Władysław Krajewski (filozof)
Władysław Krajewski (ur. 14 grudnia 1919 w Warszawie, zm. 13 kwietnia 2006 tamże[2]) – polski filozof żydowskiego pochodzenia zajmujący się filozofią nauki.
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Profesor nauk humanistycznych | |
| Specjalność: filozofia nauk przyrodniczych, ontologia | |
| Alma Mater | |
| Profesura | |
| Nauczyciel akademicki | |
| Uczelnia | |
Życiorys edytuj
Urodził się w żydowskiej rodzinie komunistów. Syn Władysława Stein-Krajewskiego[3] i Zofii Warskiej (1895–1937), wnuk Adolfa Warskiego. W wieku 11 lat wyjechał z matką i jej drugim mężem Stanisławem Ryszardem Stande do Związku Radzieckiego. Szkołę średnią ukończył w Moskwie, następnie w trakcie II wojny światowej ukończył studia na Wydziale Fizyko-Matematycznym jednego z tamtejszych instytutów pedagogicznych. Po studiach przez kilka lat był nauczycielem matematyki i fizyki w szkole średniej w Jasnej Polanie. W 1946 powrócił do Polski[4]. Od listopada do sierpnia 1947 pełnił funkcję kierownika działu zagranicznego „Trybuny Robotniczej”[4]. Od 1947 do 1948 pracował w Bibliotece KC PPR[4]. W marcu 1948 został wykładowcą w Szkole Partyjnej przy Komitecie Centralnym PPR (następnie PZPR), w której od 1950 do 1951 pełnił funkcję zastępcy kierownika Katedry Materializmu Dialektycznego i Historycznego[4]. Zarazem zaocznie studiował filozofię na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie następnie aż do emerytury pracował w Instytucie Filozofii.
Od 1947 należał do PPR, a następnie do PZPR[4]. Był członkiem egzekutywy OOP, a następnie sekretarzem koła PPR na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczego Uniwersytetu Warszawskiego[4]. Pełnił funkcję członka Komitetu Uczelnianego PZPR na UW[5].
Krajewski do 1989 był jednym z głównych polskich filozofów marksistowskich o orientacji pozytywistycznej, uchodził za najwybitniejszego znawcę filozofii Fryderyka Engelsa. Stosował metodę materializmu dialektycznego w dziedzinie filozofii fizyki i innych nauk przyrodniczych. Po 1989 roku – wyznawca krytycznego racjonalizmu, rozwijanego przez Karla Poppera, a w filozofii nauki – hipotetyzmu i idealizacyjnej koncepcji nauki. Jak wspomina w wywiadzie z 2001 roku – jego mistrzami duchowymi byli Bertrand Russell i Karl Popper. Swój stosunek do marksizmu określił w tym wywiadzie następująco:
- „Odrzucam dziś historiozofię Marksa jako nienaukową i fałszywą, jednakże, w odróżnieniu od niektórych innych marksistów, nie potępiam w czambuł filozofii marksistowskiej. Sądzę, że w materializmie dialektycznym jest wiele cennych idei, które współbrzmią z krytycznym racjonalizmem i z całym realistycznym nurtem współczesnej filozofii nauki”.
Wychowawca paru pokoleń polskich filozofów. Ojciec filozofa Stanisława Krajewskiego. Był wiceprzewodniczącym Polskiego Towarzystwa Filozoficznego. Został pochowany 21 kwietnia na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie (kwatera 51A-V-26).
Prace edytuj
- O dialektyce marksistowskiej, wyd. Czytelnik, Warszawa 1951;
- O materializmie historycznym, wyd. Wiedza Powszechna, Warszawa 1953;
- Światopogląd Mariana Smoluchowskiego, wyd. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1956;
- O wieczności materii i jej ruchu, wyd. Książka i Wiedza, Warszawa 1956;
- Ontologia, wyd. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1960;
- W sprawie poglądów filozoficznych Jana Łukasiewicza, [w:] „Studia Filozoficzne” nr 2, 1962;
- Szkice filozoficzne, wyd. Książka i Wiedza, Warszawa 1963;
- Związek przyczynowy, wyd. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1967;
- Pojęcie prawa nauki a konwencjonalizm początku XX wieku: zbiór rozpraw, wyd. Ossolineum, 1972;
- Engels o ruchu materii i jego prawidłowości: główne idee „Dialektyki przyrody” z perspektywy stu lat, wyd. Książka i Wiedza, Warszawa 1973;
- Prawa nauki: przegląd zagadnień metodologicznych i filozoficznych, wyd. Książka i Wiedza, Warszawa 1982, II wyd. 1998;
- Współczesna filozofia naukowa: metafilozofia i ontologia, wyd. Wydział Filozofii i Socjologii UW, Warszawa 2005.
Przypisy edytuj
- ↑ Prof. dr hab. Władysław Krajewski, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [dostęp 2023-07-13].[martwy link]
- ↑ Krajewski Władysław, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2023-09-28].
- ↑ Stanisław Krajewski, Sprawa Edyty Stein [online] [dostęp 2018-08-30].
- ↑ a b c d e f Informacje w BIP IPN. [dostęp 2022-02-26].
- ↑ Tadeusz Rutkowski: Na styku nauki i polityki. Uniwersytet Warszawski w PRL 1944–1989. W: Dzieje Uniwersytetu Warszawskiego po 1945. Piotr M. Majewski (red.). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2016, s. 476. ISBN 978-83-235-1791-7.
Linki zewnętrzne edytuj
- ''Dlaczego tyle wiedząc, byłem tak długo komunistą?'' [online], Respublica Nova.[martwy link]