Wikipedia

Vřesová studánka

Źródło w Wysokim Jesioniku

Vřesová studánka (niem. Heidebrünnel) – źródło położone na wysokości 1274 m n.p.m. w paśmie górskim Wysokiego Jesionika (cz. Hrubý Jeseník), w północno-wschodnich Czechach, w Sudetach Wschodnich, na Morawach, w obrębie gminy Loučná nad Desnou, w części (mikroregionie) Wysokiego Jesionika o nazwie Masyw Keprníka (cz. Keprnická hornatina) na zachodnim stoku góry Červená hora blisko jej szczytu, zabudowane kapliczką[1][2][3].

Vřesová studánka
{{{alt grafiki}}}
Vřesová studánka na stoku góry Červená hora, w dali widoczna góra Keprník (2015 rok)
Państwo

 Czechy

Kraj

 ołomuniecki

Wysokość

1274 m n.p.m.

Znane z

miejsca pielgrzymkowego

Rodzaj obiektu

źródło

Położenie na mapie Sudetów
Mapa konturowa Sudetów, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Vřesová studánka”
Ziemia50°08′43,5″N 17°08′03,1″E/50,145417 17,134194
Multimedia w Wikimedia Commons

Historia edytuj

 
Widok na schronisko i kościół obok źródła Vřesová studánka (1935 rok)

Historia tego miejsca związana jest z kościołem, legendą o cudownej wodzie ze źródła oraz nieistniejącym obecnie schroniskiem turystycznym[4][5].

Według legendy na początku XIV wieku, pewien myśliwy Franz Niewall z osady Rejhotice podczas polowania zastrzelił w pobliżu tego miejsca jelenia, a następnie przyciągnął go do płynącego tu źródła i obrócił go tak, aby woda wpłynęła do jego gardła[6][7]. Jeleń wówczas niespodziewanie podskoczył i uciekł[7]. Po pewnym czasie myśliwy przeprowadził się do Brandýsa i tam zachorował z całą rodziną na trąd[7]. Jako pobożny człowiek zwrócił się w modlitwie do pięciu ran, które Chrystus otrzymał na krzyżu[7]. Miał wówczas sen, w którym otrzymał polecenie, by udać się do źródła po wodę. Przybywszy tu z całą rodziną, napili się jej i obmyli nią, po czym odzyskali zdrowie[5]. W podziękowaniu za to wydarzenie myśliwy zawiesił przy źródle obraz namalowany na desce z drewna klonowego, przedstawiający rany Chrystusa[5][7]. Od tego momentu Vřesová studánka stała się miejscem pielgrzymkowym, gdyż wieść o cudownym źródle rozeszła się po okolicy[8].

Prawdopodobnie, około 1670 roku ówcześni właściciele ziemi, na której położone jest źródło Žerotínowie zbudowali pierwszą drewnianą kaplicę pod wezwaniem Pięciu Ran Chrystusa na Vřesovej studánce, zawieszono w niej obraz ofiarowany przez Niewalla i zadaszono również źródło[6]. Za panowania cesarza Józefa II Habsburga kaplicę zlikwidowano, a obraz potajemnie przeniesiono do kościoła św. Jana Chrzciciela w Velkich Losinach, gdzie nadal znajduje się obok ołtarza głównego[5]. Około 1800 roku Wenzel Löckel z osady Kouty nad Desnou ustanowił nową kaplicę i umieścił w niej obraz Matki Boskiej Bolesnej, namalowany przez Heisiga z miejscowości Branná[5]. Następnie około 1820 roku Schwarzer z Kout nad Desnou wybudował schronisko turystyczne dla pielgrzymów, które później służyło również jako zajazd[7].

Coraz większa liczba przybywających pielgrzymów była powodem wybudowania niewielkiego, kamiennego kościoła, poświęconego 22 lipca 1850 przez ks. Thaddäusa Thiela z ołtarzem ofiarowanym przez hrabiego Franza Kleina oraz obrazem św. Marii Magdaleny – patronki nowego kościoła[7][6]. Po pożarze schroniska w 1892 roku, na jego fundamentach zbudowano w 1906 roku nowe o nazwie „Heidebrünnel” z restauracją i 5 pokojami, które prowadziła Maria Thiel[5][7]. 1 czerwca 1921 roku po gwałtownej burzy i oberwaniu chmury, lawinami błotnymi w tym rejonie, mury kościoła zaczęły następnie pękać, po czym w 1926 roku kościół rozebrano[5]. Wkrótce przystąpiono do budowy nowego, drewnianego kościoła, który zaprojektował wiedeński prof. arch. Karel Seidl, a poświęcony został 11 września 1927 roku przez bp. brneńskiego Norberta Kleina i bp. ołomunieckiego Josefa Schinzla[5][6]. W okresie międzywojennym źródło zostało zabudowane w 1934 roku[7]. Dzisiaj stoi w tym miejscu kamienna kapliczka. 10 maja 1946 roku kościół spłonął od uderzenia pioruna[a][5]. Od tego momentu próby jego odbudowy nie powiodły się. Mniejsza kopia dawnego kościoła została wybudowana w 2013 roku nad przełęczą Červenohorské sedlo – jest to pomnik poświęcony ofiarom gór (cz. Památník obětem hor)[9].

Schronisko, nazywające się później „Vřesová studánka”, przejęło przedsiębiorstwo RaJ z miejscowości Jesionik (cz. Jeseník), znacznie modernizując budynek[5]. Niekorzystne warunki pogodowe oraz proces dewastacji spowodowały, że 20 września 1981 roku schronisko zamknięto, a w 1988 roku rozebrano[5].

 
Kapliczka przy źródle Vřesová studánka (2014 rok)
 
Obraz Niepokalanego Serca Maryi w kapliczce nad źródłem Vřesová studánka (2016 rok)
 
Vřesová studánka. Krzyż w miejscu spalonego kościoła (2014 rok)
 
Podmurówka i schody prowadzące do spalonego kościoła (w dali widoczna góra Vozka) (2015 rok)

Pozostała jedynie kapliczka ze źródłem, kamienna podmurówka ok. (7 × 12) m i schody wejściowe spalonego kościoła[6]. Artyści Otmar Oliva z Velehradu i Jan Jemelka z Ołomuńca (cz. Olomouc) zaprojektowali postument, do którego wykonania wykorzystano gruz z dawnego kościoła[5]. Osadzono na nim ocalały z pożaru z 1946 roku, mierzący dwa metry metalowy krzyż. Na postumencie umieszczono relief na którym widnieje Matka Boża z Chrystusem na ręku, projektu artysty Vladislava Vaculki[6]. Krzyż stojący w miejscu spalonego kościoła został uroczyście poświęcony 17 września 1993 roku przez ołomunieckiego biskupa pomocniczego Josefa Hrdličkę[5].

Lokalne „Towarzystwo odnowy kulturalnego dziedzictwa doliny Desny” (cz. Obnova kulturního dědictví údolí Desné) z miejscowości Loučná nad Desnou miało zamiar przy współudziale inwestorów odbudować spalony kościół[10][11]. Następnie 19 marca 2014 roku w Šumperku powstało „Stowarzyszenie dla odnowy miejsca pielgrzymkowego na Vřesovej studánce” (cz. Spolek pro obnovu poutního místa Vřesová studánka z.s.), które stworzyło projekt rekonstrukcji zniszczonych obiektów. W 2015 roku stowarzyszenie wystosowało specjalną petycję w sprawie odnowy zniszczonych obiektów w okolicy Vřesovej studánki[12]. 4 września 2017 roku w miejscu spalonego niegdyś kościoła postawiono kamienny ołtarz, w postaci stylizowanego bloku granitowego o wadze około 3,5 t, na mensie, którego wkomponowano stułę złożoną na kształt krzyża z brązu, projektu Otmara Olivy[13][14].

Charakterystyka edytuj

Woda ze źródła wypływa z zamontowanej rurki umieszczonej w ścianie kapliczki[15]. Ma ona jak podaje tradycja cudowną moc. We wnętrzu kapliczki nad źródłem zamontowano wizerunek przedstawiający Niepokalane Serce Maryi, który wykonał Václav Michálek, a którego ofiarodawcami są pracownicy lasów Republiki Czeskiej (cz. Lesy ČR s.p.). Przy nim po lewej i po prawej stronie wmurowano kamienie pamiątkowe z wykutymi na nich liczbami (datami): 1400 (po lewej) i 1934 (po prawej)[2]. Po bokach przy ścianach ustawiono ławy. Kapliczka ma przybliżone wymiary w rzucie poziomym (5 × 5) m, wysokość około 7,3 m oraz dach czterospadowy pokryty gontem, ponad którym wznosi się niewielka wieżyczka nakryta daszkiem namiotowym, w którego zwieńczeniu na cebulastej podstawie umieszczony jest metalowy krzyż. Kapliczka zamykana jest od strony zachodniej stalowymi, prętowymi wrotami. Przed nią znajduje się niewielki plac z kamiennych płyt z umieszczonymi na nich ławami, do którego prowadzą dwie ścieżki z czerwonego szlaku turystycznego   . Kapliczka stoi w odległości około 180 m na północny zachód od szczytu góry Červená hora. Roztacza się przed nią stromy stok o średnim nachyleniu na odcinku 50 m około 35° w kierunku potoku Hučivá Desná, do którego płynie niewielkim potokiem woda ze źródła. Nazwa „Vřesová” związana jest z wrzosowiskami, które licznie występują w tej okolicy. Miejsce przed kapliczką jest punktem widokowym na pobliskie góry. Widoczne są szczyty: Klínová hora, Spálený vrch, Spálený vrch-SV, Vozka, Keprník i Žalostná. W niektórych dniach, a szczególnie odpustowych sprawowana jest w miejscu spalonego niegdyś kościoła polowa msza święta dla przybyłych pielgrzymów[8]. Można dodać, że Vřesová studánka jest najwyżej położonym miejscem pielgrzymkowym na Morawach[8].

Ochrona przyrody edytuj

Źródło znajduje się w granicach Obszaru Chronionego Krajobrazu Jesioniki (cz. Chráněná krajinná oblast (CHKO) Jeseníky), a utworzonego w celu ochrony utworów skalnych, ziemnych i roślinnych oraz rzadkich gatunków zwierząt. Na wschodnich stokach góry Červená hora znajduje się rezerwat przyrody Sněžná kotlina.

Turystyka edytuj

Do bazy turystycznej z hotelem Červenohorské Sedlo i pensjonatami, położonymi na przełęczy Červenohorské sedlo jest od źródła około 2,6 km w kierunku południowo-wschodnim oraz około 3 km na północny wschód do bazy turystycznej w Filipovicach. Dodatkowo w odległości około 5,5 km na północny zachód od źródła położone jest schronisko turystyczne chata Jiřího na Šeráku.

Można tu dotrzeć dwoma szlakami turystycznymi na trasach:

  Červenohorské sedlo – góra Červená hora – Vřesová studánka – przełęcz Sedlo pod Vřesovkou – Keprník–JV – Trojmezí – szczyt Keprník – przełęcz Sedlo pod Keprníkem – góra Šerák – Mračná hora – góra Černava – Ramzová
  Kouty nad Desnou – Suchá hora – góra Šindelná hora–JZ – góra Šindelná hora – góra Červená hora – Vřesová studánka – Kamenné okno – szczyt Točník – Bělá pod Pradědem

Bezpośrednio do kapliczki prowadzi ścieżka ze skrzyżowania turystycznego o nazwie Vřesová studánka, na którym umieszczono tablicę informacyjną z podaną wysokością 1290 m[16][17].

Blisko źródła wzdłuż czerwonego szlaku turystycznego   przechodzi ścieżka dydaktyczna (cz. NS S Koprníčkem na výlet Keprnickými horami) na trasie:

  Červenohorské sedlo – Ramzová (z 9 stanowiskami obserwacyjnymi)

W okresie ośnieżenia do kapliczki można dotrzeć trasą narciarstwa biegowego z wyznaczoną wzdłuż czerwonego szlaku turystycznego   , trasą o nazwie tzw. (cz. Jesenická magistrála)[18].

Uwagi edytuj

  1. ↑ Niektóre źródła podają, że pożar ten miał miejsce 30 maja 1946 roku[6].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Vřesová studánka (mapa turystyczna) 1:12 000 [online], pl.mapy.cz [dostęp 2014-11-01].
  2. ↑ a b Vřesová studánka. Pramen [online], turistika.cz [dostęp 2015-08-17] (cz.).
  3. ↑ Vřesová studánka [online], turistika.cz [dostęp 2015-08-17] (cz.).
  4. ↑ Vřesová studánka [online], ejeseniky.com [zarchiwizowane z adresu 2022-12-06] (cz.).
  5. ↑ a b c d e f g h i j k l m Vřesová studánka – pramen, jesenik.org [zarchiwizowane 2015-08-17] (cz.).
  6. ↑ a b c d e f g Vřesová studánka. 13820 kaple Panny Marie Sedmibolestné, [w:] Poškozené a zničené kostely, kaple a synagogy v České republice [online], znicenekostely.cz [zarchiwizowane z adresu 2020-11-10] (cz.).
  7. ↑ a b c d e f g h i Historie Vřesové studánky a zaniklé kaple, [w:] Farnost Velké Losiny [online], farnostlosiny.cz [zarchiwizowane z adresu 2022-09-26] (cz.).
  8. ↑ a b c Vřesová studánka (Heidebrünnel), [w:] Poutní místa na Moravě a ve Slezsku [online], ado.cz [zarchiwizowane z adresu 2019-08-25] (cz.).
  9. ↑ Památník obětem hor [online], turistika.cz [dostęp 2015-09-05] (cz.).
  10. ↑ Pavel Kohout, Vřesová studánka. Kaple na Vřesové Studánce má šanci na obnovu, [w:] Obnova kulturního dědictví údolí Desné [online], vresovka.cz, 19 maja 2004 [zarchiwizowane z adresu 2022-12-08] (cz.).
  11. ↑ Alois Matuška, Vřesová studánka známá od 15. století: poutní, turistické místo Jeseníků. Dříve kostelíky i chaty, dodnes oblíbené poutní místo, [w:] Matuškův blog [online], matuskuv-blog.estranky.cz, 29 czerwca 2015 [zarchiwizowane 2016-09-19] (cz.).
  12. ↑ Petice za obnovu poutního místa Vřesová studánka [online], mistnikultura.cz, 30 lipca 2015 [zarchiwizowane z adresu 2016-08-21] (cz.).
  13. ↑ K Vřesové studánce se vrátil kamenný oltář. V plánu je i obnova kostelíku a turistické chaty [online], olomouc.rozhlas.cz, 6 września 2017 [zarchiwizowane z adresu 2020-11-17] (cz.).
  14. ↑ Vřesovou Studánku zdobí oltář Otmara Olivy pro budoucí kapli [online], tyden.cz, 4 września 2017 [zarchiwizowane z adresu 2021-12-06] (cz.).
  15. ↑ Vřesová studánka [online], boudy.info [zarchiwizowane z adresu 2022-10-06] (cz.).
  16. ↑ Turistické rozcestí Vřesová studánka [online], turistika.cz [dostęp 2015-08-17] (cz.).
  17. ↑ Rozcestník Vřesová studánka [online], turistika.cz [dostęp 2015-08-17] (cz.).
  18. ↑ Narciarstwo. Trasy biegowe. Jesenická magistrála [online], jeseniky.net [zarchiwizowane z adresu 2022-12-10] (cz.).

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Vřesová_studánka&oldid=72430810”