Václav Smil

kanadyjski naukowiec czeskiego pochodzenia

Václav Smil (ur. 9 grudnia 1943 w Pilznie) — kanadyjski naukowiec czeskiego pochodzenia[1], emerytowany[2] profesor (Distinguished Professor Emeritus)[3] Wydziału Środowiska Uniwersytetu Manitoby[4] w Winnipeg, w Kanadzie.

Václav Smil
Ilustracja
Václav Smil w 2010 roku
Data i miejsce urodzenia

9 grudnia 1943
Pilzno, Protektorat Czech i Moraw

Tytuł naukowy

profesor

Alma Mater

Uniwersytet Karola

Uczelnia

Uniwersytet Manitoby

Małżeństwo

Eva Smilova (1969–)

Dzieci

David Smil

Odznaczenia
Order Kanady – Oficer (Officer)
Strona internetowa

Prowadzi szerokie badania interdyscyplinarne, w których porusza zagadnienia związane ze zużyciem energii, środowiskiem, żywnością, ekonomią i polityką publiczną. Od lat 70. XX wieku śledzi rozwój Chin zwłaszcza w zakresie zużycia zasobów oraz jego wpływu na środowisko[4].

Życiorys edytuj

Urodził się w czasie II wojny światowej w Pilznie. Jego ojciec był oficerem policji, a matka księgową[5]. Dorastając w górskim miasteczku regionu pilzneńskiego, codziennie ciął drewno do ogrzewania domu[5]. Doświadczenie to pozwoliło mu później zainteresować się zagadnieniami wydajności energetycznej i gęstości energii[5].

Ukończył studia na Wydziale Nauk Naturalnych w Uniwersytecie Karola w Pradze[6] składając pracę Světová a československá energetika. Po studiach odmówił wstąpienia do partii komunistycznej. Pomimo tego udało mu się znaleźć pracę w regionalnym biurze planistycznym[5]. Wkrótce poślubił studentkę medycyny, Evę. W 1969, po ukończeniu studiów przez żonę i rok po inwazji państw Układu Warszawskiego na Czechosłowację, wyemigrowali do Stanów Zjednoczonych krótko przed wprowadzeniem restrykcji wyjazdowych.[5] Na emigracji w 1972 obronił pracę doktorską z zakresu geografii[5] na Uniwersytecie Stanu Pensylwania[6]. Następnie w tym samym roku[3] wyemigrował do Kanady i podjął pracę na Uniwersytecie Manitoby, gdzie wykładał aż do przejścia na emeryturę[6] w 2011[2]. Pierwszą książkę „China's Energy: Achievements, Problems, Prospects” wydał w 1976[7]. Prowadził kursy o środowisku naturalnym, energetyce, zanieczyszczeniach atmosfery, zaludnieniu, rozwoju ekonomicznym oraz polityce Chin[5].

Był konsultantem Banku Światowego, rządu Stanów Zjednoczonych, Centralnej Agencji Wywiadowczej[5].

Poglądy edytuj

Uważa, że ludzkość w swych dziejach dokonała trzech transformacji energetycznych, a obecnie dokonuje czwartej. Pierwsze przejście nastąpiło wraz z ujarzmieniem ognia, które pozwoliło uwalniać energię poprzez spalanie roślin. Drugim było rolnictwo, które pozwoliło ujarzmić energię słoneczną w postaci zbiorów, pozwalając ludziom uwolnić się od walki o przetrwanie. W okresie tym siła mięśni udomowionych zwierząt i samych ludzi była źródłem energii. Industrializacja wraz z paliwami kopalnymi pozwoliła oprzeć wytwarzanie energii na maszynach. Czwarta zmiana polega na przejściu cywilizacji do bezemisyjnych źródeł energii[5].

Krytykuje deindustrializacje zachodnich społeczeństw, utrzymując, że przyczynia się ona do niszczących zmian społecznych – zaniku klasy średniej i polaryzacji społeczeństwa na posiadaczy i biedaków – oraz zaniku wynalazczości i innowacji, które jego zdaniem dokonują się głównie poprzez ulepszanie produktów w ramach ich procesów produkcyjnych[8].

Wskazuje na ograniczenia paradoksu Jevonsa, jednocześnie uważając, że nadmierne zużycie energii w społeczeństwie i gospodarce jest prostym miernikiem jej faktycznej ekonomiczności i sprawności[9].

Bywał sceptyczny wobec odnawialnych źródeł energii, krytykując m.in. efekty niemieckiej Energiewende[8] – choć pokłada spore nadzieje w fotowoltaice, która jego zdaniem zapewnia najbardziej obiecującą gęstość energetyczną[9].

Jego zdaniem przemiany energetyczne społeczeństw ludzkich i cywilizacji postępują powoli[10], a na bazie oczekiwań szybkich rewolucji energetycznych ukuł pojęcie „przekleństwo prawa Moore’a” opisujące ludzkie oczekiwania – powstałe w wyniku obserwacji rozwoju komputerów u schyłku XX wieku – wobec dziedzin, w których podobnie szybki rozwój jest niemożliwy[11][12][10].

Wyróżnienia edytuj

W 1995 roku za książkę China's Environment: An Inquiry into the Limits of National Development uzyskał Joseph Levenson Book Prize[13]. Od 1997 jest członkiem Royal Society of Canada, kanadyjskiej akademii nauk[14]. W 2000 został laureatem nagrody AAAS Award for Public Understanding Of Science and Technology przyznawanej przez Amerykańskie Towarzystwo na rzecz Postępu Nauk (AAAS)[15]. W 2010 amerykański magazyn Foreign Policy umieścił go na swej liście FP Top 100 Global Thinkers[16]. W 2013 został odznaczony Orderem Kanady[17]. W 2015 otrzymał nagrodę naukową OPEC[18].

Życie prywatne edytuj

Żona Eva jest lekarzem[5], syn David chemikiem[19].

Jego dom zbudowany został w 1989 według założeń stosowanych obecnie w domach niskoenergetycznych, dzięki czemu może zużywać w rok tyle elektryczności, ile jego sąsiedzi w samym miesiącu styczniu[8]; posiada sporą izolację termiczną i potrójnie szklone szyby[5].

Smil nie ma i nie zamierza nabywać telefonu komórkowego[1][2]. Unika wypowiadania się dla prasy[5]. Jest poliglotą, miłośnikiem herbaty i sztuki. Stara się jeść mięso raz w tygodniu[5]. Rocznie czyta ponad 80 książek[2] i przechowuje listę wszystkich przeczytanych od 1969 roku[3].

Publikacje edytuj

Książki wydane po polsku edytuj

Książki wydane po angielsku edytuj

  • Václav Smil: Grand Transitions: How the Modern World Was Made. Oxford University Press, 2021, s. 368. ISBN 978-0190060664.
  • Václav Smil: Numbers Don't Lie: 71 Things You Need To Know About The World. Penguin, 2020, s. 384. ISBN 978-0241454411.
  • Václav Smil: Growth: From Microorganisms to Megacities. The MIT Press, 2019, s. 664. ISBN 0-262-04283-5.
  • Václav Smil: Energy and Civilization: A History. The MIT Press, 2017, s. 568. ISBN 978-0-262-03577-4.
  • Václav Smil: Natural Gas: Fuel for the 21st Century. Wiley, 2015, s. 264. ISBN 978-1-119-01286-3.
  • Václav Smil: Power Density: A Key to Understanding Energy Sources and Uses. The MIT Press, 2015, s. 320. ISBN 978-0-262-02914-8.
  • Václav Smil: Making the Modern World: Materials and Dematerialization. Wiley, 2013, s. 242. ISBN 978-1119942535.
  • Václav Smil: Made in the USA: The Rise and Retreat of American Manufacturing. The MIT Press, 2013, s. 280. ISBN 978-0262019385.
  • Václav Smil: Should We Eat Meat? Evolution and Consequences of Modern Carnivory. Wiley, 2013, s. 276. ISBN 978-0262018562.
  • Václav Smil: Harvesting the Biosphere; What We Have Taken from Nature. The MIT Press, 2013, s. 320. ISBN 978-0-262-01856-2.
  • Václav Smil, Kazuhiko Kobayashi: Japan’s Dietary Transition and Its Impacts. The MIT Press, 2012, s. 244. ISBN 978-0313381775.
  • Václav Smil: Prime Movers of Globalization: The History and Impact of Diesel Engines and Gas Turbines. The MIT Press, 2010, s. 261. ISBN 978-0-262-01443-4.
  • Václav Smil: Energy Myths and Realities: Bringing Science to the Energy Policy Debate. American Enterprise Institute, 2010, s. 212. ISBN 978-0-8447-4328-8.
  • Václav Smil: Energy Transitions: History, Requirements, Prospects. Praeger, 2010, s. 178. ISBN 978-0-313-38177-5.
  • Václav Smil: Why America is Not a New Rome. The MIT Press, 201, s. 322. ISBN 978-0-262-19593-5.
  • Václav Smil: Global Catastrophes and Trends: The Next Fifty Years. The MIT Press, 2008, s. 307. ISBN 978-0-262-19586-7.
  • Václav Smil: Oil: A Beginner's Guide. Oneworld Publications, 2008, s. 224. ISBN 978-1-85168-571-4.
  • Václav Smil: Energy: A Beginner's Guide. Oneworld Publications, 2008, s. 240. ISBN 978-1-85168-452-6.
  • Václav Smil: Energy in Nature and Society: General Energetics of Complex Systems. The MIT Press, 2008, s. 480.
  • Václav Smil: Transforming the Twentieth Century: Technical Innovations and Their Consequences. Oxford University Press, 2006, s. 358. ISBN 978-0-19-516875-4.
  • Václav Smil: Creating the Twentieth Century: Technical Innovations of 1867-1914 and Their Lasting Impact. Oxford University Press, 2005, s. 350. ISBN 978-0-19-516874-7.
  • Václav Smil: China’s Past, China’s Future. RoutledgeCurzon, 2004, s. 232. ISBN 978-0415314992.
  • Václav Smil: Energy at the Crossroads Global Perspectives and Uncertainties. The MIT Press, 2003, s. 427. ISBN 978-0262693240.
  • Václav Smil: The Earth's Biosphere: Evolution, Dynamics and Change. The MIT Press, 2002, s. 360. ISBN 978-0262692984.
  • Václav Smil: Enriching the Earth: Fritz Haber, Carl Bosch and the Transformation of World Food Production. The MIT Press, 2001, s. 411. ISBN 978-0-262-19449-5.
  • Václav Smil: Feeding the World: A Challenge for the 21st Century. The MIT Press, 2000, s. 360. ISBN 978-0-262-19432-7.
  • Václav Smil: Cycles of Life: Civilization and the Biosphere. Scientific American Library, 2000, s. 221. ISBN 978-0716760399.
  • Václav Smil: Energies: An Illustrated Guide to the Biosphere and Civilization. The MIT Press, 1998, s. 217. ISBN 978-0262692359.
  • Václav Smil: Energy in World History. Westview Press, 1994, s. 300. ISBN 978-0813319025.
  • Václav Smil: China's Environment: An Inquiry into the Limits of National Development. Armonk, 1993, s. 257. ISBN 978-1563240416.
  • Václav Smil: Global Ecology: Environmental Change and Social Flexibility. Routledge, 1993, s. 240. ISBN 978-0415098861.
  • Václav Smil: General Energetics: Energy in the Biosphere and Civilization. John Wiley & Sons, 1991, s. 369. ISBN 978-0471629054.
  • Václav Smil: Energy in China's Modernization. Armonk, 1988, s. 250. ISBN 978-1-315-49397-8.
  • Václav Smil: Energy Food Environment: Realities Myths Options. Oxford University Press, 1987, s. 361. ISBN 978-0198285106.
  • Václav Smil: Carbon-Nitrogen-Sulfur: Human Interference in Grand Biospheric Cycles. Plenum Press, 1985, s. 459. ISBN 978-1-4684-8841-8.
  • Václav Smil: The Bad Earth: Environmental Degradation in China. Armonk, 1984, s. 245. ISBN 978-0-87332-230-0.
  • Václav Smil: Biomass Energies: Resources, Links, Constraints. Plenum Press, 1983, s. 453. ISBN 978-1461336938.
  • Václav Smil, Paul Nachman, Thomas Veach Long: Energy Analysis in Agriculture: An Application to U.S. Corn Production. Westview Press, 1982, s. 191.
  • Václav Smil, W. E. Knowland: Energy in the Developing World. Oxford University Press, 1980, s. 386. ISBN 978-0-19-854421-0.
  • Václav Smil: China's Energy: Achievements, Problems, Prospects. Praeger Publishers, 1976, s. 246. ISBN 978-0275230500.

Przypisy edytuj

  1. a b Petr Kain: Václav Smil: V minulých 50 letech žádná přelomová inovace nebyla. Lidovky, 2018-04-07. [dostęp 2021-03-17]. (cz.).
  2. a b c d Meet Vaclav Smil, the Canadian polymath whose books Bill Gates is racing to read. Quartz. [dostęp 2021-03-17]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
  3. a b c Scientists' Nightstand: Vaclav Smil » American Scientist. [dostęp 2021-08-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-06-29)]. (ang.).
  4. a b Vaclav Smil: Dr. Vaclav Smil. University of Manitoba: Department of Environment and Geography. [dostęp 2021-03-17]. (ang.).
  5. a b c d e f g h i j k l m Paul Voosen: The realist. [dostęp 2021-03-17]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
  6. a b c User Profile: Vaclav.smil. Encyclopedia of Earth. [dostęp 2021-03-17]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
  7. Smil 1976 ↓.
  8. a b c Clive Thompson: This Is the Man Bill Gates Thinks You Absolutely Should Be Reading | Science | WIRED. WIRED. [dostęp 2021-07-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-16)]. (ang.).
  9. a b Robert Bryce: Robert Bryce - An Interview With Vaclav Smil. [dostęp 2021-08-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)]. (ang.).
  10. a b Kent Harrington: Vaclav Smil Explains Why Energy Transitons Are Typically So Slow. 2015-06-22. [dostęp 2022-11-16]. (ang.).
  11. Vaclav Smil: Moore’s Curse. IEEE Spectrum, 2015-03-19. [dostęp 2021-08-07]. (ang.).
  12. Vaclav Smil. Moore's Curse and the Great Energy Delusion. „American”. 2 (6), s. 34–41, 11/12 2008. ISSN 1932-8117. (ang.). 
  13. Joseph Levenson Prize – Pre-1900 and Post-1900. Association for Asian Studies. [dostęp 2022-05-31]. (ang.).
  14. RSC: Member Directory | Dr. Vaclav Smil. The Royal Society of Canada. [dostęp 2021-03-17]. (ang.).
  15. 2000 Award Recipients. AAAS. [dostęp 2021-03-17]. (ang.).
  16. Andrew Swift: Top 100 Global Thinkers. 2010-11-28. [dostęp 2022-05-31]. (ang.).
  17. Appointments to the Order of Canada. The Governor General of Canada. [dostęp 2021-03-17]. (ang.).
  18. OPEC Names Two Winners for its 2015 Awards. 2015-06-04. [dostęp 2022-05-31]. (ang.).
  19. Prof. Václav Smil. [dostęp 2023-02-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (cz.).

Linki zewnętrzne edytuj