Włodzimierz Trzebiatowski
Włodzimierz Trzebiatowski (ur. 25 lutego 1906 w Grodzisku Wielkopolskim, zm. 13 listopada 1982[1]) – polski chemik, profesor uniwersytetów we Lwowie i Wrocławiu, autor szeregu prac monograficznych oraz podręczników, w tym obszernego, wielokrotnie wznawianego i uzupełnianego podręcznika akademickiego do chemii nieorganicznej, zwanego potocznie Chemią Trzebiatowskiego. Budowniczy Polski Ludowej.
| |
| Państwo działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
25 lutego 1906 |
| Data śmierci |
13 listopada 1982[1] |
| profesor nauk chemicznych | |
| Alma Mater | |
| Doktorat |
1930 |
| Habilitacja |
1935 |
| Profesura |
1938 |
| Polska Akademia Nauk | |
| Status |
członek rzeczywisty |
| Doktor honoris causa Politechnika Wrocławska – 1976 Uniwersytet Śląski w Katowicach – 1 października 1977 Uniwersytet Warszawski – 19 grudnia 1977 | |
| Uczelnia |
Politechnika Lwowska |
| Odznaczenia | |
      
| |
ŻyciorysEdytuj
Był synem lekarza okulisty Kazimierza i Wandy z Grossmanów. W 1924 ukończył Gimnazjum Humanistyczne im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu i rozpoczął studia na Wydziale Chemicznym Politechniki Lwowskiej. Po studiach, które ukończył w 1929, został asystentem profesora Wiktora Jakóba, kierownika Katedry Chemii Nieorganicznej. W 1930 na Politechnice Lwowskiej uzyskał stopień doktora nauk technicznych na podstawie pracy Potencjometryczne oznaczenie i rozdzielenie chromu, wanadu i molibdenu z zastosowaniem do analizy stali, w 1935 habilitował się w zakresie chemii fizycznej (metalurgia proszkowa) na podstawie pracy O otrzymywaniu i własnościach drobnokrystalicznych faz metalicznych.
W latach 1935–1938 przebywał na stypendiach w Charlottenburgu, Zurychu, Fryburgu, Sztokholmie. W sierpniu 1938 został mianowany profesorem nadzwyczajnym chemii nieorganicznej Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie[2]. Na tej uczelni był kierownikiem Katedry Chemii Nieorganicznej.
W czasie wojny był nauczycielem chemii w średniej chemicznej szkole zawodowej i brał czynny udział w tajnym nauczaniu na poziomie uniwersyteckim. W 1944 wrócił na krótko do poprzedniej funkcji na Uniwersytecie Jana Kazimierza.
We wrześniu 1945 wyjechał ze Lwowa do Wrocławia. W latach 1945–1952 był kierownikiem Katedry Chemii Nieorganicznej Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu, a także od 1950 do 1952 roku dziekanem Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii.
W 1948 zorganizował pierwszy powojenny Walny Zjazd Polskiego Towarzystwa Chemicznego we Wrocławiu. W 1952 został wybrany na członka korespondenta Polskiej Akademii Nauk, w 1956 – członka rzeczywistego, w 1963 na członka Prezydium PAN, od 1968 do 1971 był wiceprezesem, a w latach 1972–1977 prezesem Polskiej Akademii Nauk. Był członkiem PZPR[3], w latach 1971-1981 członkiem KC PZPR[4]. Od 1972 roku był członkiem Prezydium Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu[5].
W latach 1963–1968 był dyrektorem Instytutu Chemii Nieorganicznej i Metalurgii Pierwiastków Rzadkich Politechniki Wrocławskiej.
Wspólnie z profesorem Romanem S. Ingardenem zorganizował we Wrocławiu w latach 1966–1967 Instytut Niskich Temperatur i Badań Strukturalnych PAN a dwa lata później Międzynarodowe Laboratorium Silnych Pól Magnetycznych i Niskich Temperatur PAN i był dyrektorem tej placówki aż do śmierci.
W 1976 uzyskał tytuł doktora honoris causa Politechniki Wrocławskiej[6]. W 1978 uzyskał w dowód uznania wrocławskiego środowiska naukowego nagrodę Kolegium Rektorów za rozwój i integrację tego środowiska. Rok później, w 1979 w uznaniu zasług wręczono mu na 26 zjeździe Polskiego Towarzystwa Fizycznego Medal im. Mariana Smoluchowskiego.
W roku 1953 (tom 1) i 1954 (tom 2) wydany został jego podręcznik Chemia organiczna (Warszawa, PWN), następnie wielokrotnie wznawiany w uzupełnianych i poprawianych wersjach; od wydania 7 (1977) ukazywał się jako Chemia nieorganiczna. Podręcznik chemii ogólnej i nieorganicznej dla wydziałów chemicznych politechnik i uniwersytetów. Ostatnie, 9. wydanie, opublikowane zostało w 1979[7]. W latach 70. był członkiem Rady Redakcyjnej organu teoretycznego i politycznego KC PZPR „Nowe Drogi”[8].
Został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1950)[9], Krzyżem Kawalerskim (1952, za zasługi położone w pracy naukowej i dydaktyczno-wychowawczej)[10] i Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1954, „za wybitne zasługi w dziedzinie nauki”)[11] oraz dwukrotnie w 1955 Medalem 10-lecia Polski Ludowej[12][13]. 21 lipca 1974 został odznaczony Orderem Budowniczych Polski Ludowej[14]. Dwukrotnie odznaczony Orderem Sztandaru Pracy I klasy oraz Order Przyjaźni Narodów ZSRR. Z okazji 35-lecia Polski Ludowej otrzymał specjalną nagrodę państwową w 1979[15][16].
13 listopada 1982 w trakcie jazdy samochodem dostał zawału i zginął w wypadku samochodowym. Pochowany 20 listopada 1982 na cmentarzu Osobowickim we Wrocławiu. W jego pogrzebie uczestniczyli przedstawiciele środowisk naukowych z całego kraju, reprezentanci władz, m.in. wicepremier Mieczysław Rakowski, minister szkolnictwa wyższego , nauki i techniki prof. Benon Miśkiewicz i pełnomocnik Komitetu Obrony Kraju na województwo wrocławskie gen. Kazimierz Stec. Przybyły również delegacje naukowców z NRD, ZSRR, Bułgarii i Czechosłowacji. W imieniu Prezydium PAN przemówił prof. Aleksander Gieysztor, w imieniu władz partyjnych członek Biura Politycznego KC PZPR prof. Tadeusz Porębski, a w imieniu naukowców z ZSRR prof. Nikołaj Aleksiejewski, członek korespondent Akademii Nauk ZSRR[17]. Obok, 9 lat później, spoczęła żona profesora Trzebiatowskiego, prof. Bogusława Jeżowska-Trzebiatowska.
PrzypisyEdytuj
- ↑ a b Lokalizacja miejsca pochówku w BillionGraves. [dostęp 2021-02-24].
- ↑
Nominacja na Uniwersytecie J. K.. „Gazeta Lwowska”. 195, s. 2, 30 sierpnia 1938.
- ↑ Patryk Pleskot, Trudna sztuka kierowania nauką. Wydział Nauki i Oświaty KC PZPR a Polska Akademia Nauk (1949–1989), w: Partia komunistyczna w Polsce: struktury‑ludzie‑ dokumentacja, pod red. Dariusza Magiera, Lublin – Radzyń Podlaski 2012, s. 185.
- ↑ Biuletyn Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 25 października 2022.
- ↑ Zmiany w składzie Plenum, „Trybuna Robotnicza”, 25 (8701), 31 stycznia 1972, s. 1 [dostęp 2022-11-13].
- ↑ Tytuły doktora honoris causa nadane przez Politechnikę Wrocławską. portal.pwr.wroc.pl. [dostęp 2011-02-23].
- ↑ wyszukiwanie „Trzebiatowski, Włodzimierz (1906–1982)”. [w:] katalog NUKAT [on-line]. [dostęp 2015-08-09].
- ↑ „Nowe Drogi” nr 3/1978, s. 2.
- ↑ Postanowienie o odznaczeniu z dnia 22 lipca 1950 r. (M.P. z 1950 r. nr 85, poz. 1021).
- ↑ M.P. z 1952 r. nr 86, poz. 1353.
- ↑ Uchwała Rady Państwa z dnia 16 lipca 1954 r. o nadaniu odznaczeń państwowych. (M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1566).
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 112, poz. 1450.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 106, poz. 1419.
- ↑ Wręczenie odznaczeń w Belwederze, „Dziennik Polski”, 1974, nr 172, s. 3.
- ↑ Społeczeństwo polskie godnie czci jubileusz 35-lecia Ludowj Ojczyzny. Wręczenie specjalnych nagród państwowych – wyraz uznania dla wybitnych uczonych. „Dziennik Polski”. XXXV (161 (10925)), s. 1–2, 1979-07-19.
- ↑ Jerzy Paprocki Włodzimierz Trzebiatowski (1906–1982) w: Kalendarium Chemików – Polskich i Europejskich.
- ↑ Pogrzeb prof. Wl. Trzebiatowskiego, „Trybuna Robotnicza”, 230 (12 824), 22 listopada 1982, s. 2 [dostęp 2022-11-13].
