Wąsosz (województwo podlaskie)
wieś w województwie podlaskim
Wąsosz – wieś (1436–1870 miasto; 1980–2002 jako wsie: Wąsosz Pierwszy i Wąsosz Drugi) w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie grajewskim, w gminie Wąsosz[3][4]. Wieś jest siedzibą gminy Wąsosz.
| wieś | |
.jpg) Wąsosz | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Sołectwo |
Wąsosz |
| Liczba ludności (2020) |
1123[1] |
| Strefa numeracyjna |
86 |
| Kod pocztowy |
19-222[2] |
| Tablice rejestracyjne |
BGR |
| SIMC |
0991137[3] |
Położenie na mapie gminy Wąsosz  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu grajewskiego  | |
 53°31′19″N 22°19′13″E/53,521944 22,320278
| |
| Strona internetowa | |
Dawniej miasto; uzyskał lokację miejską w 1436 roku, zdegradowany w 1870 roku[5]. Jako miasto królewskie Korony Królestwa Polskiego leżało w województwie mazowieckim[6]. W latach 1975–1980 miejscowość należała administracyjnie do województwa łomżyńskiego. W 1980 funkcjonowały dwie wsie: Wąsosz Pierwszy i Wąsosz Drugi, które 1 stycznia 2003 połączono ponownie w wieś Wąsosz[7].
Miejscowość historycznie położona jest w mazowieckiej ziemi wiskiej[8].
Wąsosz jest miejscowością typowo rolniczą.
Zabytki i obiekty historyczneEdytuj
.jpg)
.jpg)
- Cmentarz żydowski z mogiłą pomordowanych[9]
- Kościół Przemienienia Pańskiego przy ul. Sienkiewicza, który został wybudowany w latach 1508–1532 w stylu późnogotyckim. Murowany z cegły w wątku wendyjskim i polskim, trójnawowy, pseudobazylikowy. W kościele znajdują się trzy murowane ołtarze.
- obraz Przemienienia Pańskiego,
- obraz św. Rozalii namalowany w 1908 roku.
- epitafium wykonane z białego marmuru przez małżeństwo Bzurów w drugiej połowie XIX wieku.
- epitafium z białego marmuru wmurowane 15 sierpnia 1997 roku na uroczystej mszy św. przez wojewodę łomżyńskiego i parafian wąsoskich.
- Kościół filialny pw. Narodzenia NMP (dawniej karmelitów) usytuowany przy rynku (zwany przez mieszkańców klasztorkiem) jest jedną z cenniejszych pamiątek nie tylko architektury, ale i burzliwej historii regionu. Kościół filialny, pierwotnie karmelitów trzewiczkowych powstał około 1625 roku. Karmelici trzewiczkowi zjawili się w Wąsoszu na początku XVII wiek.u Legenda głosi, że dwóch zakonników zatrzymało się na wypoczynek w Wąsoszu, podczas podróży z Krakowa do Wilna. Szlachta i mieszczanie zwrócili się do nich z prośbą o założenie w Wąsoszu klasztoru. Obiecali cenne darowizny. Prośba mieszkańców została wysłuchana. Klasztor powstał w 1605 roku. Zaczątkiem jego siedziby była podarowana kamienica przez bogatego mieszczanina, Andrzeja Rogalę. Przez prawie dwa stulecia, do powstania styczniowego karmelici byli błogosławieństwem dla Wąsosza i okolic. Założyli pierwszą szkołę, uczyli uprawy roli i leczyli mieszkańców. Po rozbiorach stali się ostoją polskości. Wspierali uczestników kolejnych powstań. W podziemiach klasztoru przechowywali broń, chronili rannych powstańców. Po upadku powstania, na rozkaz gubernatora łomżyńskiego klasztor został zlikwidowany.
- trumna rycerza znajdująca się w podziemiach kościoła, przypisywana według legendy, Rzędzianowi z Wąsoszy.
- obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, pochodzący z XVI wieku, przesłonięty srebrną sukienką pochodzącą z około 1740 roku, zaś korony są z 1659 roku.
- sgraffito, ozdoba charakterystyczna dla architektury renesansowej, odkryte podczas remontu kościoła. Sgraffito umieszczone było nad jednym z dawnych okien elewacji frontowej i przedstawia Ostatnią wieczerzę.
Mord na Żydach w Wąsoszu w 1941Edytuj
W lipcu 1941 w miejscowości doszło do wymordowania prawie całej społeczności żydowskiej[10].
Zobacz teżEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ Strona gminy, demografia. Stan w dn. 31.12.2020 [dostęp 2021-08-05]
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1442 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 80-81.
- ↑ Adolf Pawiński, Mazowsze, Warszawa 1895, s. 39.
- ↑ Zarządzenie nr 15 Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 10 lipca 1980 r. w sprawie ustalenia wykazu miejscowości w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. Urz. MAGTiOŚ z 1980 r., nr 4, poz. 9); Wykaz urzędowych nazw miejscowości w Polsce, t. 3, Warszawa 1982, s. 524; Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 17 grudnia 2002 r. w sprawie ustalenia i zmiany urzędowych nazw niektórych miejscowości w województwach: dolnośląskim, kujawsko-pomorskim, lubelskim, lubuskim, mazowieckim, opolskim, podlaskim, pomorskim, śląskim, świętokrzyskim, warmińsko-mazurskim, wielkopolskim i zachodniopomorskim oraz obiektu fizjograficznego w województwie podkarpackim (Dz.U. z 2002 r. nr 233, poz. 1964).
- ↑ Małe miasta. Przestrzenie, red. Mariusz Zemło. „Acta Collegii Suprasliensis”, tom III, Collegium Suprasliense, Supraśl 2003, s. 267. ISBN 83-916520-2-5
- ↑ Wąsosz - miejsce pogromu w 1941 r.. [w:] Wirtualny Sztetl [on-line]. sztetl.org.pl. [dostęp 2018-01-30].
- ↑ J.J. Milewski, Zagłada Żydów w Wąsoszu w świetle akt sprawy karnej Mariana Rydzewskiego, „Biuletyn Historii Pogranicza”, 2002, nr 3, s. 91.
Linki zewnętrzneEdytuj
- Oficjalna strona Gminy Wąsosz
- Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Gminy Wąsosz
- Wąsosz (8), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 177.