Władysław Świtalski
Władysław Bronisław Świtalski (ur. 27 czerwca 1875 w Kąkolewie[a] k. Leszna, zm. 9 lutego 1945 we Fromborku) – duchowny rzymskokatolicki, profesor teologii i filozofii, rektor Akademii Państwowej w Braniewie, Sługa Boży[2][3].
 Władysław Świtalski | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Rektor Państwowej Akademii w Braniewie | |
| Okres sprawowania |
1914–1917, |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Inkardynacja | |
| Prezbiterat |
10 września 1899[1] |
Życiorys edytuj
Urodził się 27 czerwca 1875 w Kąkolewie koło Leszna. Jego ojciec, Marcin Świtalski (1849–1929), był z wykształcenia matematykiem. W 1890 roku rodzina osiedliła się w Braniewie, gdy ojciec otrzymał posadę w królewskim gimnazjum w Braniewie (pracował jako nauczyciel matematyki i fizyki w gimnazjum, później też jako lektor języka polskiego w Liceum Hosianum). Z rodzicami przyjechały do Braniewa ich dzieci – Władysław i o jedenaście lat młodsza siostra Helena[4].
Władysław Świtalski po uzyskaniu matury w braniewskim gimnazjum w 1893 roku rozpoczął studia teologiczne w Seminarium Duchownym (Liceum Hosianum) w Braniewie. Następnie w latach 1897–1899 studiował filozofię na Uniwersytecie w Monachium. Święcenia kapłańskie otrzymał 10 września 1899 i pracował przez pewien czas jako wikariusz w Olsztynie. W styczniu 1900 roku uzyskał tytuł doktora filozofii. W latach 1902–1903 kontynuował studia na Uniwersytecie we Wrocławiu. W 1903 roku został mianowany profesorem nadzwyczajnym, a w grudniu 1907 roku zwyczajnym na wydziale filozofii „Liceum Hosianum” w Braniewie, w którym pracował również jego ojciec. Władysław Świtalski wykładał filozofię i pedagogikę. Dwukrotnie pełnił funkcję rektora Państwowej Akademii w Braniewie (w latach 1914–1917 i 1926–1927). W roku akademickim 1922/23 zorganizował w Bonn Akademię św. Alberta Wielkiego, czyli Katolicki Instytut Filozoficzny. Był członkiem kilku towarzystw naukowych, należał m.in. do Kant-Gesellschaft[5] oraz Warmińskiego Towarzystwa Historycznego[6].
W 1923 otrzymał tytuł doktora honoris causa Wydziału Teologicznego Uniwersytetu w Bonn[3]. W 1927 otrzymał profesurę Akademii Państwowej w Braniewie (taką nazwę nosiło wówczas Hosianum).
W 1932 roku został mianowany kanonikiem kapituły we Fromborku. Otrzymał kanonię św. Stanisława, do której przeprowadził się z Braniewa w 1933. Wraz z nim zamieszkała w kanonii jego siostra Helena, doktor matematyki, wykładowca w braniewskich szkołach. Ich mieszkanie i ogród służą często jako miejsce opieki dla starych i schorowanych profesorów nauczycieli braniewskich szkół, m.in. historyk Hermann Hefele przebywał w ich kanonii do swojej śmierci[7]. Ksiądz Świtalski pełnił funkcję kaznodziei katedralnego i ekonoma kapitulnego. W kurii biskupiej zajmował się sprawami katechetycznymi i żeńskimi klasztorami, był m.in. komisarzem do spraw zgromadzenia sióstr katarzynek w Braniewie.
Podczas II wojny światowej opiekował się przebywającymi we Fromborku polskimi jeńcami wojennymi. Odprawiał dla nich po polsku nabożeństwa w katedrze w kaplicy św. Jerzego (tzw. kaplicy polskiej)[8]. Armia czerwona zajęła Frombork 8 lutego 1945. W dzień po rozpoczęciu okupacji rosyjskiej, 9 lutego 1945, został zamordowany – zastrzelony przez młodocianego rosyjskiego żołnierza w pobliżu budynku kanonii pw. św. Stanisława we Fromborku[2]. Na chwilę przed śmiercią ks. Świtalski wziął do ręki różaniec i modlił się.
Został pochowany dopiero po kilku dniach. Kanonik Anton Krause pochował go w swoim ogrodzie, w pobliżu miejsca śmierci, gdyż byli sąsiadami. Miejsce pochówku było potem przez wielu poszukiwane, zarówno przez księży, jak i mieszkańców, gdyż kanonik Krause wkrótce zmarł – 2 miesiące po ks. Świtalskim. Na początku lat 50. dwóm mieszkankom udało się odnaleźć miejsce pochówku i zwłoki księdza Świtalskiego. Zwłoki rozpoznano m.in. po charakterystycznym zimowym kożuchu kapłana[7]. 9 maja 1955 z inicjatywy ojca Mariana Kubrychta, ówczesnego proboszcza katedry we Fromborku, ks. Augustyn Szarnowski wraz z ks. Józefem Łapotem i kanclerzem kurii ks. Franciszkiem Bryksem dokonali ekshumacji pospiesznie przy kanonii pochowanego księdza Świtalskiego, a następnie jego szczątki przeniesiono na cmentarz kapitulny we Fromborku[9][10].
Proces beatyfikacyjny edytuj
15 września 2007 arcybiskup Wojciech Ziemba, metropolita warmiński, otworzył proces beatyfikacyjny dotyczący męczenników drugiej wojny światowej – ofiar hitleryzmu i komunizmu. Władysław Świtalski jest jednym z 46 męczenników warmińskich II wojny światowej. 5 listopada 2011 zakończył się diecezjalny etap procesu beatyfikacyjnego[11].
Publikacje edytuj
- Des Chalcidius Kommentar Zu Plato's Timaeus Eine Historisch-Kritische Untersuchung, Münster 1902 (wyd. wznowione 2013)
- Die erkenntnistheoretische Bedeutung des Citats. Ein Beitrag zur Theorie des Autoritätsbeweises, Braunsberg wydawnictwo G. Riebensahm 1905
- Das deutsche Volkstum und die Vaterlandsliebe nach Fichtes Reden an die deutsche Nation: Rede zur Feier des Geburtstages Seiner Majestät des Kaisers und Königs Wilhelms II. am 27. Januar 1906 in der Aula des Königlichen Lyceums Hosianum zu Braunsberg gehalten, Braunsberg 1906.
- Das Leben der Seele : Eine Einführung in die Psychologie Bender, Braunsberg, 1907
- Der Wahrheitsbegriff des Pragmatismus nach William James; eine erkenntniskritische Studie,: Ostpr. Heyne, Braunsberg, 1910
- Vom Denken u. Erkennen Eine Einführung in das Studium der Philosophie, Kösel, Kempten, 1914, München 1924
- Zur Analyse des Subjektsbegriffs Eine logisch-psycholog. Studie Braunsberg (Ostpr.) 1914, Heynes Buchdruckerei
- Verzeichnis der Vorlesungen am Kgl. Lyceum Hosianum zu Braunsberg. 1914
- Verzeichnis der Vorlesungen an der Königlichen Akademie zu Braunsberg im Sommer-Semester 1915
- Verzeichnis der Vorlesungen an der Königlichen Akademie zu Braunsberg im WinterSemester 1915
- Der Wahrheitssinn: Ein Beitrag zur Psychologie des Erkennens, 1917
- Verzeichnis der Vorlesungen am Königl. Lyceum Hoseanum zu Braunsberg. 1917
- Die Idee als Gebilde und Gestaltungsprinzip des geistigen Lebens 1918
- Probleme der Erkenntnis : gesammelte Vorträge und Abhandlungen. 1-2, Münster 1923
- Kant und der Katholizismus : Vortrag, gehalten auf der Heidelberger Tagung der Görres-Gesellschaft am 29. September 1924, Aschendorffsche Verlagsbuchh., Münster in Westfalen, 1925
- Der neudeutsche Idealismus und die deutsche Bildung, 1926
- Die Philosophie, ihr Sinn und ihre Bedingheit, 1927
- Deuten und Erkennen : Ein Beitrag zur Wissenschaftslehre, Braunsberg 1928
- Geist und Gesinnung. 3 akademische Reden, Braunsberg 1928
- Verzeichnis der Vorlesungen an der Staatl. Akademie zu Braunsberg im Sommersemester 1932, Königsberg 1932
- Verzeichnis der Vorlesungen an der Staatl. Akademie zu Braunsberg im Sommersemester 1933, Braunsberg 1933
Zobacz też edytuj
Uwagi edytuj
- ↑ Spotyka się też błędną nazwę miejsca urodzenia: Kąkol (np. w Encyklopedii Warmii i Mazur, błąd powielony też został na nagrobku). Źródła podają jako miejsce urodzenia Kankel bei Lissa, to jest Kąkolewo k. Leszna, zaś przysiółek o nazwie Kąkol położony jest koło Torunia. Por. informacje o osobie ZGAE, Beiheft 8 1990 oraz Jahres-Bericht über das Königlische Gymnasium Braunsberg. Ostern 1891
Przypisy edytuj
- ↑ http://www.pacelli-edition.de/kurzbiografie.html?idno=19014
- ↑ a b GTKRK, WŁADYSŁAW BRONISŁAW ŚWITALSKI — MARTYROLOGIUM [online], www.swzygmunt.knc.pl [dostęp 2017-03-07] (pol.).
- ↑ a b Władysław Świtalski - Encyklopedia Warmii i Mazur, „Encyklopedia Warmii i Mazur” [dostęp 2017-03-07] (pol.).
- ↑ Braunsberg / Ostpreußen, Unsere Schulen, Heft 64, Weihnachten 1996
- ↑ Zdzisław Kieliszek Filozoficzna spuścizna księdza Władysława Świtalskiego Studia Warmińskie 46, 89-100, 2009
- ↑ Zeitschrift für die Geschichte und Altertumskunde Ermlands (ZGAE), Band 18, Heft 1–3, Der ganzen Folge Heft 52–54, Braniewo 1913 Verzeichnis der Mitglieder des Vereins für das Jahr 1912, s. 873
- ↑ a b Bruno Schwark Ihr Name lebt: Ermländische Priester in Leben, Leid und Tod, 1958, s. 225–226
- ↑ Edmund Kurowski Dzieje Fromborka. Dzieje miasta do 1998 r., Frombork 2000, s. 81–83
- ↑ Archikatedra we Fromborku [online], www.katedra-frombork.pl [dostęp 2020-10-19].
- ↑ Słownik biograficzny Kapituły Warmińskiej, Olsztyn 1996, s. 243.
- ↑ Procesy Beatyfikacyjne » Archidiecezja Warmińska [online], archwarmia.pl [dostęp 2017-03-07] (pol.).