Wikipedia

Władysław Smosarski

polski matematyk

Władysław Antoni Jan Smosarski (ur. 30 września 1876 w Warszawie, zm. 21 maja 1960 w Poznaniu) – polski matematyk i meteorolog.

Życiorys edytuj

Pochodził z rodziny mieszczańskiej, był synem Władysława i Walerii z Maszatowskich. Ukończył III Gimnazjum w Warszawie (matura w 1896), po czym podjął studia na Wydziale Matematyczno-Fizycznym Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego, uwieńczone w roku 1900 stopniem kandydata nauk matematycznych[1]; praca kandydacka O twierdzeniu Dirichleta uogólnionym na sieci równoległościanów (1899) została wyróżniona złotym medalem. Po studiach Smosarski pracował w urzędach, bankach i zakładach przemysłowych w Warszawie (m.in. w Urzędzie do Sprawdzania Miar i Wag oraz w Zakładach Elektronicznych „Siemens-Schuckert”), przez pewien czas w Lublinie[1]. Od 1909 roku prowadził wykłady z meteorologii, fizyki i matematyki na Wydziale Przyrodniczym Towarzystwa Kursów Naukowych w Warszawie[2] oraz w Seminarium dla Nauczycieli Ludowych w Ursynowie k. Warszawy. Współpracował też z Warszawskim Biurem Meteorologicznym. W 1912 roku w WSR w Warszawie wykładał meteorologię, a w latach 1912 i 1913 odbył w Hamburgu i Petersburgu dodatkowe studia w zakresie meteorologii[1]. W latach 1913–1918 wykładał na Kursach Przemysłowo-Rolniczych w Warszawie.

Od początku 1919 roku był zastępcą kierownika Centralnego Instytutu Meteorologicznego w Warszawie i jednocześnie prowadził wykłady w charakterze docenta w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego[1]. Współpracował z pracownią meteorologii Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. W 1920 roku przeniósł się do Poznania, by na Wydziale Filozoficznym miejscowego Uniwersytetu podjąć – jako zastępca profesora – wykłady z meteorologii i klimatologii; powierzono mu jednocześnie zorganizowanie, a następnie kierownictwo Obserwatorium Meteorologicznego w Collegium Minus[1]. W 1923 roku uzyskał nominację na profesora nadzwyczajnego oraz stanął na czele utworzonej Katedry Meteorologii i Klimatologii na Wydziale Rolniczo-Leśnym Uniwersytetu Poznańskiego. W latach 1925–1926 uruchomił kolejne punkty Obserwatorium Meteorologicznego – na Sołaczu i w Golęcinie. W roku 1937 został profesorem zwyczajnym[1]. Nie zaprzestał współpracy z warszawskim Centralnym (później Państwowym) Instytutem Meteorologicznym, w którym kierował Wydziałem Sprawdzań Przyrządów.

Był aktywnym uczestnikiem życia naukowego krajowego i zagranicznego. Został przyjęty w poczet członków Warszawskiego Towarzystwa Naukowego (członek rzeczywisty 1915, członek zwyczajny 1929). Od 1920 roku był członkiem Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Działał czynnie w Międzynarodowej Unii Geodezyjnej i Geofizycznej, uczestniczył w jej IV (1930) i V (1933) kongresie. Wybuch II wojny światowej zastał go na kolejnym kongresie Unii w Waszyngtonie; większą część okresu wojennego spędził w Paryżu, pracując w Institut de Physique du Globe u boku prof. Charlesa Mauraina. Współpracował z ruchem oporu, po wyzwoleniu Paryża włączył się do prac polskiego Narodowego Komitetu Oporu.

Do Poznania powrócił w 1945, obejmując poprzednio zajmowaną katedrę[1]. W 1952, wraz z całym wydziałem, przeniósł się do powołanej Wyższej Szkoły Rolniczej w Poznaniu. W latach powojennych doczekał się nadania tytułu doktora nauk (1950). Kierował katedrą do końca życia (od 1959 pod nazwą Katedra Meteorologii), zmarł 21 maja 1960 w Poznaniu.

Zainteresowania naukowe Smosarskiego obejmowały meteorologię, klimatologię (głównie Polski zachodniej), optykę atmosferyczną, elektryczność atmosferyczną, magnetyzm ziemski, matematykę, teorię instrumentów, historię nauki. Ogłosił 66 prac naukowych oraz liczne drobne spostrzeżenia meteorologiczne i artykuły popularnonaukowe. Prace swoje pisał staranną polszczyzną, przejrzystym językiem, przekazując w prosty sposób skomplikowane i złożone zagadnienia. Znany był też ze specyficznego poczucia humoru, a wśród studentów miał opinię wyjątkowo wymagającego egzaminatora.

W pracy O pewnym zjawisku zmrokowym (1917) podjął próbę wyjaśnienia związku niektórych zjawisk zmrokowych z magnetyzmem ziemskim oraz szczegółowo opisał przebieg roczny elementów zórz. Prowadził obserwacje i badania nad okresowymi przebiegami temperatury, opadów, burz, jonizacji powietrza atmosferycznego. Z publikacji Smosarskiego można wymienić: podręcznik Meteorologia (1924, szóste wydanie 1957), Prace Margulesa o wahaniu ciśnienia barometrycznego (1907), Cienie obłoków na tle nieba (1915), O pewnym zjawisku zmrokowym (1917), Badania teoretyczne wahań temperatury (1922), Marche diurne des éléments météorologiques à Poznań (1929), Versuch einer Theorie der periodischen Temperaturänderungen an der Erdoberfläche (1929), Über die Polarisation des Himmelslichtes (1933), Electricité atmosphérique près de Poznań (1934), Temperatury gleby w Poznaniu 1926–1954 (1956). Zagadnieniom matematycznym poświęcił m.in. prace Teoria reszt w oświetleniu teorii grup („wiadomości Matematyczne”, 1911), Nauka o proporcjonalności w geometrii i arytmetyce („Wektor”, 1913), Zarys rozwoju geometrii w starożytności (w Poradnik dla samouków, 1911), Matematyka (1917–1918). Ogłosił też przekład Szkoły fizyki A. J. Oettingena (1912).

W 1947 był współzałożycielem Polskiego Towarzystwa Meteorologicznego i Hydrologicznego, które nadało mu tytuł członka honorowego.

Był żonaty z Kazimierą Kaszubską, miał dwóch synów: Jerzego (1908–1940) i Mirosława (1909–1932)[1].

Zmarł 21 maja 1960 roku w Poznaniu. Pochowany na Cmentarzu Sołackim św. Jana Vianey przy ul. Lutyckiej (kwatera św. Anny-7-29)[3].

Ordery i odznaczenia edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e f g h Gąsiorowski, Topolski 1981 ↓, s. 679.
  2. ↑ Dziesięciolecie Wolnej Wszechnicy Polskiej TKN: sprawozdanie z działalności Towarzystwa Kursów Naukowych, 1906–1916, opracowali Ryszard Błędowski, Stanisław Orłowski, Henryk Mościcki, Warszawa 1917, s. 81, 91 Podkarpacka BC – wersja elektroniczna
  3. ↑ Plan Poznania – Cmentarze [online], www.poznan.pl [dostęp 2021-10-14].
  4. ↑ M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1164 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w pracy zawodowej w dziedzinie szkolnictwa wyższego”.
  5. ↑ M.P. z 1955 r. nr 125, poz. 1624 – Uchwała Rady Państwa z dnia 22 lipca 1955 r. nr 0/1363 – na wniosek Ministra Szkolnictwa Wyższego.

Bibliografia edytuj

  • Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 282. [dostęp 2021-10-14].
  • Mariusz Karliński, Władysław Smosarski (1876–1960), [w:] Dzieje akademickich studiów rolniczych i leśnych w Wielkopolsce 1919–1969 (pod redakcją Stefana Barbackiego, Zbigniewa Borny i Eugeniusza Matusiewicza), Poznań 1970, s. 341–342 (z fotografią).
  • Ryszard W. Schramm, Smosarski Władysław Antoni (1876–1960), matematyk, meteorolog, prof. UP i WSR w Poznaniu, [w:] Wielkopolski słownik biograficzny (przewodniczący komitetu redakcyjnego Antoni Gąsiorowski, Jerzy Topolski), Warszawa–Poznań 1983, s. 679 (tu data śmierci: 22 maja 1960).
  • Andrzej Śródka, Uczeni polscy XIX–XX stulecia, tom IV: S–Ż, Warszawa 1998, s. 133–134 (z fotografią).
  • Słownik biograficzny matematyków polskich (redakcja Stanisław Domoradzki, Zofia Pawlikowska-Brożek, Danuta Węglowska), Tarnobrzeg 2003, s. 224 (tu data śmierci: 22 maja 1960).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Władysław_Smosarski&oldid=71302817”