Fablok/ZNTK Poznań WLs40/WLs50
WLs40 i WLs50 (oznaczenie na PKP Ld1) – polskie wąskotorowe lokomotywy spalinowe na tor szerokości 600 mm (lub zbliżonej), przeznaczone dla górnictwa, przemysłu i budownictwa, produkowane od lat 50. do lat 70. XX wieku, w większości przez Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego w Poznaniu.
 WLs40 lub 50 w Spale | |
| Producent | |
|---|---|
| Lata budowy |
1951–1975 |
| Układ osi |
B |
| Wymiary | |
| Masa służbowa |
7000 kg |
| Długość |
4380 mm |
| Szerokość |
1440 mm |
| Wysokość |
2200 mm |
| Rozstaw osi skrajnych |
1000 mm |
| Średnica kół |
550 mm |
| Napęd | |
| Trakcja |
spalinowa |
| Typ silników |
S64L lub S324HL |
| Pojemność zbiorników paliwa |
136 l |
| Parametry eksploatacyjne | |
| Moc znamionowa |
40 lub 55 KM |
| Maksymalna siła pociągowa |
1900 kG |
| Rodzaj przekładni |
mechaniczna |
| Prędkość konstrukcyjna |
16 lub 17 km/h |
| Nacisk osi na szyny |
3,5 t |
| System hamulca |
ręczny dźwigniowy |
| Parametry użytkowe | |
| System ogrzewania |
brak |
Historia edytuj
Lokomotywa WLs40 została opracowana przez Biuro Techniczne Fabryki Lokomotyw (Fablok) w Chrzanowie w 1950 roku, na bazie dokumentacji produkowanej tam przed wojną na licencji niemieckiej firmy Deutz lokomotywy kopalnianej 1DK[1]. W 1932 roku powstały dwie lokomotywy typu 1DK, na tor szerokości 580 mm, które dla celów użycia w kopalniach charakteryzowały się niską budką maszynisty, nie wystającą ponad przedział silnikowy, oraz małym przekrojem poprzecznym (wysokość 160 cm i szerokość 78 cm)[2]. Lokomotywa WLs40, zachowując układ napędu i rozstaw osi poprzedniczki, oraz podobny zwężający się ku górze profil przedziału silnikowego, miała konwencjonalną wysoką i szerszą budkę z tyłu, a przedział silnikowy był też nieco wyższy (175 cm). Lokomotywa była przeznaczona na tor szerokości 600 mm lub zbliżonej. Oznaczenie fabryczne WLs40 oznaczało „Wąskotorowa Lokomotywa spalinowa” o mocy 40 KM[3].
Napęd stanowił polski czterocylindrowy silnik wysokoprężny S-64L o mocy nominalnej 40 KM (moc maksymalna wynosiła 44 KM), produkowany przez Wytwórnię Silników Wysokoprężnych w Andrychowie[4]. Silnik połączony był z czterobiegową skrzynią mechaniczną L8, stanowiącą rozwinięcie licencyjnej przekładni Deutz[5]. Napęd na koła tylnej osi był przenoszony za pomocą ślepego wału z korbami Halla i korbowodów, a na przednią oś za pomocą wiązarów[1]. Za skrzynią biegów była przekładnia rewersowa, umożliwiająca jazdę wstecz[1]. Zestawy kołowe były osadzone w łożyskach ślizgowych[1]. Silnik można było uruchamiać rozrusznikiem elektrycznym lub korbą[1].
Prototyp i być może pierwsze kilkadziesiąt lokomotyw zostały zbudowane w 1951 roku w Warszawskich Zakładach Budowy Urządzeń Przemysłowych[6]. Władze centralnie planowanego przemysłu następnie podjęły decyzję o przeniesieniu seryjnej produkcji do Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego w Poznaniu (ZNTK Poznań), gdzie w latach 1952–1971 zbudowano 883 egzemplarze, od numeru fabrycznego 100[a].
Od 1958 do 1975 roku produkowano ulepszoną wersję z ekonomiczniejszym i mocniejszym silnikiem S324HL o mocy 50 KM, oznaczoną WLs50[b]. Zbudowano 1090 lokomotyw WLs50[1]. Należy jednak zaznaczyć, że z powodu braków w zachowanej dokumentacji, informacje o produkcji tych lokomotyw są niepewne, zwłaszcza, że obie wersje różniły się tylko silnikiem[7].
Powiększoną wersją pochodną o takich samych podzespołach mechanicznych były lokomotywy 2WLs40 i 2WLs50 na tor szerokości 750–785 mm, produkowane od 1954 roku. Produkowano je również w ZNTK Poznań, równolegle z wersją na tor 600 mm, gdzie zbudowano 47 egzemplarzy 2WLs40 i 153 egzemplarze 2WLs50[8]. Podstawowym modelem była lokomotywa na tor szerokości 750 mm, lecz budowano je także na tor szerokości 785 mm zależnie od zamówień. Pokrewną konstrukcją była również lokomotywa normalnotorowa Ls40[5].
Modernizacje edytuj
.JPG)
Podczas długiej produkcji wprowadzano drobne zmiany i ulepszenia[1]. Indywidualne lokomotywy były również modernizowane w różny sposób przez użytkowników[7].
W 1990 roku wykonujący naprawy tych lokomotyw Zakład Naprawy Taboru Samochodowego i Sprzętu w Brzesku wdrożył dwa warianty seryjnej modernizacji lokomotyw Wls40/50[7]. Odróżniają się one z zewnątrz wymianą całości oblachowania na nowe, kanciaste, z zamkniętą budką maszynisty i dwoma wpuszczonymi w blachy nadwozia reflektorami dla każdego kierunku jazdy, z czerwonymi sygnałami końca pociągu[7]. W wersji M1 silnik mógł być wymieniony na nowocześniejszy SW-266/L1 o mocy 50 KM[7]. W zależności od potrzeb montowano także układ hamulca pneumatycznego[9]. Według niektórych autorów jednak, w wersji M1 silnik pozostawał oryginalny, natomiast był on wymieniany na SW-266 w wersji M2[10]. W wersji M3 dodatkowo mechaniczną skrzynię biegów i sprzęgło cierne zastąpiono przez zmiennik momentu PH1-330.1 i zastosowano hamulec pneumatyczny[7]. Zmodernizowano jednak począwszy od 1990 roku tylko nieliczne lokomotywy tej serii, z uwagi na koszty[7]. Między innymi do wersji M1, z pozostawieniem silnika, lecz dodanym hamulcem pneumatycznym, zmodernizowano 10 lokomotyw Huty Miedzi „Głogów I”[9].
Eksploatacja edytuj
Lokomotywy WLs40/50 używane były głównie na kolejach przemysłowych, w cegielniach, kopalniach, cukrowniach i innych zakładach, rzadziej na kolejach leśnych[11]. Nieliczne (10 WLs40 i 10 WLs50) używane były przez PKP, gdzie otrzymały numery w serii Ld1, oznaczającej według nazewnictwa PKP dwuosiowe lokomotywy z silnikiem Diesla i przekładnią mechaniczną[12]. Niewielka liczba używana była przez Wojsko Polskie[11].
Budowano także nieliczne lokomotywy na zamówienie na inne szerokości toru, jak 520 mm (KWK Gottwald), 550 mm (KWK Silesia), 630 mm (Huta Jedność), 640 mm (KWK Rydułtowy), 700 mm (KWK Sosnowiec)[13].
Oprócz użycia w Polsce, na eksport zbudowano 12 WLs40 dla Korei Północnej (w latach 1954–57), dwie WLs50 dla nieustalonego kraju socjalistycznego (1971) i trzy dla Egiptu (1971)[8].
Zobacz też edytuj
Uwagi edytuj
- ↑ Zintel 1999 ↓, s. 28-29 i za nim Pokropiński 2009 ↓, s. 150 podają, że wyprodukowano 883 WLs40 do 1960 roku, jednakże w zestawieniu produkcji na s. 158-164 Pokropiński wymienia lokomotywy WLs40 aż do 1971 roku.
- ↑ Zintel 1999 ↓, s. 29 i za nim Pokropiński 2009 ↓, s. 150 podają, że WLs50 produkowano od 1961 roku, jednakże w zestawieniu na s. 156-157 Pokropiński wymienia lokomotywy WLs50 już w latach 1958-60, produkowane równolegle z WLS40.
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g Pokropiński 2009 ↓, s. 148-150
- ↑ Pokropiński 2009 ↓, s. 136-137.
- ↑ Pokropiński 2009 ↓, s. 14.
- ↑ Pokropiński 2009 ↓, s. 148, 208.
- ↑ a b Pokropiński 2009 ↓, s. 35-36, 148.
- ↑ Zintel 1999 ↓, s. 27-28.
- ↑ a b c d e f g Malczewski 1998 ↓, s. 28-29.
- ↑ a b Zintel 1999 ↓, s. 29.
- ↑ a b Marek Malczewski. Kolej wąskotorowa Huty Miedzi Głogów I. „Świat Kolei”. nr 10/2004, s. 36-37, 2004.
- ↑ Michał Izydorczak. Ostatnie lata kolei wąskotorowej Huty "Jedność". „Świat Kolei”. nr 4/2020, s. 24-25, 2010.
- ↑ a b Pokropiński 2009 ↓, s. 154-164
- ↑ Pokropiński 2009 ↓, s. 208.
- ↑ Pokropiński 2009 ↓, s. 156-163.
Bibliografia edytuj
- Bogdan Pokropiński: Lokomotywy spalinowe produkcji polskiej. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 2009. ISBN 978-83-206-1731-3. OCLC 751021126.
- Marek Malczewski. Lokomotywy wąskotorowe WLs. „Świat Kolei”. nr 5/1998, 1998.
- Krzysztof Zintel. Wąskotorowe lokomotywy spalinowe budowane w ZNTK Poznań. „Świat Kolei”. nr 2/1999, 1999.