Urszula Dudziak: Wyśpiewam wam wszystko. Warszawa: Kayax, 2011. ISBN 978-83-927811-2-7.
- Urszula Dudziak: Wyśpiewam wam więcej.... Warszawa: Agora, 2018. ISBN 978-83-268-2728-0.
- Piątkowski D., Encyklopedia Muzyki Popularnej – JAZZ, Copyright by Oficyna Wydawnicza Atena, 2000.
- Wolański R., Leksykon Polskiej Muzyki Rozrywkowej, Warszawa 1995, Agencja Wydawnicza MOREX, ISBN 83-86848-05-7, tu hasło Dudziak Urszula, s. 42, 43.