Wanda Prażmowska-Ivánka
Wanda Prażmowska-Ivánka, ps. Teresa (ur. 6 lutego 1901 we Władykaukazie, zm. 15 sierpnia 1944 w Warszawie) – polska działaczka niepodległościowa i społeczna, instruktorka harcerska, harcmistrzyni, założycielka ogrodów jordanowskich, jedna z organizatorek Pomocy Żołnierzowi w czasie II wojny światowej.
.jpg) Wanda Prażmowska (przed 1930) | |
| Data i miejsce urodzenia |
6 lutego 1901 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
15 sierpnia 1944 |
| Stopień instruktorski | |
| Organizacja harcerska | |
| Członkini Naczelnej Hady Harcerskiej | |
| Odznaczenia | |
  
| |
Życiorys edytuj
Wanda Prażmowska przybyła w dzieciństwie do Warszawy, gdzie rozpoczęła naukę w Wyższej Realnej Szkole Żeńskiej A. Wereckiej. W czasie nauki w tej szkole wstąpiła do tajnego plutonu skautek, który później przekształcił się w X Warszawską Drużynę Harcerską im. ks. Józefa Sułkowskiego. Drużyna ta była prowadzona w latach 1915–1918 przez jej starszą siostrę Jadwigę. Wanda była w latach 1918–1921 przyboczną w tej drużynie, później drużynową. Pisywała do czasopism „Harcerz” i „Harcmistrz”, w których w 1919 roku opublikowała kilkanaście artykułów, głównie z dziedziny przyrodoznawstwa[1].
W 1919 roku zdała maturę i dostała się na studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego. W okresie 1919–1920 wyjechała jednak na Śląsk Cieszyński w celu podjęcia prac nad niedoszłym plebiscytem. Pracowała tam jako sanitariuszka, a później jako nauczycielka przyrody w Seminarium Nauczycielskim w Cieszynie. Na początku 1920 roku utworzyła w Gimnazjum Polskim w Cieszynie I Drużynę Harcerską Żeńską im. Emilii Plater, do której oprócz uczennic Gimnazjum wstąpiły też uczennice Seminarium Nauczycielskiego Żeńskiego i Szkoły Handlowej w Cieszynie[2].
W 1922 roku ukończyła roczny kurs wychowania fizycznego dla nauczycieli. Pracowała w Głównej Kwaterze Harcerek. Była jedną z pierwszych harcmistrzyń. Uczyła przyrodoznawstwa w warszawskich seminariach nauczycielskich (1922–1927). W grudniu 1926 roku uzyskała uniwersytecki dyplom nauczyciela szkół średnich i w 1927 roku została kierowniczką referatu wychowania kobiet i dzieci Państwowego Urzędu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego[1].
.jpg)
Po pobycie w Stanach Zjednoczonych na przełomie lat 1928–1929 założyła przy ulicy Bagatela w Warszawie wzorcowy ogród jordanowski. Od 1932 roku wykładała w Centralnym Instytucie Wychowania Fizycznego w Warszawie. Od lutego 1930 roku była wiceprezesem Polskiego Związku Gier Sportowych. Od 1935 roku pracowała w Instytucie Spraw Społecznych[1].
W 1932 roku była inicjatorką założenia Towarzystwa Ogrodów Jordanowskich, którego przewodniczącą była do 1943 roku, a w 1934 roku – Towarzystwa Krzewienia Kultury Fizycznej Kobiet. Wprowadziła do języka polskiego pojęcie „wczasy”[1].
W latach 1937–1939 prowadziła wykłady z zakresu wychowania fizycznego na Wolnej Wszechnicy Polskiej[1].
W czasie okupacji niemieckiej pracowała w tajnych organizacjach: Pomocy Żołnierzowi, gdzie była referentką aprowizacji gospód żołnierskich, w Patronacie Opieki nad Więźniami Pawiaka, oraz w punktach zaopatrzenia. Poległa na stanowisku w gospodzie w „Adrii” przy ul. Moniuszki 8[1].
Spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 150-4-7)[3].
Niektóre prace edytuj
Ordery i odznaczenia edytuj
- Złoty Krzyż Zasługi[1]
- Medal Niepodległości (23 grudnia 1933)[6]
- Srebrny Krzyż Zasługi (7 listopada 1929)[7]
Życie prywatne edytuj
Wanda Prażmowska była córką Zdzisława Beliny-Prażmowskiego, inżyniera górnika, i Marii Kazimiery z Gebethnerów, córki Gustawa Gebethnera. Miała dwie siostry: starszą Jadwigę i młodszą Zofię. 9 lutego 1933 roku wyszła za Aleksandra Ivánkę (1904–1976)[8].
W czasie powstania warszawskiego zginęła również jej młodsza siostra Zofia, ps. Helena (1906–1944)[9].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h Muszalski 1962 ↓, s. 176.
- ↑ Tadeusz Kopoczek, Początki cieszyńskiego harcerstwa [online], Związek harcerstwa Polskiego. Chorągiew Śląska. Hufiec Cieszyński [dostęp 2016-12-25].
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: IVANKOWIE, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-09-24].
- ↑ Znaczenie wychowania fizycznego [online], polona.pl [dostęp 2020-03-10].
- ↑ Wanda Prażmowska-Ivánka, Wczasy ludzi miasta [online], polona.pl [dostęp 2020-03-10].
- ↑ M.P. z 1934 r. nr 6, poz. 12 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ M.P. z 1929 r. nr 264, poz. 616 „za zasługi na polu wychowania fizycznego”.
- ↑ Profil Wandy Prażmowskiej na stronie Wielkiej genealogii Marka Minakowskiego [online] [dostęp 2016-12-24].
- ↑ Profil Zofii Prażmowskiej na stronie Muzeum Powstania Warszawskiego [online], www.1944.pl [dostęp 2016-12-25].
Bibliografia edytuj
- Edward Muszalski: Ivànka Wanda. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 10. Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1962, s. 175–176.