Warcisław IV

książę wołogoski

Warcisław IV (ur. w okr. 11–27 maja 1291[1], zm. 31 lipca/1 sierpnia 1326 w Strzałowie[2]) – książę wołogoski, słupsko-sławieński i rugijski, syn Bogusława IV i Małgorzaty, córki księcia Rugii Wisława II.

Warcisław IV
Ilustracja
Wizerunek herbu
Herb dynastii Gryfitów
książę wołogoski
Okres

od 1309
do 1326

Poprzednik

Bogusław IV

Następca

Bogusław V, Barnim IV Dobry, Warcisław V

książę słupsko–sławieński
Okres

od ok. 1316
do 1326

Poprzednik

panowanie brandeburskie

Następca

Bogusław V, Barnim IV Dobry, Warcisław V

książę rugijski
Okres

od 1325
do 1326

Poprzednik

Wisław III

Następca

Bogusław V, Barnim IV Dobry, Warcisław V

Dane biograficzne
Dynastia

Gryfici

Data urodzenia

w okr. 11–27 maja 1291

Data i miejsce śmierci

31 lipca/1 sierpnia 1326
Stralsund

Ojciec

Bogusław IV

Matka

Małgorzata rugijska

Żona

Elżbieta

Dzieci

Bogusław V (Wielki),
Barnim IV Dobry,
Warcisław V (Ojcze Nasz)

Życiorys

edytuj

W 1309 odziedziczył po ojcu księstwo wołogoskie[3], gdzie dwa lata wcześniej był współrządcą, a od 1302 uczestniczył przy czynnościach prawnych Bogusława IV[4]. Swoją siedzibę miał w (pom.) Tąglimiu (dziś: Anklam), a następnie w Białogardzie. W 1310 założył miasto Nowy Szczecin, nazywane w późniejszym czasie Neustettin a po wojnie do dziś: Szczecinek). Około 1316 został księciem słupsko-sławieńskim, a po wygaśnięciu dynastii książąt rugijskich został obwołany księciem na Rugii (1325)[5].

W 1317 Krzyżacy przekazali księciu terytoria Sławna i Słupska. W 1321 podarował ziemię lęborsko-bytowską swojemu marszałkowi Henningowi Behr[6].

Pod koniec pierwszego dwudziestolecia XIV w. doszło do buntu stanów księstwa szczecińskiego przeciw księciu Ottonowi I, które na mocy układu podziałowego księstwa z 1295 zdecydowały się przejść pod jurysdykcję Warcisława IV. Uczyniono go opiekunem małoletniego Barnima III (1319)[7].

Włączył się do walk o ziemię lubuską, barnimską i Marchię Wkrzańską w 1319, zajmując ziemię lubuską jeszcze w tym samym roku[8]. W lipcu 1320 zawarł we Frankfurcie sojusz z piastowskim księciem Henrykiem I jaworskim, wymierzony przeciwko książętom Meklemburgii i Saksonii-Wittenbergi[9]. Jego sojusznikami były także księstwo szczecińskie, księstwo rugijskie, biskupstwo kamieńskie i Dania[10]. W sierpniu 1320 wsparty siłami jaworskimi wkroczył do Marchii Wkrzańskiej, w której mimo początkowych sukcesów, poniósł porażkę, definitywnie ją tracąc[11]. W 1322 wziął udział w kolejnej kampanii przeciwko Meklemburgii, najeżdżając jej ziemie[12]. Wobec włączenia się bawarskich Wittelsbachów z królem Ludwikiem IV Bawarskim do sporu, Warcisław IV zawarł w 1323 pokój z Sasami i Meklemburczykami[13]. Uzyskał też nowego sprzymierzeńca w papieżu Janie XXII[14]. 18 czerwca 1325[7] wraz z Ottonem I i jego synem Barnimem III zawarł przymierze z polskim królem Władysławem Łokietkiem przeciw Marchii Brandenburskiej[a] i zakonowi krzyżackiemu[3]. Do 1326 utracił zdobycze w ziemi lubuskiej[15].

Zmarł w nocy z 31 lipca na 1 sierpnia 1326 w Strzałowie. Pochowano go wedle jego woli w katedrze kamieńskiej przed wielkim ołtarzem. Po jego śmierci, wobec małoletniości jego spadkobiercy, rządy opiekuńcze objęła jego żona Elżbieta. Jej konsens i pieczęć zawiera akt przymierza z Polską wydany w 1343[5].

Rodzina

edytuj

Jego żoną od 11 kwietnia 1316?[16], bądź przed 1317[17] była Elżbieta, córka Bolka I Surowego. Według E. Rymara i R. Klempina była córką Hermana III Długiego, margrabiego brandenburskiego na Salzwedel i hrabiego Koburga oraz Anny Habsburżanki (ottońska linia dynastii askańskiej)[2][b]. Ze związku małżeńskiego miał trzech synów:

Genealogia

edytuj
Barnim I Dobry
 ur. zap. ok. 1210
zm. 13 lub 14 XI 1278
Małgorzata meklemburska
ur. zap. 1232
zm. przed 25 V 1261
Wisław II
ur. ok. 1240
zm. 29 XII 1302
Agnieszka brunszwicka
ur. ?
zm. po 1302
         
     
  Bogusław IV
ur. w okr. 1254–1255
zm. 19 II 1309
Małgorzata rugijska
ur. w okr. 1265–1271
zm. po 4 XII 1315, p. 1317
     
   
Elżbieta
ur. w okr. ok. 1283
zm. w okr. II–III 1355 lub przed 2 II 1356
OO   11 IV 1316?, bądź przed 1317
Warcisław IV
(ur. w okr. 11–27 V 1291,
zm. w okr. 31 VII–1 VIII 1326)
                   
                   
               
Warcisław V (Ojcze Nasz)
ur. ok. lub zap. 1 XI 1326
zm. 18 X–31 XII 1390
Barnim IV Dobry
 ur. w okr. 1319–1320
 zm. 22 VIII 1365
 
Bogusław V (Wielki)
 ur. w okr. 1317–1318
 zm. w okr. 3 II–24 IV 1374
 
  1. Podobne przymierze Warcisława IV z Ottonem I i Meklemburgią miało miejsce w 1324.
  2. W literaturze przedmiotu pojawia się również pogląd o pochodzeniu Elżbiety z linii śląskich Piastów. Czyniono ją córką Henryka V Grubego, bądź Bolka I świdnickiego.

Przypisy

edytuj
  1. W literaturze popularnonaukowej pojawia się również data roczna narodzin księcia, która przypada na okres 1299–1300. Za: J.W. Szymański, Książęcy ród Gryfitów, s. 393.
  2. a b E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, ss. 299-305.
  3. a b K. Kozłowski, J. Podralski, Gryfici. Książęta Pomorza Zachodniego, s. 41.
  4. E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 299.
  5. a b E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 300.
  6. R. Schmidt, Die Lande Lauenburg und Bütow in ihrer wechselnden Zugehörigheit zum Deutschen Orden, zu Pommern und Polen und zu Brandenburg-Preußen, s. 94.
  7. a b J.W. Szymański, Książęcy ród Gryfitów, s. 393.
  8. Edward Rymar, Rywalizacja o ziemię lubuską i kasztelanię międzyrzecką, w: Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka, nr 4/1979, s. 481
  9. Ibid., s. 484
  10. Ibid., s. 485
  11. Ibid., s. 485-486
  12. Ibid., s. 487
  13. Ibid., s. 492
  14. Ibid., s. 493
  15. Ibid., s. 494
  16. R. Klempin
  17. E. Rymar
  18. E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, ss. 308-316.

Bibliografia

edytuj

Opracowania

edytuj
  • Kazimierz Kozłowski, Jerzy Podralski, Gryfici. Książęta Pomorza Zachodniego, Szczecin: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1985, ISBN 83-03-00530-8, OCLC 189424372.
  • Edward Rymar, Rodowód książąt pomorskich, Szczecin: Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica, 2005, ISBN 83-87879-50-9, OCLC 69296056.
  • Schmidt R., Die Lande Lauenburg und Bütow in ihrer wechselnden Zugehörigheit zum Deutschen Orden, zu Pommern und Polen und zu Brandenburg-Preußen [w:] Willoweit D., Lemberg H. (pod red.), Reiche und Territorien in Ostmitteleuropa, Oldenbourg, München, 2006, ISBN 3-486-57839-1.
  • Szymański J.W., Książęcy ród Gryfitów, Goleniów – Kielce 2006, ISBN 83-7273-224-8.

Literatura dodatkowa (online)

edytuj