Władysław Raginis

Kapitan przedwojennego Wojska Polskiego, dowódca obrony Wizny, Bohater Narodowy

Władysław Raginis (ur. 3 lipca 1908[a] w Zarinach pod Dyneburgiem, zm. 10 września 1939 w Górze Strękowej) – kapitan piechoty Wojska Polskiego, heroiczny dowódca obrony Wizny, pośmiertnie odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari, Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski oraz awansowany do stopnia majora.

Władysław Raginis
Ilustracja
kapitan piechoty kapitan piechoty
Data i miejsce urodzenia

3 lipca 1908
Zariny w parafii Nejborn (Jaunborne)[1], gubernia kurlandzka, Imperium Rosyjskie

Data i miejsce śmierci

10 września 1939
Góra Strękowa, Polska

Przebieg służby
Lata służby

1927–1939

Siły zbrojne

Wojsko Polskie

Jednostki

Batalion KOP „Osowiec”

Stanowiska

dowódca 3 kompanii „Wizna”

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa
obrona Wizny

Odznaczenia
Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski Srebrny Krzyż Zasługi (II RP)
Kościół w inflanckiej miejscowości Nejborn[2], gdzie ochrzczono W. Raginisa
Schron kpt. Władysława Raginisa k. Góry Strękowej
Pogrzeb odnalezionych szczątków kpt. Władysława Raginisa i por. Brykalskiego na Górze Strękowej

Życiorys edytuj

Był synem Kazimierza i Genowefy z Sokołowskich[4]. Po ukończeniu Gimnazjum w Wilnie, w 1927 wstąpił do Szkoły Podchorążych Piechoty w Komorowie k. Ostrowi Mazowieckiej. Po jej ukończeniu kontynuował edukację wojskową w Oficerskiej Szkole Piechoty, którą ukończył w stopniu podporucznika ze starszeństwem od 15 sierpnia 1930[5]. Następnie pełnił służbę w 76 Lidzkim pułku piechoty w Grodnie jako dowódca plutonu, zajmując w tymże samym 1930 roku 565 lokatę pośród podporuczników piechoty[6]. Zarządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Ignacego Mościckiego z 12 marca 1933 r. (opublikowanym w dniu 14.03.1933 r. w Dzienniku Personalnym Ministerstwa Spraw Wojskowych) został awansowany do stopnia porucznika, ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1933 r. i 103 lokatą w korpusie oficerów piechoty[7]. Na dzień 1 lipca 1933 r., jako oficer 76 pp, zajmował nadal 103 lokatę w swoim starszeństwie i 2070 lokatę łączną wśród poruczników piechoty[8], a w dniu 5 czerwca 1935 r. była to już 100 lokata w starszeństwie (1818 lokata łączna)[9]. W połowie lat 30. pełnił również funkcję instruktora - wykładowcy w Szkole Podchorążych Piechoty, której był absolwentem.

W 1937 został odznaczony przez premiera RP Srebrnym Krzyżem Zasługi[10]. Na stopień kapitana został mianowany ze starszeństwem z dniem 19 marca 1938 i 239. lokatą w korpusie oficerów piechoty[11]. W marcu 1939 pełnił służbę w batalionie fortecznym KOP „Sarny” na stanowisku dowódcy plutonu 4. kompanii[12][13]. 27 sierpnia 1939 obsadził wraz ze swoją kompanią schrony bojowe twierdzy Osowiec.

Kampania polska w 1939 edytuj

2 września 1939 mjr Jakub Fober, opuszczając ze swym batalionem „Wiznę”, przekazał kpt. Raginisowi dowództwo nad całością obrony odcinka „Wizna”, tj. pasa o szerokości 9 km, który był fragmentem linii obronnej Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew” gen. Czesława Młot-Fijałkowskiego na rzekach Narwi i Biebrzy, osłaniającej prawe skrzydło polskiego ugrupowania. „Wizna” zamykała ważną arterię komunikacyjną, szosę ŁomżaBiałystok i drogę ZambrówOsowiec. Dowodząc 360 żołnierzami (w tym 20 oficerów)[14], bronił powierzonego mu odcinka przed nacierającym XIX Korpusem Armijnym pod komendą gen. Heinza Guderiana, liczącym 42 200 żołnierzy, w tym 1200 oficerów[15]. Podczas obrony Wizny, zwanej również polskimi Termopilami, kpt. Władysław Raginis oraz jego zastępca, por. Stanisław Brykalski, złożyli przysięgę, że żywi nie oddadzą bronionych pozycji. W polskiej historiografii istnieje niepotwierdzony przekaz, iż po trzech dniach niemieckiego natarcia gen. Heinz Guderian zagroził, że jeśli polscy żołnierze się nie poddadzą, rozstrzela jeńców wojennych[potrzebny przypis]. Pomimo groźby, obrona ostatniego punktu oporu – bunkra dowodzenia na Górze Strękowej – trwała nadal, aż do wyczerpania się zapasów amunicji. Wówczas Raginis, około godziny 12 w południe 10 września, rozkazał swoim żołnierzom złożyć broń i oddać się do niewoli. Następnie, ciężko ranny, dopełnił słów złożonej przysięgi – pozostał na stanowisku dowodzenia i popełnił samobójstwo, rozrywając się granatem.

W Wiźnie po wojnie umieszczono tablicę z napisem: Przechodniu, powiedz Ojczyźnie, żeśmy walczyli do końca, spełniając swój obowiązek.

Rodzina kpt. Raginisa została oficjalnie powiadomiona o jego śmierci pod Wizną dopiero po 3 latach – w 1943 Maria Morawska, siostra kapitana, otrzymała zawiadomienie poprzez PCK z określeniem, że Władysław Raginis służył w Korpusie Ochrony Pogranicza.

Szczątki kpt. Raginisa odnaleźli i ekshumowali członkowie Stowarzyszenia Wizna 1939[16] pod kierownictwem Dariusza Szymanowskiego. Zidentyfikowano je po badaniach DNA, przeprowadzonych przez Zakład Medycyny Sądowej przy Uniwersytecie Medycznym w Białymstoku[17], na zlecenie kierującego ekshumacją Dariusza Szymanowskiego. Po 72 latach kpt. Władysław Raginis i por. Stanisław Brykalski pochowani zostali z wojskowymi honorami. 10 września 2011 odbył się ich oficjalny pogrzeb. Kpt. Raginis i por. Brykalski spoczęli w schronie dowodzenia na Górze Strękowej pod Wizną[18].

Awanse i odznaczenia pośmiertne edytuj

Uchwałą Prezydium Krajowej Rady Narodowej z 9 stycznia 1947 Władysław Raginis został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za czyny odwagi i męstwa wykazane w walce z niemieckim najeźdźcą podczas kampanii wrześniowej 1939 roku[19]. 13 maja 1970 został przez Radę Państwa pośmiertnie odznaczony Krzyżem Złotym tego orderu.

Pośmiertnie, postanowieniem prezydenta Lecha Kaczyńskiego z 28 sierpnia 2009 „za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej” został odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski[20], order został przekazany 6 września tego roku podczas uroczystości upamiętniającej obronę Wizny[21].

1 sierpnia 2012 minister obrony narodowej Tomasz Siemoniak podpisał decyzję o pośmiertnym mianowaniu Władysława Raginisa na stopień majora. Oficjalne ogłoszenie i przekazanie aktów mianowania odbyło się 8 września 2012, podczas uroczystości upamiętniających bitwę pod Wizną, na których odprawiono mszę polową oraz apel poległych[22].

Władysław Raginis w kulturze edytuj

Heroiczna walka i bohaterska śmierć kpt. Raginisa stała się inspiracją twórców kultury i oświaty, w tym m.in.:

  • filmu dokumentalnego pt. Wierność (1969)[23] według scenariusza i w reżyserii Grzegorza Królikiewicza[24];
  • filmu dokumentalnego pt. „Dzwony znad Wizny” (1969)[25] zrealizowany przez Franciszka Burdzego;
  • utworu „40:1" (Czterdzieści do jednego) – autorstwa szwedzkiego zespołu metalowego Sabaton[26]; przed swoim koncertem w Polsce, 23 października 2008 roku, członkowie Sabatonu odwiedzili Wiznę, aby oddać tam hołd żołnierzom kpt. Raginisa[27]. Reżyserem teledysku do piosenki „40:1" jest wnuk siostry Władysława Raginisa – Jacek Raginis-Królikiewicz[28];
  • filmu dokumentalnego "Strękowa góra walczy" ramach programu z cyklu "Było, nie minęło" (premiera: 25 września 2010 roku)[29];
  • w 2007 roku na portalu poetyckim Jest-lirycznie pojawiło się haiku Wołodyjowski znad Wizny poświęcone bohaterskiej śmierci mjr. Raginisa[30];
  • komiksu Wizna 1939 40:1 autorstwa Rafała Roskowińskiego[31];
  • w 2013 roku została wydana płyta „Kto dziś upomni się o pamięć?” zespołu Forteca, na której znajduje się utwór „Obrońcy spod Wizny”[32];
  • wiersza "Ciężko ranny kapitan Raginis podejmuje decyzję" autorstwa Wojciecha Borosa, opublikowanego kwartalniku literackim Red. (2/2009);
  • w 2020 roku ukazała się książka autorstwa Jacka Komudy pt. Wizna, wydana przez wydawnictwo "Fabryka Słów" z Lublina.

Upamiętnienie edytuj

1 września 1985 wprowadzono do obiegu znaczek o wartości 5 zł prezentujący portret kpt. Władysława Raginisa i obronę Wiziny[33].

Wizerunek Władysława Raginisa znalazł się na znaczku pocztowym z serii pt. „Wojna Obronna Polski 1939” wydanej przez Pocztę Polską dla upamiętnienia 50. rocznicy napaści na Polskę i wybuchu II wojny światowej (1989).

2019 roku Narodowy Bank Polski wprowadził do obiegu srebrną monetę Polskie Termopile – Wizna o nominale 20 złotych[34].

W plebiscycie polskiego przewoźnika kolejowego Polregio, Władysław Raginis został wybrany patronem jednego z pociągów w województwie podlaskim. Plebiscyt odbył się w 2019 roku pod auspicjami Prezydenta RP Andrzeja Dudy z okazji 100. rocznicy odzyskania niepodległości przez Polskę. Pociąg kursował na trasach: Białystok-Ełk, Białystok-Kuźnica Białostocka i Białystok-Szepietowo.[35]

Władysław Raginis jest również patronem m.in.:

W plebiscycie na Wydarzenie Historyczne 2011 Roku, w którym wzięło udział ok. 5 tysięcy internautów, zwyciężył uroczysty pochówek kpt. Władysława Raginisa i por. Stanisława Brykalskiego, dowódcy obrony odcinka Wizna z honorami godnymi oficerów Wojska Polskiego[40]. Gala finałowa odbyła się 4 kwietnia 2012 r. w Wołominie.

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

  1. Zarządzeniem Ministra Spraw Wojskowych, opublikowanym w dniu 12 marca 1934 r., nastąpiło sprostowanie daty urodzenia por. Władysława Raginisa - z „ur. 27.6.1908 r.” - na „ur. 3.7.1908 r.”[3].

Przypisy edytuj

  1. Korzenie mjr. Władysława Raginisa /obrońcy Wizny/ w Lipołatach gm. Widze
  2. Nejborn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 949.
  3. Dziennik Personalny MSWojsk. ↓, Nr 7 z 12 III 1934, s. 99.
  4. https://www.facebook.com/photo.php?fbid=568800586502786 [dostęp: 2014-03-19]
  5. Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932, s. 126.
  6. Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty 1930 ↓, s. 139.
  7. Dziennik Personalny M.S.Wojsk. ↓, Nr 3 z 14 III 1933, s. 51.
  8. Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty 1933 ↓, s. 134.
  9. Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty 1935 ↓, s. 132.
  10. Zarządzenia Prezesa Rady Ministrów. Nadanie Krzyża Zasługi. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 2, s. 40, 11 listopada 1937. 
  11. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 62.
  12. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 928.
  13. Muzeum Polskich Formacji Granicznych, Kadra 1918-1939 – Władysław Raginis
  14. „Rzeczpospolita” nr 293 (9109) z 2011 r. s. A6
  15. Bitwa pod Wizną. wpk.p.lodz.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-05-22)]. na podst. Apoloniusz Zawilski, Bitwy polskiego września, Warszawa 1973
  16. "Powrócili do swojej reduty..." artykuł ze stron Stowarzyszenia Wizna 1939, 10-10-2011. [dostęp 2011-11-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-08)].
  17. DNA kapitana Raginisa, Piotr Zychowicz, Rzeczpospolita,10-10-2011
  18. Bohater polskich Termopil uroczyście pochowany. polskieradio.pl, 2011-09-11. [dostęp 2011-09-16]. (pol.).
  19. Wskazany dosł jako kpt. Reginis (pośmiertnie). Por. M.P. z 1947 r. nr 51, poz. 354)
  20. M.P. z 2010 r. nr 27, poz. 253 – pkt 1.
  21. Odznaczenia dla bohaterów bitwy pod Wizną. prezydent.pl, 6 września 2009. [dostęp 2012-05-12].
  22. Chwała bohaterom !!!. Stowarzyszenie "Wizna 1939", 2012-10-04. [dostęp 2013-09-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-23)].
  23. opis filmu "Dzwony znad Wizny" w portalu FilmPolski.pl
  24. Roman Pawłowski: Przypadek Królikiewicza, Gazeta Wyborcza, 17 maja 2003 r.
  25. opis filmu "Wierność" w portalu FilmWeb.pl. [dostęp 2008-07-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-10-27)].
  26. Składamy hołd bohaterom – rozmowa z Joakimem Brodenem, autorem muzyki i tekstów szwedzkiego zespołu Sabaton, Rzeczpospolita,14.06.2008
  27. fakty-po-faktach, wiadomosc.html relacja reporterska w Faktach, TVN, 23.10.2008
  28. FilmPolski.pl, FilmPolski [dostęp 2021-10-12] (pol.).
  29. strona TVP z filmem "Było... nie minęło
  30. Wołodyjowski znad Wizny. [dostęp 2012-08-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].
  31. Rafał Roskowiński, Wizna 1939 40:1, Wydawnictwo „R&R Rafał Roskowiński”, 2008, ISBN 83-921966-2-7.
  32. FORTECA – Zespół Historyczno Patriotyczny, www.forteca.net.pl [dostęp 2017-11-27] (pol.).
  33. Tomasz Honkisz. Kronika. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 1/1986. s. 259. 
  34. Biuro prasowe NBP, NBP: nowe monety kolekcjonerskie "Polskie Termopile – Wizna", www.nbp.pl, 29 sierpnia 2019 [dostęp 2021-10-12] (pol.).
  35. Podlaski Raginis wyruszył w pierwszą trasę, www.wrotapodlasia.pl, 22 marca 2019 [dostęp 2022-11-10] [zarchiwizowane z adresu 2022-11-10] (pol.).
  36. oficjalna strona 31. Szczepu ZHP im. Władysława Raginisa w Białymstoku
  37. CG Krzysztof Gawęda, Patron Muzeum - artykuł, Muzeum Polskich Formacji Granicznych, 8 września 2012 [dostęp 2021-10-12] (pol.).
  38. Zlot 30-lecia ZHR - ezhr, wielkopolanie.ezhr.pl [dostęp 2021-10-12].
  39. GUS. Wyszukiwanie w bazie TERYT - ulice, których nazwa zawiera słowo "Raginis"
  40. Ponowny pochówek bohaterów znad Wizny Wydarzeniem Historycznym 2011!. historia.org.pl, 2012-03-01. [dostęp 2012-08-28]. (pol.).

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj