Walter Genewein
Walther (Walter) Genewein (ur. 1901[1] w Salzburgu, zm. 1974 tamże[2]) – austriacki handlowiec. Od około 1938 był członkiem NSDAP, a od 1940 roku Kierownikiem Wydziału Finansowego niemieckiej administracji (Gettoverwaltung) łódzkiego getta. Fotoamator, autor unikatowego zestawu kilku tysięcy kolorowych przeźroczy (slajdów) wykonanych na terenie Litzmannstadt Getto.
| Data i miejsce urodzenia |
4 maja 1901 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
1974 |
| Przyczyna śmierci |
naturalna |
| Miejsce zamieszkania |
w okresie VI 1940 – I 1945 w Litzmannstadt (Łódź) |
| Narodowość |
Austriak |
Życiorys edytuj
Do okupowanej przez Niemców Łodzi przyjechał w czerwcu 1940 roku. Podjął pracę w niemieckim zarządzie łódzkiego getta (Gettoverwaltung), jego zadaniem była organizacji pionu finansowego Zarządu, oraz kierowanie nim. W związku z tym był bliskim współpracownikiem kierownika tego Zarządu – Hansa Biebowa. Przez ręce Geneweina przechodziły między innymi wszelkiego rodzaju walory pieniężne i kosztowności zrabowane więźniom getta. Za sumienną i rzetelną pracę na rzecz III Rzeszy był kilkakrotnie nagradzany[3].
Po wojnie, w roku 1947, został oskarżany o wzbogacenie się na Żydach. Tłumaczył, że posiadane kosztowności nabył w czasie swojego pobytu w Łodzi po okazyjnych cenach[4]. Zmarł w 1974 roku w Salzburgu jako szanowany obywatel[2].
Twórczość edytuj
Prywatnie Walter Genewein amatorsko zajmował się fotografią czarno-białą. Od końca lat 30. XX w. zaczął eksperymentować z kolorowymi materiałami odwracalnymi, tzw. pozytywami (slajdami), niemieckiej firmy „Agfa”, które niedługo wcześniej ta firma wypuściła na rynek. Apogeum tych eksperymentów przypada na okres jego pracy w Łodzi. W archiwum „Agfy” zachowała się jego korespondencja w sprawach doradztwa technicznego[5].
Na polecenie lub prośbę Hansa Biebowa, w ramach swoich zainteresowań, wykonał m.in. co najmniej tysiąc kolorowych przeźroczy na terenie łódzkiego getta, dokumentując jego wygląd oraz produkcję. Wykonał też co najmniej kilkanaście zdjęć Biebobowi, np. z urodzin w 1942 lub 1943 roku. Zestaw ten został w 1987 roku wystawiony na sprzedaż przez spadkobierców Geneweina w jednym z wiedeńskich antykwariatów. Tu odnaleźli je, zakupili, a następnie zidentyfikowali jako łódzkie, pracownicy Jüdisches Muzeum we Frankfurcie n. Menem[6]. Zdjęcia pozostają w jego zbiorach[7][8]. W zestawie tym znajduje się też kilkadziesiąt zdjęć z jego wyjazdu do okupowanej Warszawy w Generalnym Gubernatorstwie oraz kilkadziesiąt zdjęć wykonanych na ulicach okupowanej Łodzi.
Te kilkaset barwnych przeźroczy wykonanych w getcie jest unikatem na skalę światową, ponieważ prace Geneweina są jedynymi kolorowymi zdjęciami z łódzkiego getta. Prezentują wyidealizowany obraz getta. Stały się one w roku 1998 kanwą filmu dokumentalnego Dariusza Jabłońskiego pt. „Fotoamator”. Reżyser zestawił te zdjęcia z komentarzem Arnolda Mostowicza, lekarza, więźnia łódzkiego getta.
Odnalezienie wiedeńskiego zestawu slajdów umożliwiło przypisanie Walterowi Geneweinowi autorstwa zestawu 200 przeźroczy wykonanych w latach 1941–1943 na ulicach okupowanej Łodzi. Zdjęcia powstały na prośbę lub zlecenie ówczesnego dyrektora łódzkich tramwajów miejskich – „Litzmannstädter Elektrische Strassenbahn” – dr Bodo Scheidta. Dokumentują one m.in. ruch tramwajowy w rejonie obecnego placu Władysława Reymonta (podówczas Friesenplatz), oraz otwarcie 19 czerwca 1943 roku nowej krańcówki tramwajowej linii podmiejskich do Rzgowa, Tuszyna i Pabianic, na pobliskim placu Niepodległości (Südplatz)[9]. Na bazie wybranych z tego zestawu przeźroczy, w 1992 r., w łódzkim ośrodku telewizyjnym został zrealizowany przez Jadwigę Wileńską (reż.) i Wojciecha Źródlaka (scen.) krótki film dokumentalny „Przystanek, 1 czerwca 1943”[a][10]. Zestaw ten oraz katalog znajduje się w dyspozycji Muzeum Komunikacji Miejskiej w Łodzi.[11].
Kilkanaście lat później odnaleziono w Bremie trzeci zestaw przeźroczy Geneweina. Obecnie znajduje się on w zbiorach United States Holocaust Memorial Museum w Waszyngtonie[12].
Zobacz też edytuj
Uwagi edytuj
- ↑ Dostępny w archiwum łódzkiego ośrodka telewizyjnego.
Przypisy edytuj
- ↑ Cold gaze of a Nazi camera. The Telegraph. [dostęp 2011-11-17]. (ang.).
- ↑ a b Rafał Jakubowicz: Kolory. Albo: gdzie szukać prawdy?. [dostęp 2011-11-17].
- ↑ Loewy i 53-58 ↓.
- ↑ Fotoamator. Culture.pl. [dostęp 2011-11-17].
- ↑ Loewy i 55-61 ↓.
- ↑ Loewy i 59-62 ↓.
- ↑ Die Farbdias der deutschen Gettoverwaltung in Lodz. Jüdisches Museum Frankfurt am Main. [dostęp 2011-11-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-04)]. (niem.).
- ↑ Farbdias der Deutschen Gettoverwaltung in Łódź. Jüdisches Museum Frankfurt am Main. [dostęp 2019-08-02]. (niem.).
- ↑ Wojciech Źródlak, Łódzkie tramwaje, 1898-1998. Łódź 1998
- ↑ Wojciech Źródlak. 35 lat Klubu Miłośników Starych Tramwajów w Łodzi. „Kronika miasta Łodzi”, s. 191, 2016. [dostęp 2017-07-15].
- ↑ Czerwiec 1943. [w:] Wydarzenia 2013 [on-line]. MPK Łódź, 2013-09-10. [dostęp 2019-08-02].
- ↑ Walter Genewein. collections.ushmm.org. [dostęp 2017-07-15]. (ang.).
Bibliografia edytuj
- Hanno Loewy, Gerhard Schoenberner: Unser einziger Weg ist Arbeit. Das Getto in Łódź, 1940 – 1944. Wiedeń: Erhard Löcker Verlag/Jüdisches Museum [Frankfurt am Main], 1990.