Władysław Łęga

polski duchowny katolicki, historyk, etnograf, archeolog

Władysław Jan Łęga (ur. 4 czerwca 1889 w Miranach k. Sztumu, zm. 2 sierpnia 1960 w Sopocie) – polski duchowny rzymskokatolicki, archeolog, etnograf, historyk, krajoznawca, podpułkownik proboszcz Wojska Polskiego.

Władysław Jan Łęga
Ilustracja
Władysław Łęga w mundurze starszego kapelana
Data i miejsce urodzenia

4 czerwca 1889
Mirany k. Sztumu

Data i miejsce śmierci

2 sierpnia 1960
Sopot

Zawód, zajęcie

duchowny rzymskokatolicki, archeolog, etnograf, historyk, krajoznawca

Odznaczenia
Złoty Krzyż Zasługi Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
Tablica pamiątkowa w grudziądzkim muzeum

Życiorys edytuj

Syn Izydora, nauczyciela, i Franciszki z Frankiewiczów. Do gimnazjum uczęszczał w Rogoźnie Wielkopolskim, świadectwo dojrzałości uzyskał w 1910. Tam też należał do tajnego Kółka Filomatów. Ukończył Wyższe Seminarium Duchowne diecezji chełmińskiej w Pelplinie, 29 marca 1914 otrzymał święcenia kapłańskie i został wikarym w Szczuce (1914–1915).

W czasie I wojny światowej został zmobilizowany w 1915 do armii niemieckiej i pełnił służbę sanitariusza i kapelana na Litwie. Zdemobilizowany, od 1916 był wikariuszem w Grucznie. W styczniu 1918 ponownie powołany do wojska – został sanitariuszem na froncie zachodnim, gdzie dostał się do niewoli amerykańskiej. Po zwolnieniu został kapelanem armii gen. Hallera we Francji, z którą powrócił do Polski w 1919.

Był kapelanem w Częstochowie, a następnie przebył szlak bojowy na Wołyniu wraz z 49 pułkiem Strzelców Kresowych. W marcu 1920 był działaczem plebiscytowym na Powiślu, następnie działał kolejno jako kapelan szpitalny w Grudziądzu, Krakowie, kapelan szpitala polowego w Mirze i kapelan wojskowy w Katowicach. Ukończył studia z archeologii i etnografii z etnologią na Uniwersytecie Poznańskim, zakończone obroną w 1928 pracy doktorskiej Kultura Pomorza we wczesnym średniowieczu na podstawie wykopalisk. Od 1 lipca 1921 do września 1939 był administratorem parafii w Grudziądzu. Na stopień proboszcza został mianowany ze starszeństwem z dniem 19 marca 1937 roku i 2. lokatą w duchowieństwie wojskowym wyznania rzymskokatolickiego[1].

Tutejszy poewangelicki kościół garnizonowy św. Stanisława przystosował do kultu katolickiego i od 1926 udostępnił również ludności cywilnej. Założył Towarzystwo Opieki nad Żołnierzami, którego był prezesem. Był honorowym kustoszem Muzeum Miejskiego, działaczem m.in. Towarzystwa Czytelni Ludowych i Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, Związku Filomatów Pomorskich, współzałożycielem grudziądzkiego Koła Historycznego poświęconego dziejom regionu. Działał w Towarzystwie Naukowym w Toruniu i od 1923 był redaktorem jego wydawnictw, był członkiem PAU i Komisji Archeologicznej PTPN. W 1925 był współzałożycielem Towarzystwa Historycznego w Grudziądzu. Opublikował około 150 własnych prac naukowych.

W czasie II wojny światowej ukrywał się przed Niemcami we Lwowie i w okolicach Tarnowa. W 1945 krótko przebywał w Radzyniu Chełmińskim, a następnie został proboszczem parafii NMP Gwiazdy Morza w Sopocie, osiągając godność prałata. Kontynuował działalność naukową (był m.in. przewodniczącym Komisji Archeologicznej Gdańskiego Towarzystwa Naukowego), publikując prace poświęcone historii i kulturze ludowej Pomorza, w tym Grudziądza. Pochowanyna cmentarzu katolickim w Sopocie (kwatera B4-Z3-3)[2]. W 2005 jego imię otrzymało Muzeum w Grudziądzu.

Posiadał tytuł Tajnego Szambelana papieskiego.

 
Grób ks. Władysława Łęgi na cmentarzu katolickim w Sopocie

Ważniejsze publikacje edytuj

Historia
  • Obraz gospodarczy Pomorza Gdańskiego w XII i XIII w., wyd. Inst. Zachodni, Poznań 1949.
  • Społeczeństwo i państwo gdańsko-pomorskie w XII i XIII wieku, wyd. Inst. Zachodni, Poznań 1956.
Etnografia
  • O składnikach etnograficznych Pomorza w wiekach ubiegłych, Toruń, 1923.
  • Ziemia Malborska, Toruń 1933.
  • Okolice Świecia. Materiały etnograficzne. wyd. Gdańskie Towarzystwo Naukowe, Gdańsk 1960.
  • Ziemia Chełmińska, „Prace i Materiały Etnograficzne”, t. XVII, Wrocław 1961.
Archeologia
  • Kultura Pomorza we wczesnem średniowieczu na podstawie wykopalisk, Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu, 1930.
  • Toruń i okolica w czasach przedhistorycznych, Toruń 1933.
  • Cmentarzysko lateńsko-rzymskie z Chełmna, Toruń 1938.
  • Żuławy Gdańsko-Malborskie w świetle wykopalisk, Przegląd Archeologiczny 9, Poznań 1953, s. 287–296.
  • Handel między państwem rzymskim a Pomorzem Nadwiślańskim od I w. przed n.e. do VI w. n.e., Przegląd Archeologiczny, T.10: 1954–56 (wyd. 1958). s. 5–87.
  • Ziemia chełmińska na przełomie epoki brązu i żelaza, Rocznik Grudziądzki 1, 1960, s. 205–250.
Inne
  • Madera, Marokko – Hiszpania. Wrażenia z wycieczki, Grudziądz 1931.
  • Legendy Pomorza, Wydawnictwo Morskie, Gdynia 1958.
  • Cienie i blaski lat szkolnych, Wejherowo 1997.

Ordery i odznaczenia edytuj

Upamiętnienie edytuj

Ks. ppłk. dr Władysław Łęga jest patronem Oddziału PTTK w Grudziądzu[5].

Przypisy edytuj

  1. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 406.
  2. śp. Władysław Łęga
  3. M.P. z 1936 r. nr 66, poz. 131 „za zasługi na polu pracy naukowej”.
  4. Zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 1, s. 2, 19 marca 1936. 
  5. Nasz patron [online], www.grudziadz.pttk.pl [dostęp 2020-12-30].

Bibliografia edytuj

  • Wiesław Bieńkowski, Łęga Władysław, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 18, Wrocław, Ossolineum, 1973.
  • Eugenia Sławińska, Życie kulturalno-literackie Grudziądza w latach 1918–1939, Gdańsk: Ossolineum, 1980, ISBN 83-04-00662-6, OCLC 830257830.
  • Jerzy Krzyś, Przyczynki do życiorysu ks. Władysława Łęgi, „Grudziądz. Biuletyn Koła Miłośników Dziejów Grudziądza”, R. 3, 1993, nr 1–2.
  • Diecezja toruńska. Historia i teraźniejszość, t. 8, Dekanat grudziądzki, praca zbior. pod red. Stanisława Kardasza, Toruń, Toruńskie Wydaw. Diecezjalne, 1997, ISBN 83-86471-35-2.
  • Marian Kochanowski, Łęga Władysław Jan, [w:] Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, Suplement I, pod red. Zbigniewa Nowaka, Gdańsk, Gdańskie Towarzystwo Naukowe, 1998, ISBN 83-87359-20-3.
  • Wioletta Pacuszka, Ks. dr Władysław Łęga, [w:] 120 lat Muzeum w Grudziądzu, red. Anna Wajler, Grudziądz, Muzeum w Grudziądzu, 2004, ISBN 83-88076-14-0.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik Oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.

Linki zewnętrzne edytuj