Wikipedia

Ustronie (Kłodzko)

Ustronie (właściwie Ustronie Dolne; niem.: Halbendorf) – historyczna dzielnica Kłodzka, położona w północnej części miasta, na lewym brzegu Nysy Kłodzkiej[1]. Powstała w średniowieczu jako podmiejska osada i został włączona w granice miasta w 1890 roku[2]. Zamieszkuje ją kilkuset mieszkańców. Jako część miasta funkcjonowała do 2023 r.[3]

Ustronie
zniesiona część miasta Kłodzka
Ilustracja
Kościół św. Ignacego w Kłodzku
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Powiat

kłodzki

Miasto

Kłodzko

Data założenia

XII wiek

W granicach Kłodzka

1890

SIMC

0984114

Powierzchnia

ok. 3,06 km²

Wysokość

290–310 m n.p.m.

Populacja (2001)
• liczba ludności


ok. 342

Kod pocztowy

57–300

Tablice rejestracyjne

DKL

Położenie na mapie Kłodzka
Położenie na mapie
50°27′29″N 16°39′13″E/50,458056 16,653611

Geografia edytuj

 
Ścinawka, stanowi północną granicę dzielnicy i miasta Kłodzka

Położenie edytuj

Ustronie położone jest w północnej części Kłodzka. Graniczy na zachodzie z Leszczynami, na południu z osiedlem Nowy Świat (właściwie Ustroniem Górnym), na wschodzie poprzez rzekę z Jurandowem, a na północy z Gołogłowami oraz Ścinawicą w gminie Kłodzko[4]. Od centrum miasta oddalone jest o ok. 1,8 km[1].

Warunki naturalne edytuj

Ustronie położone jest na wysokości 290–320 m n.p.m., przy czym największym jego wzniesieniem jest Szpitalna Górka, znajdująca się w centrum dzielnicy. Zabudowania Ustronia ciągną się na rozległym terenie na północnym zboczu Szpitalnej Górki, łagodnie opadającym do spływu Nysy Kłodzkiej i Ścinawki. Otoczenie stanowią głównie użytki rolne, z dużym udziałem łąk i ogrodów. Występują tu dobre gleby o podłożu osadów polodowcowych. Widoczne są także ślady eksploatacji gliny ceramicznej na potrzeby cegielni[5].

Historia edytuj

Daty wzmianek
o miejscowości i
jej oficjalne
nazwy według źródeł[6]
1343 Dorf Halbendorf
1351 Halbedorf
1355 Halbedorff
1400 Halbendorff
1478 Halbindorf
1748 Halvendorf
1816 Halbendorf
1945 Ustronie
 
Ustronie w XIX wieku

Ustronie jest starą czeską osadą, która powstała prawdopodobnie w XII wieku. Przez cały okres związana była z pobliskim Kłodzkiem Od początku należała do parafii św. Wacława na kłodzkim zamku[7]. Jednocześnie ze względu na bliskie sąsiedztwo z miastem wieś była wielokrotnie niszczona podczas wojen. W 1343 roku Peschke Rücker sprzedał swoją posiadłość w Ustroniu joannitom z Kłodzka za 27 marek groszy praskich. W średniowieczu istniało tutaj także wolne sędziostwo, które w 1372 roku obejmowało 9 prętów gruntów. Mieszkali także wolni chłopi. W 1381 roku sędzią był Henil Mertil. Z 1394 roku pochodzi wzmianka o istnieniu we wsi folwarku sędziowskiego, który obejmował 2,5 łana. W 1404 roku sędzia Nicols Melnik sprzedał Nicolowi Steinwitzowi 0,5 łana gruntu sędziowskiego z klauzulą wieczystej daniny w zbożu na rzecz kłodzkich franciszkanów[5].

Na początku XV wieku Ustronie należało do Hansa von Tschetterwanga, lecz w 1420 roku już tylko część była w posiadaniu jego córki Jadwigi. Pozostała część znajdowała się w rękach augustianów. Wieś była zamieszkiwana przez ludność słowiańską, o czym świadczą imiona i nazwiska takie jak: Pessko czy Janko. Okresowo Ustronie należały do franciszkanów, np. w 1472 roku. W końcu XV wieku praktycznie cała wieś była własnością augustianów poza wolnym sędziostwem[5].

 
Typowa zabudowa Ustronia pochodząca z przełomu XVIII i XIX wieku

Przez cały czas zacieśniały się związki Ustronia z Kłodzkiem. W 1575 roku na zboczu Szpitalnej Górki powstała cegielnia, która produkowała głównie na potrzeby kłodzkiego kościoła farnego. W połowie XVII wieku Ustronie zamieszkiwało 9 kmieci i znajdowało się tu 27 gospodarstw. Wojna trzydziestoletnia (1630–1648) nie sprzyjała rozwojowi wsi[5], która prawdopodobnie w 1597 roku przeszła w posiadanie jezuitów, którzy przejęli majątki po augustianach na mocy decyzji papieża Klemensa VIII[8].

W 1687 roku południowa część wsi – tzw. Ustronie Górne została włączona do Kłodzka, co związane było z rozbudową twierdzy. Były to zabudowania położone na północ od Przedmieścia Ząbkowickiego[9].

Kolejne zmiany przyniosło nowe stulecie. Wtedy to Ustronie Dolne dzieliło się na dwie części. Jedna należąca do szpitala w Kłodzku i obejmowała 14 zagrodników oraz chałupników. Druga była własnością kolegium jezuickiego, a obejmowała 10 zagrodników oraz chałupników. W 1765 roku już cała wieś znajdowała się w rękach jezuitów. Pod koniec XVIII wieku mieszkał tutaj kmieć, 8 zagrodników i 3 chałupników-rzemieślników. Ustronie pozostało osada rolniczą, w której rozbudowie przeszkadzała rozwijająca się twierdza[10].

 
Estakada Doliny Nysy Kłodzkiej powstała w latach 80 XX wieku, przecinająca pierwotny układ osadniczy Ustronia

Ustronie zaczęło się rozrastać dopiero w 2 połowie XIX wieku, w wyniku rozwoju sąsiedniego Kłodzka. W latach 1876–1880 przez wieś przeprowadzono linię kolejową z Wałbrzycha do Kłodzka. Jej budowa wywołała zainteresowanie tymi terenami przez przemysłowców. Mimo to zachowany został rolniczy charakter osady, która w 1890 roku całkowicie została przyłączona do Kłodzka[11].

Po zakończeniu II wojny światowej Ustronie wraz z całym Kłodzkiem zostało przejęte przez polską administrację[12]. Nastąpiło wysiedlenie dotychczasowych mieszkańców, na których miejsce przybyli Polacy ze wschodu. W 1958 r. podjęto decyzję o budowie nowej gazowni w Kłodzku-Ustroniu, przy ul. Fabrycznej 1. Część instalacji sukcesywnie przenoszono do Ustronia ze starego obiektu przy ul. Śląskiej 21. Wzrosła powierzchnia zajmowana przez zakłady składowe i przemysłowe. Pracy zaprzestała cegielnia. W latach 80. XX wieku na obszarze dzielnicy wybudowano północną obwodnicę Kłodzka Estakadę Doliny Nysy Kłodzkiej (ok. 800 m), dzięki której wyprowadzono częściowo ruch ciężarówek z centrum miasta. W kolejnej dekadzie zbudowano tutaj także miejską oczyszczalnię ścieków[11].

Podczas powodzi tysiąclecia (7/8 lipca 1997 roku) część zabudowań dzielnicy znalazła się pod wodą. Naprawa zniszczeń i usuwanie skutków tego kataklizmu trwały przez kolejne kilka lat[13]. W latach 2008–2011 na zachodnich rubieżach Ustronia na terenie dawnego chmielnika powstało centrum handlowe Galeria Twierdza Kłodzko[14].

Administracja edytuj

 
Kościół św. Ignacego na Ustroniu

Obszar Ustronia od zawsze dzielił losy polityczno-administracyjne z Kłodzkiem, zostając do niego oficjalnie włączony pod koniec XIX wieku[15]. Po zakończeniu II wojny światowej znalazł się w granicach Polski. Ustronie weszło jako część Kłodzka w skład powiatu kłodzkiego w województwie wrocławskim[12]. W latach 1961–1972 Ustronie było siedzibą gromady Kłodzko, nie wchodząc jednak w skład tej jednostki[16].

Na terenie Kłodzka nie występują pomocnicze jednostki administracyjne, takie jak: osiedla, czy dzielnice, dlatego też o większości spraw decyduje samorząd miejski, którego siedziba znajduje się w ratuszu przy pl. Bolesława Chrobrego, na Starym Mieście. Mieszkańcy wybierają do Rady Miasta pięciu radnych co 5 lat (do 2018 roku kadencja wynosiła 4 lata), tworząc okręg wyborczy nr 2, wraz z całą środkową i północno-zachodnią częścią miasta, położoną na lewym brzegu Nysy Kłodzkiej[17].

Edukacja i kultura edytuj

Na Ustroniu nie istnieje żadna placówka kulturalno-oświatowa. Dzieci w wieku 7–15 lat zamieszkujące przy ul. Półwiejskiej pobierają naukę w mieszczącej się na pobliskim osiedlu Kruczkowskiego – Szkole Podstawowej nr 3 im. kpt. Betleja przy ul. Jana Pawła II 2-4. Z kolei pozostała część dzielnicy podlega pod obwód szkolny należący do Szkoły Podstawowej nr 2 im. Jana Pawła II, znajdującej się na prawym brzegu Nysy Kłodzkiej, przy ul. Zamiejskiej 24[18]. Młodzież po jego ukończeniu szkoły podstawowej kontynuuje naukę w zdecydowanej większości w szkołach średnich położonych w centrum miasta[19].

Religia edytuj

Osobny artykuł: Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kłodzku.
 
Typowa zabudowa Ustronia Dolnego

Większość mieszkańców dzielnicy stanowią wyznawcy Kościoła rzymskokatolickiego. Ustronie wchodzi w skład katolickiej parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, która obejmuje swoim zasięgiem całą środkową i północno-zachodnią część miasta oraz Gołogłowy. Została ona utworzona w średniowieczu[20]. Jej siedziba znajduje się na terenie starówki. Parafia wchodzi w skład diecezji świdnickiej i dekanatu kłodzkiego[21].

Na terenie dzielnicy znajduje się kościół filialny św. Ignacego Loyoli[22].

Architektura i urbanistyka edytuj

 
Zespół zabudowań dawnych Zakładów Mięsnych „Ceespol”
 
Zabytkowa figura Rafała Archanioła

Zabudowania Ustronia Dolnego tworzą skupione są zasadniczo wokół dwóch najważniejszych ulic: Półwiejskiej i Skośnej. Centrum osady stanowi niewielki kościół filialny św. Ignacego Loyoli. Dominuje tutaj zabudowa, której początki sięgają końca XVIII wieku, jednak większość budynków powstała w XIX i XX wieku. Sporo miejsca zajmują obiekty przemysłowe oraz magazynowo-składowe[11].

W skład dzielnicy wchodzi 7 ulic[23]:

  • ul. Fabryczna
  • ul. Kowalska
  • ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego (część)
  • ul. Noworudzka (część)
  • ul. Półwiejska
  • ul. Sierpowa
  • ul. Skośna

Do ważniejszych zabytków znajdujących się na terenie Ustronia Dolnego zaliczyć możemy[24]:

  • kościół filialny pw. św. Ignacego Loyoli – znajduje się przy ul. Półwiejskiej, wybudowany w 1880 roku w stylu neogotyckim. Jest budowlą prostokątną z sygnaturką na dachu. Okna i portal ostrołukowe. Wewnątrz skromne wyposażenie z końca XIX wieku.
  • Zespół zabudowań dawnych zakładów mięsnych – ul. Półwiejska 29. Powstał w latach 1906–1907 w stylu eklektycznym. Składa się z budynków administracji, hali produkcyjnej i wieży wodnej.
  • kapliczka domowa – stoi na ul. Nadrzecznej, powstała pod koniec XIX wieku założona na planie kwadratu, nakryta daszkiem namiotowym zwieńczonym kulą z kutym krzyżykiem.
  • figura Archanioła Rafała – barokowa okazała figura, stoi przy ul. Półwiejskiej. Na cokole inskrypcja zawierająca chronostych.
  • Na obszarze Ustronia zachowało się sporo dawnych domów mieszkalnych i zabudowań gospodarczych z przełomu XIX i XX wieku.

Rekreacja edytuj

Ustronie Dolne nie posiada osobnych terenów rekreacyjnych. Przy większości z domów oraz zabudowań gospodarczych znajdują się prywatne, małe ogródki działkowe. Poza tym dzieci i młodzież korzystają z placu zabaw położonego przy ulicy Skośnej. W pobliżu estakady oraz w kierunku Szpitalnej Górki znajdują się łąki. W lecie część mieszkańców wykorzystuje rzekę w celach rekreacyjnych[23].

Gospodarka edytuj

 
Dawny chmielnik na Ustroniu, na terenie którego powstało ok. 2010 centrum handlowe

Ustronie Dolne jest rolniczo-przemysłową dzielnicą Kłodzka. Działa tu kilka samodzielnych gospodarstw rolnych. Poza tym istnieje tutaj kilka zakładów pracy, do których należą[1][23]:

  • byłe Zakłady Mięsne Ceespol – ul. Półwiejska 29.
  • Oczyszczalnia Ścieków – ul. Fabryczna 16.
  • dawna gazownia miejska (jednostka PGNiG) – ul. Fabryczna 1.
  • „Doral” Przetwórstwo Ryb – ul. Półwiejska 8.
  • „Tempo” – ul. Fabryczna 2[25].

W latach 2008–2010 na wschodnich rubieżach Ustronia, na terenie dawnego chmielnika powstało duże centrum handlowe – Galeria Twierdza Kłodzko. Składa się ona z hipermarketów: Carrefour i Leroy Merlin oraz kilkunastu sklepów i salonów sprzedaży. W 2011 roku centrum handlowe zostało poszerzone o Park Handlowy Twierdza II, w którego skład weszły: MediaExpert, JYSK, Marks&Spencer, Centrum Chińskie Hua Sheng, Komfort, Martes Sport, Biedronka, Get-Fit Fitness, kino Cinema 3D, Sphinx oraz Wook[26]. W pobliżu otwarto także restaurację KFC, McDonald’s oraz dyskont Lidl[23].

Infrastruktura edytuj

Transport edytuj

 
Widok ogólny na CH Galeria Twierdza Kłodzka
 
Cinema 3D w kompleksie CH Galeria Twierdza Kłodzka

Przez środek Ustronia Dolnego przechodzi niezwykle ruchliwa trasa europejska nr 8 (E67) z Kudowy-Zdroju do przejścia granicznego z Litwą w Budzisku[27]. Bezpośrednio nad centrum osady znajduje się długi wiadukt drogowy, który w pewnym stopniu rozciął pierwotny układ osadniczy Ustronia[11]. Z kolei przez północno-zachodnią granicę dzielnicy przechodzi również ruchliwa droga wojewódzka nr 381 z Wałbrzycha do Kłodzka[28]. Główną oś komunikacyjną Ustronia stanowi ulica Półwiejska, mająca status drogi powiatowej o nr 3226D. Prowadzi ona z Kłodzka do Wojborza[29].

Komunikacja edytuj

Osobny artykuł: Komunikacja miejska w Kłodzku.

Komunikacje miejską na terenie Ustronia obsługuje prywatna firma A-Vista. Na terenie dzielnicy znajduje się jeden przystanek autobusowy: Kłodzko, Ustronie[30]. Odjeżdżają z niego busy obsługujące aktualnie jedyną podmiejską linię tego przewoźnika w relacji: Kłodzko/pl. Jedności/Dworzec Autobusowy – Łączna. Trasa tej linii łączy Kłodzko z miejscowościami położonymi w północnej części gminy wiejskiej – Ścinawica, Młynów, Wojbórz, Wilcza i Łączna[31].

Bezpieczeństwo edytuj

W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń – Ustronie podlega rejonowi działania Powiatowej Straży Pożarnej, mieszczącej się przy ul. Traugutta 7 oraz Komendy Powiatowej Policji w Kłodzku, która ma tutaj swoją główną siedzibę przy pl. Chopina 2[1]. Funkcję dzielnicowego pełni st. asp. Rafał Pietrołaj (VI Rejon Służbowy)[32]. Z ramienia kłodzkiej straży miejskiej VI Rejon Służbowy obsługują: st. insp. Robert Garbowski i mł. strażnik Arkadiusz Pawłowicz[33].

Na terenie Ustronia jedyna apteka znajduje w Centrum Handlowym Galeria Twierdza Kłodzko. Jest to „Apteka Bliska” przy ul. Noworudzkiej 2[34].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d Kłodzko. Plan miasta, 1:10 000, wyd. 3, wyd. PPWK, Warszawa-Wrocław 1999.
  2. ↑ Słownik geograficzny Sudetów, pod red. M. Staffy, t. 15, Wrocław 1994, s. 194.
  3. ↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 22 grudnia 2023 r. w sprawie ustalenia, zmiany i zniesienia urzędowych nazw i rodzajów niektórych miejscowości oraz obiektów fizjograficznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 2799).
  4. ↑ Kotlina Kłodzka. Mapa turystyczna, 1:100 000, wyd. Eko-Graf, Wrocław 2011.
  5. ↑ a b c d Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 479.
  6. ↑ F. Volkmer, W. Hohaus, Geschichtsquellen der Grafschaft Glatz, t. I–V. Habelschwerdt 1883–1928; mapa hrabstwa kłodzkiego z XVIII w.; Regesty śląskie, opr. K. Bobowski, J. Gilewska-Dubis, W. Korta, B. Turoń, M. Cetwiński, A. Skowrońska, wyd. Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1975–1990, t. 1,2,3.Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 479.
  7. ↑ K. Bartkiewicz, Dzieje ziemi kłodzkiej w wiekach średnich, Wrocław 1970, s. 16–21.
  8. ↑ A. Herzig, M. Ruchniewicz, Dzieje Ziemi Kłodzkiej, Hamburg-Wrocław 2006, s. 110–113.
  9. ↑ Kłodzko. Dzieje miasta, pod red. R. Gładkiewicza, Kłodzko 1998, s. 71.
  10. ↑ Słownik geografii turystycznej Sudetów, pod red. M. Staffy, t. 15, Wrocław 1994, s. 479–480.
  11. ↑ a b c d Słownik geografii turystycznej Sudetów, pod red. M. Staffy, t. 15, Wrocław 1994, s. 480.
  12. ↑ a b A. Herzig, M. Ruchniewicz, Dzieje Ziemi Kłodzkiej, Hamburg-Wrocław 2006, s. 385.
  13. ↑ B. Bogusławska, Requiem dla miasta. Powódź w Kłodzku 1997, w: „Kłodzko. Dzieje miasta”, pod red. R. Gładkiewicza, Kłodzko 1998, s. 4.
  14. ↑ Informacja o CH Galeria Twierdza Kłodzko [on-line] [dostęp 2012-12-04].
  15. ↑ Por.: Plan von Glatz, 1:4500, pod red. M. Krausego, Glatz ca 1896.
  16. ↑ Uchwała Nr 20 Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 6 października 1961 r. w sprawie zniesienia, łączenia, tworzenia, zmiany granic oraz przeniesienia siedzib niektórych gromad w województwie wrocławskim; w Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu” z dnia 20 grudnia 1961 r., Nr. 10, Poz. 51, zatwierdzona uchwałą Rady Ministrów Nr 510/61 z dnia 28 listopada 1961 r. w sprawie zatwierdzenia uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu w przedmiocie zniesienia i utworzenia niektórych gromad (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 20 grudnia 1961 r., Nr. 10, Poz. 52).
  17. ↑ Granice okręgu na stronie PKW dotycząca wyborów samorządowych z 2018 roku. [on-line] [dostęp 2020-03-25].
  18. ↑ Granice obwodów szkół publicznych w Kłodzku od 1.09.2019 r. na podst. Uchwały nr VIII/45/2019 Rady Miejskiej w Kłodzku z dnia 25.04.2019 r.. um.bip.klodzko.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-26)]. [on-line] [dostęp 2020-10-23].
  19. ↑ Dane Wydziału Edukacji i Spraw Społecznych UM w Kłodzku na rok szkolny 2019/2020.
  20. ↑ Schematyzm Diecezji Świdnickiej, pod red. A. Bałabucha, Świdnica 2010.
  21. ↑ Podział administracyjny diecezji świdnickiej na jej oficjalnej witrynie internetowej.. diecezja.swidnica.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-26)]. [on-line] [dostęp 2020-10-23].
  22. ↑ Informacja dotycząca mszy w kościele filialnym pw. św. Ignacego Loyoli na stronie parafii Wniebowzięcia NMP w Kłodzku. [on-line] [dostęp 2020-11-01].
  23. ↑ a b c d Interaktywny plan Kłodzka na oficjalnym serwisie miejskim. [on-line] [dostęp 2020-10-23].
  24. ↑ Słownik geografii turystycznej Sudetów, pod red. M. Staffy, t. 15, Wrocław 1994, s. 480–481.
  25. ↑ Firma „Tempo” zajmuje się m.in. wywozem odpadów komunalnych i oczyszczaniem miasta; informacja na stronie spółki. [on-line] [dostęp 2020-11-01].
  26. ↑ Informacje dotycząca sklepów w CH Galeria Twierdza Kłodzko na jej oficjalnej stronie internetowej. [on-line] [dostęp 2012-12-05].
  27. ↑ Opracowana na podstawie „www.mapasamochodowa.com.pl”. [on-line] [dostęp 2012-12-04].
  28. ↑ Samochodowa Mapa Polski, 1:750 000, wyd. Daunpol, Warszawa 2008.
  29. ↑ Wykaz dróg powiatowych podlegających pod zarząd Starostwa Powiatowego w Kłodzku.. zdp.bip.klodzko.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-27)]. [on-line] [dostęp 2020-10-23].
  30. ↑ Wykaz przystanków komunikacji miejskiej i podmiejskiej w Kłodzku prowadzonej przez A-Vistę. [on-line] [dostęp 2020-10-23].
  31. ↑ Rozkład jazdy komunikacji miejskiej i podmiejskiej w Kłodzku na oficjalnej stronie A-Visty. [on-line] [dostęp 2020-10-23].
  32. ↑ Informacja dotycząca dzielnicowych na stronie KPP w Kłodzku. [on-line] [dostęp 2020-10-26].
  33. ↑ Rejony Służbowe Straży Miejskiej w Kłodzku od 2019 roku.. sm.bip.klodzko.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-27)]. [on-line] [dostęp 2020-10-22].
  34. ↑ Wykaz aptek na terenie Kłodzka na stronie miasta. [on-line] [dostęp 2020-11-01].

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ustronie_(Kłodzko)&oldid=72997228”