Wikipedia

Wołodymyr Wernadski

ukraiński i radziecki minerolog, geochemik i filozof przyrody
(Przekierowano z Władimir Wiernadski)

Wołodymyr Iwanowycz Wernadski (ukr. Володимир Іванович Вернадський; ros. Владимир Иванович Вернадский; ur. 28 lutego?/12 marca 1863 w Petersburgu, zm. 6 stycznia 1945 w Moskwie) – ukraiński[1][2][3] i radziecki mineralog i geochemik, uznawany za jednego z twórców geochemii, biogeochemii i radiogeologii, założyciel Akademii Nauk Ukrainy (obecnie Narodowa Akademia Nauk Ukrainy)[4], przedstawiciel naukowego nurtu rosyjskiego kosmizmu[5][6].

Wołodymyr Wernadski
Володимир Іванович Вернадський
Ilustracja
Wernadski w 1934 roku
Data i miejsce urodzenia

28 lutego?/12 marca 1863
Petersburg, Imperium Rosyjskie

Data i miejsce śmierci

6 stycznia 1945
Moskwa, ZSRR

Zawód, zajęcie

geolog

Narodowość

ukrainiec

Alma Mater

Petersburski Uniwersytet Państwowy

Faksymile
Odznaczenia
Nagroda Stalinowska
Order Czerwonego Sztandaru Pracy
Carskie:
Order Świętej Anny II klasy (Imperium Rosyjskie) Cesarski i Królewski Order Świętego Stanisława II klasy (Imperium Rosyjskie)
Multimedia w Wikimedia Commons

Jego idea noosfery stanowi ważny wkład w pojmowanie filozofii przyrody w Ukrainie i Rosji na początku XX wieku. Szczególnie znany jako autor książki Biosfera z 1926 roku, w której spopularyzował wprowadzony przez Eduarda Suessa w 1885 roku termin biosfera, formułując hipotezę, że życie jest siłą, która kształtuje geologicznie Ziemię. W 1943 roku otrzymał Nagrodę Stalinowską.

Życiorys edytuj

 
Wołodymyr Wernadski jako uczeń Pierwszego Klasycznego Gimnazjum w St. Petersburgu, 1878
 
Wołodymyr Wernadski, Paryż 1889

Wernadski urodził się w Petersburgu w Imperium Rosyjskim 12 marca 1863. Według przekazu rodzinnego jego ojciec był potomkiem Kozaków zaporoskich[7]. Był on profesorem ekonomii politycznej w Kijowie, później przeniósł się do Petersburga. Jego matka była rosyjską szlachcianką, pochodzącą z ukraińskich Kozaków[8].

W 1885 roku ukończył studia w Petersburskim Uniwersytecie Państwowym.

Szukając tematu na pracę doktorską, po raz pierwszy udał się do Neapolu, aby studiować pod kierunkiem krystalografa Arcangela Scacchiego. Ponieważ okazało się, że miał on objawy demencji, Wernadski wyjechał do Niemiec, by studiować pod nadzorem Paula Grotha. Tam nauczył się posługiwać nowoczesnym sprzętem badawczym, który wykorzystał do opracowania metod badania optycznych, termicznych, sprężystych, magnetycznych i elektrycznych właściwości kryształów. Miał tam również dostęp do laboratorium fizycznego Leonharda Sohncke (dyrektora Instytutu Fizyki Uniwersytetu w Jenie w latach 1883–1886; profesora fizyki Politechniki w Monachium w latach 1886–1897), który w tym czasie także zajmował się krystalografią.

Uczestniczył w Pierwszym Walnym Zjeździe Ziemstw, który odbył się w Petersburgu w przededniu rewolucji 1905 roku, gdzie dyskutowano o metodach wywierania presji przez społeczeństwo na władze; został członkiem liberalnej Partii Konstytucyjno-Demokratycznej (KD). Pracował jako profesor, a później jako prorektor Uniwersytetu Moskiewskiego, z której to funkcji zrezygnował w 1911 roku w proteście przeciwko polityce carskiego rządu. Po rewolucji lutowej 1917 roku pracował w kilku komisjach rolnictwa i edukacji rządu tymczasowego, w tym jako asystent ministra edukacji[9].

Wernadski pierwszy spopularyzował koncepcję noosfery, szeroko propagował ideę biosfery jako pojęcia w znaczeniu w dużym stopniu uznawanym przez dzisiejszą społeczność naukową[10]. Samo słowo biosfera zostało wymyślone przez austriackiego geologa Eduarda Suessa, którego Wernadski poznał w 1911 roku.

Według Wernadskiego noosfera jest trzecim etapem rozwoju Ziemi, po geosferze (materia nieożywiona) i biosferze (życie biologiczne). Tak jak pojawienie się życia w sposób zasadniczy zmieniło geosferę, tak – zdaniem Wernadskiego – pojawienie się ludzi obdarzonych zdolnościami poznawczymi całkowicie przekształci biosferę (poglądy te nie były powszechnie akceptowane na Zachodzie). Jako jeden z pierwszych naukowców zauważył, że obserwowana zawartość tlenu, azotu i dwutlenku węgla w atmosferze ziemskiej jest wynikiem procesów biologicznych. W 1920 roku opublikował pracę, w której argumentował, że żywe organizmy mogą zmieniać kształt planety tak samo, jak zjawiska fizyczne. Wernadski uznawany jest za jednego z pionierów formułujących podstawy naukowe nauk przyrodniczych[11].

Był członkiem Rosyjskiej i Radzieckiej Akademii Nauk od 1912 roku oraz jednym z założycieli i pierwszym prezesem Ukraińskiej Akademii Nauk w Kijowie (od 1918). Był założycielem Ukraińskiej Biblioteki Narodowej oraz Tawrijskiego Uniwersytetu Narodowego na Krymie, noszącego obecnie jego imię. Podczas wojny domowej w Rosji był gospodarzem spotkania młodych intelektualistów, którzy później założyli ruchu polityczny eurazjatyzm[12].

W latach 30. i na początku lat 40. Wernadski był konsultantem w początkowym okresie radzieckiego programu nuklearnego, jako jeden z najbardziej zdecydowanie argumentujących za wykorzystaniem energii jądrowej, prowadzeniem badań radzieckich złóż uranu i zjawiska fuzji jądrowej, prowadzonych w Instytucie Radu. Zmarł jednak przed ukończeniem tego programu.

W kwestii poglądów religijnych Wernadski był ateistą[13]. Interesował się hinduizmem i Rygwedą[10][14].

 
Moneta wydana z okazji 150. rocznicy urodzin naukowca.

Upamiętnienie edytuj

  • Aleja oraz stacja metra w Moskwie, aleja oraz Tawrijski Uniwersytet Narodowy w Symferopolu (na Krymie), Biblioteka Narodowa Ukrainy noszą imię Wołodymyra Wernadskiego.
  • W 1963 roku w ZSRR został wydany znaczek pocztowy z okazji 100. rocznicy urodzin naukowca.
  • W 1964 roku imieniem badacza nazwano pasmo górskie(inne języki) we wschodniej części Antarktydy. Jego długość wynosi 2500 km, wysokość ponad 2000 m n.p.m.[15] W 1996 roku założono ukraińską stację antarktyczną Wiernadski.
  • 25 lutego 2013 roku Narodowy Bank Ukrainy wprowadził do obiegu srebrną monetę okolicznościową z serii "Wybitne osobistości Ukrainy" o nominale 5 hrywien z okazji 150. rocznicy urodzin Wernadskiego[16].
  • Imieniem naukowca nazwano planetoidę (2809) Vernadskij.
  • W dniach 23-25 października 2013 roku z okazji 150. rocznicy urodzin Wernadskiego UNESCO zorganizowało na Uniwersytecie Moskiewskim międzynarodową konferencję naukową Globalistics-2013.
  • Na 25 października 2019 zaplanowano wejście do obiegu na Ukrainie banknotu 1000 hrywien, na którym widnieje portret Wołodymyra Wernadskiego oraz grafika budynku, w którym ma siedzibę Prezydium Narodowej Akademii Nauk Ukrainy[17][18].

Twórczość naukowa edytuj

W wykazie prac Wernadskiego znajduje się 100 poświęconych mineralogii, 70 - biochemii, 50 - geochemii, 43 - historii nauki, 37 - organizacji nauki, 29 - krystalografii, 21 - radiologii, 14 - gleboznawstwu.

Wybrane dzieła edytuj

  • Geochemia, wydana po rosyjsku w 1924
  • Biosfera, wydana po rosyjsku w 1926; angielskie tłumaczenia:
  • Eseje o geochemii i biosferze, tł. Olga Barash, Santa Fe, NM: Synergetic Press, 2006, ISBN 0-907791-36-0

Pamiętniki edytuj

Zobacz też edytuj


Przypisy edytuj

  1. ↑ Honoring Vladimir Vernadsky: Russian-Ukrainian Scientist's 150th Year Wraps Up. archive.larouchepac.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-03)]. (ang.).
  2. ↑ Що таке ВЕРНАДСЬКИЙ ВОЛОДИМИР ІВАНОВИЧ. Універсальний Словник-Енциклопедія. (ukr.).
  3. ↑ William Jones: Book Review: Vernadsky Essays on Geochemistry. Larouchepub.com, 16 czerwca 2006. [dostęp 2015-05-17].
  4. ↑ Paul R. Samson, David C. Pitt: The Biosphere and Noosphere Reader: Global Environment, Society, and Change. London: Routledge, 1999. ISBN 978-0-415-16644-7.
  5. ↑ Teresa Obolewitch. Między nauką a metafizyką: filozofia rosyjskiego kosmizmu. „Semina Scientiarum”. 6, s. 45, 2007. ISSN 1644-3365. 
  6. ↑ Leszek Sykulski: Rosja i postczłowiek. Rosyjski transhumanizm i idea nieśmiertelności. Geopolityka.net, 2013-06-10. [dostęp 2019-07-20].
  7. ↑ Книжкова виставка - «Життя, присвячене науці» - до 150-річчя від дня народження В. І. Вернадського (1863–1945). Nplu.org, 12 lutego 2013. [dostęp 2015-05-17]. (ukr.).
  8. ↑ В.В. Томазов: Генеалогія В.І. Вернадського: походження та родинні зв'язки.
  9. ↑ Josephson P., Dronin N., Mnatsakanyan R., Cherp A., Efremenko D., Larin A.: An Environmental History of Russia. – New York: Cambridge University Press, 2013, pp. 54–57
  10. ↑ a b Aravindan Neelakandan: Vernadsky, Noosphere and Vivekananda. Centreright.in, 21 lutego 2013. [dostęp 2015-05-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (30 maja 2015)].
  11. ↑ S.R. Weart: The Discovery of Global Warming, Cambridge: Harvard Press, 2003
  12. ↑ Wernadski opisał to w Dziennikach.
  13. ↑ Lynn Margulis, Dorion Sagan: What Is Life?. University of California Press, 2000, s. 170. ISBN 978-0-520-22021-8. Cytat: Both the French paleontologist-priest Pierre Teilhard de Chardin and the Russian atheist Vladimir Vernadsky agreed that Earth is developing a global mind.
  14. ↑ Yuva Bharati February 2012 | Vivekananda Kendra Prakashan. Prakashan.vivekanandakendra.org. [dostęp 2015-05-30].
  15. ↑ Вернадского подлёдные горы (ros.)
  16. ↑ Ювілейна монета "Володимир Вернадський". bank.gov.ua. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-04)]. (ukr.).
  17. ↑ Lilly Nice: NBU fall will introduce into circulation a new banknote with a nominal value of 1000 UAH. „The Gal Post”, 2019-06-25. (ang.).
  18. ↑ Ukraine's National Bank showcases brand new UAH 1,000 banknote. UNIAN, 2019-06-25. (ang.).

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wołodymyr_Wernadski&oldid=73548896”