Wanda Półtawska

polska lekarka i literatka

Wanda Wiktoria Półtawska z domu Wojtasik (ur. 2 listopada 1921 w Lublinie[1], zm. 24 października 2023 w Krakowie[2][3]) – polska lekarka, doktor nauk medycznych oraz specjalistka w dziedzinie psychiatrii, profesor nadzwyczajny Papieskiej Akademii Teologicznej, harcerka, działaczka antyaborcyjna, podczas II wojny światowej więziona w niemieckim obozie koncentracyjnym w Ravensbrück, bliska przyjaciółka Jana Pawła II (obecna przy jego śmierci)[4], dama Orderu Orła Białego.

Wanda Półtawska
Wanda Wojtasik
Ilustracja
Wanda Półtawska
(Kraków 2009)
Data i miejsce urodzenia

2 listopada 1921
Lublin

Data i miejsce śmierci

24 października 2023
Kraków

Zawód, zajęcie

lekarz

Miejsce zamieszkania

Kraków

Narodowość

polska

Alma Mater

Uniwersytet Jagielloński

Rodzice

Adam Franciszek Wojtasik, Anna z domu Chaber

Małżeństwo

Andrzej Półtawski

Dzieci

4

Odznaczenia
Order Orła Białego Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Medal „Pro Bono Poloniae” Komandor Orderu Świętego Grzegorza Wielkiego Krzyż Pro Ecclesia et Pontifice (od 1908) Odznaka Honorowa Województwa Małopolskiego – Krzyż Małopolski Świadek Historii Odznaka Honorowa Za Zasługi dla Ochrony Praw Dziecka Złoty Medal „Zasłużony dla Nauki Polskiej Sapientia et Veritas”
Wanda Półtawska (1963)

Życiorys edytuj

Uczęszczała do szkoły Sióstr Urszulanek Unii Rzymskiej w Lublinie. Przed 1939 i w czasie II wojny światowej była harcerką, należała do IV Lubelskiej Drużyny Żeńskiej im. Orląt Lwowskich[5]. Gdy miała 15 lat, została drużynową.

Okres II wojny światowej edytuj

Po wybuchu II wojny światowej wraz z grupą harcerek włączyła się w służbę pomocniczą i przystąpiła do walki konspiracyjnej jako łączniczka, uczestnicząc jednocześnie w tajnym nauczaniu. Została aresztowana przez Gestapo 17 lutego 1941 i więziona na zamku w Lublinie. Torturowana i przesłuchiwana w lubelskim areszcie śledczym Gestapo „Pod Zegarem”, następnie, 21 września 1941, wywieziona do obozu koncentracyjnego Ravensbrück z zaocznym wyrokiem śmierci. W obozie stała się ofiarą eksperymentów pseudomedycznych przeprowadzanych m.in. przez Karla Gebhardta, Fritza Fischera, Rolfa Rosenthala i Hertę Oberheuser. Na krótko przed końcem wojny została przewieziona do obozu w Neustadt-Glewe, gdzie przebywała do 7 maja 1945.

Działalność naukowa i medyczna edytuj

W 1951 ukończyła medycynę na Uniwersytecie Jagiellońskim, a następnie uzyskała oba stopnie specjalizacji i doktorat z psychiatrii (1964). W latach 1952–1969 była adiunktem w Klinice Psychiatrycznej Akademii Medycznej w Krakowie, 1955–1997 wykładowczynią medycyny pastoralnej na Papieskim Wydziale Teologicznym w Krakowie, 1964–1972 pracowniczką Poradni Wychowawczo-Leczniczej przy Katedrze Psychologii UJ. W 1967 zorganizowała Instytut Teologii Rodziny przy Papieskim Wydziale Teologicznym w Krakowie i kierowała nim przez 33 lata, piastując stanowisko profesora. W latach 1981–1984 była wykładowczynią w Instytucie Studiów nad Małżeństwem i Rodziną im. Jana Pawła II przy Papieskim Uniwersytecie Laterańskim w Rzymie.

W lutym 1966 roku badała Karola Kota, mordercę znanego jako „Wampir z Krakowa”[6]. Doktor zdiagnozowała u niego „nałogowy onanizm” i przepisała mu witaminę B[7][8].

Prowadziła badania tak zwanych dzieci oświęcimskich – ludzi, którzy jako dzieci trafili do obozów koncentracyjnych. W kwietniu 1969 zwolniła się z Kliniki, aby poświęcić się przede wszystkim poradnictwu małżeńskiemu i rodzinnemu. Według bazy danych bibliograficznych publikacji medycznych Medline jest autorem pięciu publikacji naukowych w języku polskim i jednej w piśmie anglojęzycznym[9].

Działalność społeczna edytuj

W 1995, w związku z 50. rocznicą wyzwolenia obozu Ravensbrück, zaangażowała się w kampanię na rzecz umieszczenia tablicy upamiętniającej Polki, więźniarki Ravensbrück i ofiary niemieckich lekarzy. Tablica została odsłonięta w 1997 roku[10].

Uczestniczyła w pracach Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce. Była członkinią Zespołu Wspierania Radia Maryja w Służbie Bogu, Kościołowi, Ojczyźnie i Narodowi Polskiemu. Znajdowała się wśród redaktorów „Źródła. Tygodnika Rodzin Katolickich”. Była autorką kilku publikacji z zakresu pedagogiki. Przez 10 lat była radną Krakowa. W 2010 podpisała list otwarty do rządu RP i prezydenta przeciwko organizacji w Warszawie parady EuroPride. W liście tym podkreślano sprzeciw wobec legalizacji związków osób tej samej płci oraz adopcji dzieci przez pary homoseksualne, a działania środowisk LGBT w tym kierunku określono jako zamach na wolność słowa, przekonań i sumienia[11].

W maju 2014 była inicjatorką i autorką tekstu Deklaracji wiary lekarzy katolickich i studentów medycyny w przedmiocie płciowości i płodności ludzkiej[12].

Deklarowała się jako zwolenniczka nierozerwalności małżeństwa. Występowała przeciw aborcji i antykoncepcji[13], twierdząc, że to co robią lekarze wykonujący zabiegi przerywania ciąży i przepisujący środki antykoncepcyjne jest gorsze niż Holocaust w czasie II wojny światowej[14]. Kobiety wybierające leczenie niepłodności za pomocą metody in vitro, przyrównała do krów[15].

Podczas pandemii COVID-19 negatywnie oceniała zastosowane środki zapobiegawcze, mówiąc: Patrzę na was i nie posiadam się ze zdumienia, że macie te szmaty, bo kto wierzy, że one nas chronią przed wirusami? Medycyna nas okłamuje[16].

Przyjaźń z Karolem Wojtyłą edytuj

Znana jest korespondencja z 1962, skierowana do włoskiego zakonnika i późniejszego świętego katolickiego Ojca Pio przez arcybiskupa Karola Wojtyłę, z prośbą o modlitwę o uleczenie Wandy Półtawskiej z choroby nowotworowej i późniejsze podziękowanie papieża za skuteczną interwencję. Korespondencja listowna z Janem Pawłem II trwająca aż do jego śmierci stanowiła utajniony materiał dowodowy w procesie beatyfikacyjnym.

O Wandzie Półtawskiej opowiada film dokumentalny pt. Duśka, który wyreżyserowała Wanda Różycka-Zborowska. Film miał premierę wiosną 2008 w Poznaniu.

Dzięki przyjaźni i zaufaniu, jakim darzył ją Karol Wojtyła, w listopadzie 2001 mogła poinformować papieża o sprawie arcybiskupa poznańskiego Juliusza Paetza i sytuacji w diecezji poznańskiej[17], w następstwie czego do Poznania przybyła watykańska komisja, która wysłuchała relacji obu stron.

O przyjaźni Wandy Półtawskiej z Karolem Wojtyłą (Janem Pawłem II) opowiada książka Beskidzkie rekolekcje, w której jest zebrana korespondencja z prawie 50 lat. Przed publikacją Beskidzkich rekolekcji rękopis został przedstawiony Postulacji Generalnej Procesu Beatyfikacyjnego Jana Pawła II w Rzymie, by nie zaszkodzić procesowi beatyfikacyjnemu Jana Pawła II. Postulacja nie zgłosiła żadnych obiekcji[18].

Życie prywatne edytuj

Trzecia córka Adama Franciszka Wojtasika, urzędnika pocztowego, i Anny z domu Chaber. Mąż – Andrzej Półtawski (1923–2020, syn Adama) – był profesorem filozofii. Wykładał na Uniwersytecie Jagiellońskim i na Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie. Mieli cztery córki.

Zmarła 24 października 2023 w Krakowie w wieku niespełna 102 lat. Jej pogrzeb o charakterze państwowym rozpoczął się 31 października 2023 mszą św. w bazylice Mariackiej pod przewodnictwem kard. Stanisława Dziwisza, po czym została pochowana ze swoim mężem na krakowskim Cmentarzu Salwatorskim[19].

Członkostwo w organizacjach edytuj

Publikacje edytuj

Publikacje naukowe edytuj

  • (1978) Stany hipermnezji napadowej u byłych więźniów obserwowane po 30 latach[20]
  • (1967) Stany hipermnezji napadowej (Na marginesie badań tzw. „dzieci oświęcimskich”)[21]
  • (1966) Wyniki badań psychiatrycznych osób urodzonych lub więzionych w dzieciństwie w hitlerowskich obozach koncentracyjnych[22]
  • (1957) Dr Władysław Stryjeński ur. 1889 r., zm. 1956 r.[23]
  • (1956) Clinical observations on agenesis of the pellucid septum[24]
  • (1996) The responsibility of the medical doctor and the life of the patient[9]

Książki edytuj

  • I boję się snów. Wyd. Edycja Świętego Pawła Częstochowa 1998 (wydanie IV). ISBN 83-7168-202-6.
  • Homoseksualizm – sprawa prywatna?. Wyd. Jedność 1998; praca zbiorowa: Wanda Półtawska, Bogdan Gierdziewicz, Wiesław Kryczka, Krystyna Kluzowa. ISBN 83-7224-056-6.
  • And I am afraid of my dreams (tłum. I boję się snów). New York: Hippocrene Books, 1989. ISBN 0-87052-745-2.
  • Samo życie Wyd. Edycja Świętego Pawła Częstochowa 1994, 2004.
  • Z prądem i pod prąd. Wyd. Edycja Świętego Pawła Częstochowa 2001. ISBN 83-7168-178-X.
  • Jestem odpowiedzialny za swój kwiat. (wyd. kasetowe)
  • Stare Rachunki Wyd. Edycja Świętego Pawła, Częstochowa 2001. ISBN 83-7168-447-9.
  • By rodzina była Bogiem silna... Wyd. Edycja Świętego Pawła, Częstochowa 2004. ISBN 83-7168-643-9.
  • Przygotowanie do małżeństwa WAM Kraków, wydania: 1988, 1993, 1996, 1998, 2000 (ISBN 83-7097-678-6), 2002. Nowe wydanie pod tytułem: Eros et iuventus!, Wyd. Edycja Świętego Pawła, Częstochowa 2009, ISBN 978-83-7424-698-9.
  • Przed nami miłość. Wyd. Edycja Świętego Pawła, Częstochowa 2001. ISBN 83-7168-466-5.
  • Ekspertyza sądowo-psychiatryczna w postępowaniu spadkowym testamentowym. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1974.
  • I boję się snów (audiobook mp3). Czyta Czesława Monczka, Wyd. Edycja Świętego Pawła Częstochowa 2008.
  • Beskidzkie rekolekcje. Dzieje przyjaźni księdza Karola Wojtyły z rodziną Półtawskich, Wyd. Edycja Świętego Pawła, Częstochowa 2009, ISBN 978-83-7424-572-2.
  • Miłość, Małżeństwo, Rodzina, w pracy zb. pod red. F. Adamskiego, Wydawnictwo PETRUS, Kraków 2010.
  • Wychowanie w rodzinie, w pracy zb. pod red. F. Adamskiego, Wydawnictwo PETRUS, Kraków 2010.
  • „Duśka” Filmowa opowieść o wyjątkowej kobiecie (DVD) – film dokumentalny o Wandzie Półtawskiej. reż. Wanda Różycka-Zborowska, Wyd. Edycja Świętego Pawła, Częstochowa 2011
  • Jeden pokój. Rozmowy na podstawie filmu Pawła Zastrzeżyńskiego „Jeden pokój” (książka + DVD). Wyd. Edycja Świętego Pawła, Częstochowa 2011
  • Uczcie się kochać, wydawnictwo Edycja Świętego Pawła, 2015. ISBN 978-83-7797-483-4.

Ordery, odznaczenia, nagrody i wyróżnienia edytuj

Upamiętnienie edytuj

  • W marcu 2023 Oddział Noworodkowy Szpitala na Siemiradzkiego im. R. Czerwiakowskiego w Krakowie otrzymał imię Wandy Półtawskiej. Patronka oficjalnie dokonała otwarcia placówki[43].

Przypisy edytuj

  1. Życiorys dr Wandy Półtawskiej. kul.pl. [dostęp 2011-10-22].
  2. Nie żyje Wanda Półtawska, wieloletnia przyjaciółka Jana Pawła II. rmf24.pl, 2023-10-25. [dostęp 2023-10-25].
  3. [1]
  4. „Tygodnik Powszechny”, 7 czerwca 2009, wywiad z ks. Adamem Bonieckim.
  5. Wiemy, kiedy odbędzie się pogrzeb śp. Wandy Półtawskiej [online], niedziela.pl [dostęp 2023-10-31] (pol.).
  6. Przemysław Semczuk, M jak morderca. Karol Kot – wampir z Krakowa, 2019, ISBN 978-83-813-9244-0.
  7. "Przegląd": chodzi o historię, nie o trupy [online], Onet Wiadomości, 24 marca 2019 [dostęp 2023-10-25] (pol.).
  8. Zadawanie bólu innym sprawiało mu przyjemność. 53 lata temu skazano na śmierć 'wampira z Krakowa' [online], gazetapl, 17 marca 2021 [dostęp 2023-10-25] (pol.).
  9. a b Wanda Poltawska, The responsibility of the medical doctor and the life of the patient, „Dolentium Hominum”, 31 (11th Yr. No. 1), 1996, s. 137–140.
  10. Instytut Pamięci Narodowej, Ravensbrück. Die Geschichte, die nicht vergessen werden darf. Der polnische Standpunkt [online], Instytut Pamięci Narodowej [dostęp 2023-10-28] (pol.).
  11. Cała Polska chroni dzieci. Wiara.pl. [dostęp 2021-07-01]. (pol.).
  12. Ewa Siedlecka, Apel przyjaciółki Jana Pawła II do lekarzy, by podpisali „Deklarację wiary” [online], Wyborcza.pl, 17 maja 2014 [zarchiwizowane z adresu 2014-05-18].
  13. Irena Świerdzewska, Małżeństwo według Półtawskich [online], www.idziemy.pl, 2019 [dostęp 2023-10-28] (pol.).
  14. Przyjaciółka Jana Pawła II patronką oddziału dla noworodków. Protest przed szpitalem [online], Rzeczpospolita [dostęp 2023-10-28] (pol.).
  15. In vitro to zamach na jakość człowieka [online], Rzeczpospolita [dostęp 2023-10-28] (pol.).
  16. Wanda Półtawska na otwarciu oddziału noworodków: "Medycyna nas okłamuje" [online], Life in Kraków [dostęp 2023-10-28] (pol.).
  17. Aleksandra Klich, Dymisja Paetza. Półtawska: Byłam tylko listonoszem [online], Wyborcza.pl, 25 czerwca 2009 [dostęp 2011-07-21] [zarchiwizowane z adresu 2009-06-26].
  18. Burza w szklance wody wokół „Rekolekcji”. 23 czerwca 2009. [dostęp 2009-06-23].
  19. Ostatnie pożegnanie Wandy Półtawskiej. W uroczystościach wzięła udział para prezydencka. diecezja.pl. [dostęp 2023-10-26].
  20. Wanda Półtawska, Stany hipermnezji napadowej u byłych więźniów obserwowane po 30 latach / [Paroxysmal hypermnesia states among ex-prisoners observed 30 years after imprisonment], „Przegląd Lekarski”, 35 (1), 1978, s. 20–24, PMID644103.
  21. Wanda Półtawska, Stany hipermnezji napadowej (Na marginesie badań tzw. „dzieci oświęcimskich”), „Przegląd Lekarski”, 23 (1), 1967, s. 89–93, PMID5616955.
  22. Wanda Półtawska i inni, Wyniki badań psychiatrycznych osób urodzonych lub więzionych w dzieciństwie w hitlerowskich obozach koncentracyjnych, „Przegląd Lekarski”, 22 (1), 1966, s. 21–36, PMID6004535.
  23. A. Kepinski, B. Winid, W. Poltawska, Dr Władysław Stryjeński ur. 1889 r., zm. 1956 r., „Neurologia, Neurochirurgia I Psychiatria Polska”, 7 (1), 1957, s. 137–140, PMID13464915 (pol.).
  24. W. Jakimowicz i inni, Clinical observations on agenesis of the pellucid septum, „Neurologia, Neurochirurgia I Psychiatria Polska”, 6 (6), 1956, s. 791–800, PMID13407829 (pol.).
  25. Doktorzy Honoris Causa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. kul.pl. [dostęp 2011-02-23].
  26. Honorowi Obywatele Lublina [online], Urząd Miasta Lublin [zarchiwizowane z adresu 2015-08-24].
  27. Odznaczenia państwowe w Święto Niepodległości. prezydent.pl, 11 listopada 2012. [dostęp 2012-11-11].
  28. Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 18 października 2012 r. o nadaniu orderu (M.P. z 2013 r. poz. 244).
  29. Medal „Kochaj i Służ” [online], kolbe.lublin.pl [dostęp 2022-04-07].
  30. Prof. Półtawska honorowym obywatelem Limanowej. [dostęp 2016-02-14].
  31. Postanowienie nr rej. 188/2016 Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 kwietnia 2016 r. o nadaniu orderów (M.P. z 2016 r. poz. 576).
  32. Sześcioro zasłużonych w służbie państwu i społeczeństwu. prezydent.pl. [dostęp 2016-05-03].
  33. Honorowi obywatele. Wanda Półtawska [online], Urząd Miasta Zakopane, 6 czerwca 2017 [dostęp 2021-10-13].
  34. Prezydent wręczył w Krakowie medale 700-lecia byłym więźniarkom Zamku [online], Urząd Miasta Lublin, 19 października 2017 [dostęp 2017-11-27].
  35. Grzegorz Skowron, Złoty Krzyż Małopolski dla Wandy Półtawskiej [online], „Dziennik Polski”, 25 czerwca 2019 [dostęp 2020-12-06] [zarchiwizowane z adresu 2020-12-07].
  36. X X V – Witold Hulewicz [online] [dostęp 2020-11-28] (pol.).
  37. W Krakowie wręczono nagrody honorowe „Świadek Historii”. Instytut Pamięci Narodowej. [dostęp 2021-10-26]. (pol.).
  38. Lista odznaczonych Odznaką RPD [online], brpd.gov.pl, grudzień 2023 (pol.).
  39. Wanda Półtawska uhonorowana medalem „Pro Bono Poloniae”. Odznaczenie przyznał Urząd ds. Kombatantów [online], PolskieRadio24.pl [dostęp 2021-12-03].
  40. Wanda Półtawska uhonorowana medalem „Pro Bono Poloniae” [online], Polskie Radio Lublin, 1 grudnia 2021 [dostęp 2021-12-03] (pol.).
  41. Wanda Półtawska i Jerzy Trela honorowymi obywatelami Krakowa. Decyzja wzbudziła sprzeciw części radnych. deon.pl. [dostęp 2022-05-11]. (pol.).
  42. Telewizja Polska S.A, Prof. Wanda Półtawska spoczęła na cmentarzu Salwatorskim [online], krakow.tvp.pl [dostęp 2023-10-31] (pol.).
  43. Kraków. Otwarcie Oddziału Noworodkowego Szpitala na Siemiradzkiego. prezydent.pl, 2023-03-03. [dostęp 2023-03-04]. (pol.).

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj