Wikipedia

Uwe Johnson

niemiecki pisarz

Uwe Johnson (ur. 20 lipca 1934 w Kamieniu Pomorskim/Kammin in Pommern; zm. prawdopodobnie w nocy z 23 lutego na 24 lutego 1984 w Sheerness on Sea, Anglia[1]) – niemiecki pisarz. Należał do Grupy 47.

Rudolf Noelte, Uwe Johnson, Erich Schellow.
Uwe Johnson
Data i miejsce urodzenia

20 lipca 1934
Kamień Pomorski

Data i miejsce śmierci

23 lutego 1984
Sheerness

Zawód, zajęcie

pisarz

Narodowość

niemiecka

Alma Mater

Uniwersytet w Rostoku /Uniwersytet Lipski

Życiorys edytuj

Dzieciństwo spędził w Anklam w Meklemburgii. 1944/45 był wychowankiem elitarnej szkoły faszystowskiej w Kościanie (obecnie województwo wielkopolskie). W 1945 roku rodzina uciekła do meklemburskiej wsi Recknitz. Ojciec został internowany przez Rosjan, zmarł w niewyjaśnionych okolicznościach. W latach 1949-52 Uwe Johnson uczęszczał do gimnazjum w Güstrow, tam zdał maturę. Następnie do 1956 roku studiował germanistykę i anglistykę na uniwersytetach w Rostocku i Lipsku. Jako student wystąpił z FDJ na znak sprzeciwu wobec represjonowania grupy protestujących kolegów. Po studiach został uznany za „nieprzydatnego w służbie państwowej” i przez 3 lata utrzymywał się z tłumaczeń i recenzji wydawniczych[1].

Od 1969 roku był członkiem PEN-Clubu i Akademii Sztuk w Berlinie Zach. Po 1975 nastąpiła kilkuletnia przerwa w twórczości spowodowana ciężkim kryzysem osobistym pisarza. Od 1977 był członkiem Akademii Języka i Literatury Niemieckiej w Darmstadzie (z której po 2 latach wystąpił). W 1977 rozstał się z żoną. W 1979 wykładał poetykę na uniwersytecie we Frankfurcie/M. W 1983 opuścił także Związek Pisarzy. 12 marca 1984 roku znaleziono go martwego w domu w Sheerness[1].

Twórczość edytuj

Debiutem Johnsona była powieść Mutmaßungen über Jakob (1959), która ukazała się w zachodnioniemieckim wydawnictwie Suhrkamp. W tym czasie przeprowadził się do Berlina Zachodniego („Moja decyzja nie ma motywów politycznych. Chciałem zamieszkać tam, gdzie wydano moją książkę”.)[1]. Bohaterem powieści jest dyspozytor kolejowy Jakob Abs, przybyły do fikcyjnego mecklemburskiego miasteczka Jerichow z utraconego na rzecz Polski Pomorza. Ta „pierwsza powieść o tematyce niemieckiej po wojnie” (H. M. Enzensberger) przedstawia człowieka sprawiedliwego, rzetelnego, który w podzielonych Niemczech nie może odnaleźć miejsca dla siebie. Jakob odwiedza zakochaną w nim Gesine Cresspahl, która przeniosła się na Zachód. On jednak powraca do NRD i niedaleko miejsca swej pracy ginie pod kołami pociągu[2].

Uwagę krytyki przykuła nowatorska struktura utworu i oryginalny styl 25-letniego wówczas autora. Przydano mu etykietkę „pisarza obojga Niemiec”, „pisarza podziału”[2].

Pobyt w Nowym Jorku (1966-68) poświęcił Johnson głównie na pracę nad cyklem powieściowym Jahrestage. Aus dem Leben der Gesine Cresspahl. Urodzona w 1933 roku Gesine, której młodość upłynęła w NRD, po ucieczce na Zachód studiuje język angielski, pracuje w jednej z agend NATO i samotnie wychowuje córkę Marie. Trafia następnie jako urzędniczka bankowa do Nowego Jorku. Marie traktuje to miasto jako swoje miejsce na ziemi, tymczasem Gesine, pragnąc zapoznać córkę z przeszłością, z korzeniami, postanawia prowadzić dziennik, w którym teraźniejszość (lata 1967/68) zderzana jest z wyłaniającą się ze wspomnień przeszłością. Tuż przed interwencją wojsk Układu Warszawskiego w Pradze w 1968 roku Gesine i Marie wylatują do Europy[2].

„W utworze zderzają się tak odmienne rzeczywistości, jak Republika Weimarska, faszyzm i NRD, postrzegane z perspektywy meklemburskiego miasteczka Jerichow oraz codzienność Nowego Jorku lat 60”[2]. Tetralogia Johnsona to dzieło wielowarstwowe, kryjące w sobie różne możliwości interpretacji, będące montażem teraźniejszości i przeszłości, prywatności i historii, realnej rzeczywistości i fikcji[2][3].

W 1985 roku na uniwersytecie we Frankfurcie/M. utworzono archiwum Uwe Johnsona (pisarz spadkobiercą uczynił wydawnictwo Suhrkamp)[4].

Dzieła edytuj

  • Mutmassungen über Jakob (1959) - wyd. pol. Domniemania w sprawie Jakuba, 2008, tłum. Sława Lisiecka
  • Das dritte Buch über Achim (1962)
  • Karsch, und andere Prosa (1964)
  • Zwei Ansichten (1965)
  • Jahrestage 1-3 Aus dem Leben von Gesine Cresspahl (1970, 1971, 1973)
  • Eine Reise nach Klagenfurt (1974)
  • Berliner Sachen (1975)
  • Ein Schiff (1979)
  • Ein unergründliches Schiff (1979)
  • Jahrestage 4 Aus dem Leben von Gesine Cresspahl (1983)
  • Begleitumstände. Frankfurter Vorlesungen (1986)
  • Ingrid Babendererde. Reifeprüfung (1953)
  • Entwöhnung von einem Arbeitsplatz - Klausuren und frühe Prosatexte mit einem philologisch-biographischen Essay hrsg. von Bernd Neumann, Schriften des Uwe Johnson-Archivs Bd. 3, Ffm. (1992)
  • Wo ist der Erzähler auffindbar - Gutachten für Verlage 1956-1958 mit einem Nachwort hrsg. von Bernd Neumann, Schriften des Uwe Johnson-Archivs Bd. 4 (1992)
  • Heute Neunzig Jahr Aus dem Nachlass hrsg. von Norbert Mecklenburg (1996) - wyd. pol. Dziś, w dziewięćdziesiątą rocznicę, 2013, tłum. Sława Lisiecka

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d Pisarze niemieckojęzyczni XX wieku. Leksykon encyklopedyczny PWN pod red. Marka Zybury. Warszawa – Wrocław: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996. ISBN 83-01-11995-0 (autorka biogramu: Elżbieta Dzikowska), s. 154.
  2. ↑ a b c d e Pisarze niemieckojęzyczni XX wieku. Leksykon encyklopedyczny PWN pod red. Marka Zybury. Warszawa – Wrocław: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996. ISBN 83-01-11995-0 (autorka biogramu: Elżbieta Dzikowska), s. 155.
  3. ↑ Andrzej Talarczyk: Uwe Johnsons Lesart der deutschen Geschichte. Zu (einigen) Grundformen der Rezeption und ästhetischer Umsetzung der Historie in den „Jahrestagen”, [w:] Colloquia Germanica Stetinensia 10, 2001, s. 109 nn.
  4. ↑ Pisarze niemieckojęzyczni XX wieku. Leksykon encyklopedyczny PWN pod red. Marka Zybury. Warszawa – Wrocław: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996, s. 154 n.

Bibliografia edytuj

  • Pisarze niemieckojęzyczni XX wieku. Leksykon encyklopedyczny PWN pod red. Marka Zybury. Warszawa – Wrocław: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996. ISBN 83-01-11995-0 (autorka biogramu: Elżbieta Dzikowska).
  • Andrzej Talarczyk: Uwe Johnsons Lesart der deutschen Geschichte. Zu (einigen) Grundformen der Rezeption und ästhetischer Umsetzung der Historie in den „Jahrestagen”, [w:] Colloquia Germanica Stetinensia 10, 2001, s. 109-120.

Opracowania edytuj

  • Kleines Adreßbuch für Jerichow und New York. Ein Register zu Uwe Johnsons Roman 'Jahrestage' Angelegt mit Namen, Orten, Zitaten und Verweisen von Rolf Michaelis, 1983
  • Siegfried Unseld / Eberhard Fahlke Uwe Johnson: 'Für wenn ich tot bin' Schriften des Uwe Johnson-Archivs Bd. 1, Ffm. 1991
  • Peter Nöldechen Bilderbuch von Johnsons Jerichow und Umgebung - Spurensuche im Mecklenburg der Cresspahls Schriften des Uwe Johnson-Archivs Bd. 2, Ffm. 1991
  • Die Katze Erinnerung. Uwe Johnson - Eine Chronik in Briefen und Bildern zusammengestellt von Eberhard Fahlke, Ffm. 1994
  • Bernd Neumann Uwe Johnson mit 12 Porträts von Diether Ritzert, Hamburg 1994
  • Roland Berbig und Erdmut Wizisla (wyd.) 'Wo ich her bin...' - Uwe Johnson in der D.D.R. Berlin 1993

Uwe Johnson zwischen Vormoderne und Postmoderne. Internationales Uwe-Johnson-Symposium, Walter de Gruyter, Berlin New York 1995, S. 267-284

  • Ulrich Krellner: 'Was ich im Gedächtnis ertrage'. Untersuchungen zum Erinnerungskonzept von Uwe Johnsons Erzählwerk. Königshausen und Neumann, Würzburg 2003
  • Heinz Ludwig Arnold:Beschreibung eines Beschreibers - Über Uwe Johnson, in: ders.:Von Unvollendeten - Literarische Porträts. Göttingen 2005

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Uwe_Johnson&oldid=71756311”