Warnice (powiat myśliborski)

wieś w województwie zachodniopomorskim

Warnice (do 1945 niem. Warnitz) – wieś w Polsce położona w województwie zachodniopomorskim, w powiecie myśliborskim, w gminie Dębno. Według danych z 2015 miejscowość liczyła 339 mieszkańców[3].

Warnice
wieś
Ilustracja
Ruiny Pałacu w Warnicach
Państwo

 Polska

Województwo

 zachodniopomorskie

Powiat

myśliborski

Gmina

Dębno

Wysokość

58 m n.p.m.

Liczba ludności (2015)

339

Strefa numeracyjna

95

Kod pocztowy

74-311[2]

Tablice rejestracyjne

ZMY

SIMC

0180137

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko lewej krawiędzi nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Warnice”
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego
Mapa konturowa województwa zachodniopomorskiego, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Warnice”
Położenie na mapie powiatu myśliborskiego
Mapa konturowa powiatu myśliborskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Warnice”
Położenie na mapie gminy Dębno
Mapa konturowa gminy Dębno, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Warnice”
Ziemia52°51′09″N 14°40′17″E/52,852500 14,671389[1]

Częściowo zachowany kształt owalnicy.

Kościół pw. św. Józefa Oblubieńca NMP
Pałac na litografii Aleksandra Dunckera, 2 poł. XIX w.
Pałac – stan współczesny (2005)

Historia

edytuj
  • VIII-poł. X w. – w widłach Odry i dolnej Warty znajduje się odrębna jednostka terytorialna typu plemiennego, prawdopodobnie powiązana z plemieniem Lubuszan. Na północy od osadnictwa grupy cedyńskiej oddzielały ją puszcze mosińska (merica Massen) i smolnicka (merica Smolnitz). Mieszkańcy zajmowali się gospodarką rolniczo-hodowlaną.
  • Poł. X w. – na terenie dzisiejszych Warnic istnieje osada; znaleziska archeologiczne obejmują monetę niemiecką cesarza Ottona I (zm. 973), monety z około 1025, odważniki do wagi, liczne fragmenty naczyń, kilkadziesiąt przęślików glinianych i kamiennych, noże, szydła, ostrogi; materiał zoologiczny reprezentują kości zwierząt hodowlanych (świnia domowa, krowa, koń) oraz dzikich (około 300 rogów sarnich, 80 jelenich, kości lisa)
  • 960–972 – książę Mieszko I opanowuje tereny nadodrzańskie, obejmujące obręb późniejszej kasztelani cedyńskiej, ziemię kiniecką i kostrzyńską
  • 1005 (lub 1007) – Polska traci zwierzchność nad Pomorzem, w tym również nad terytorium w widłach Odry i dolnej Warty
  • 1112-1116 – w wyniku wyprawy Bolesława Krzywoustego, Pomorze Zachodnie uznaje zwierzchność lenną Polski
  • Pocz. XIII w. – obszar na północ od linii Noteci-dolnej Warty i zachód od Gwdy w dorzeczu Myśli, Drawy, środkowej Iny, stanowi część składową księstwa pomorskiego; w niewyjaśnionych okolicznościach zostaje przejęty przez księcia wielkopolskiego Władysława Laskonogiego, a następnie jego bratanka, Władysława Odonica
  • 1250 – margrabiowie brandenburscy z dynastii Askańczyków rozpoczynają ekspansję na wschód od Odry; z zajmowanych kolejno obszarów powstaje następnie Nowa Marchia
  • 4.11.1306 – margrabiowie Otto IV i Waldemar sprzedają miastu Moryń za 16 tysięcy talarów pięć jezior – Morzycko (Morin), Witnickie (Vithenitz), Narost (Narthusen), Gusthus (Objezierze?) i Warnickie (Warnitz); z tytułu połowów miasto musiało płacić roczny czynsz w wysokości czterech grzywien denarów brandenburskich[4]
  • 1320-1323 – po wygaśnięciu dynastii askańskiej, Nowa Marchia przejściowo przechodzi we władanie książąt pomorskich
  • 1 poł. XIV w. – zbudowano granitowy kościół halowy, bez chóru i wieży
  • 1335 – margrabia brandenburski Ludwik V Starszy nadaje kolegiacie w Myśliborzu ze względu na jej ubóstwo (egestas et inopia) patronat nad kościołami w Lipianach, Strzelcach Krajeńskich, Dobiegniewie i Warnicach (Warniz)[5]. Na uposażenie kościoła były przeznaczone 4 łany gruntów.
  • 1337 – wzmianka w księdze ziemskiej margrabiego brandenburskiego Ludwika Starszego pod nazwą Warnitz, w ziemi trzcińskiej: Warnitz LXXIIII, dos IIII, diederick Schoker pro seruicio IX mansos, Knychte pro seruicio VIII, weselinck de Brens pro seruicio XI, Suz pro seruicio XI, wichseler pro seruicio VI mansos, pactus XV solidos[6] – wieś liczy 74 łany, wolne od ciężarów podatkowych są 4 łany parafialne (dos), lennikami zobowiązanymi do służby konnej są Diderick Schoker posiadający 9 łanów (mansos), Knychte z 8 łanami, Weselinck de Brens (Brend) z 11 łanami, Suz z 11 łanami i Wichseler z 6 łanami, pakt (pactus) płacony rycerstwu przez chłopów wynosi 15 szylingów (solidos). Dochód margrabiego z tytułu korzystania przez mieszkańców z okolicznych lasów (Merica Smolnitz – puszcza smolnicka) do np. wypasania świń czy bydła, wynosi 3.5 korców owsa[7]
  • 21.06.1353 – margrabia Ludwik Rzymski nadaje trzem braciom von Wedel puszczę smolnicką (heyde de Smolnitze) zamiast opieki nad miastem Chojna, do której byli zobowiązani nadaniem margrabiego Ludwika Starszego[8]
  • 1398 – wzmianka, że posiadaczem wsi jest Ulrich von der Ost, właściciel Drezdenka; w rękach rodziny von der Osten Warnice pozostają do 1945
  • 1402-1454/55 – ziemie Nowej Marchii pod rządami zakonu krzyżackiego
  • 7.09.1408 – Ulryk von der Osten sprzedaje zakonowi krzyżackiemu za 7750 kop groszy (tj. 19 375 guldenów) zamek i miasto Drezdenko, wieś Stare Kurowo i podór bedy w Ogardach; w zamian zachowuje Golenice z wioskami Warnice, Rów i Golczew
  • Około 1408 – Ostenowie nabywają dwie karczmy w Warnicach
  • 1433 – podczas wojny polsko-krzyżackiej, okoliczne tereny zostają zdobyte i splądrowane przez Husytów
  • 1443 – Arnd von der Osten nabywa całą wieś Warnice; dokument transakcji był przechowywany do 1945 w muzeum miasta Chojny
  • 15.01.1465 – elektor Fryderyk II Żelazny potwierdza żonie Dionizego von der Osten, Pelagii, dożywocie w postaci dworu i miasteczka Golenice z wsiami Kierzków, Golczew, Warnice, częścią Rowu, Smolnicką Puszczą, młynem Smoliniec Mały, z dochodami w rybach, mięsie, zbożu po mężu na wypadek jego zgonu[9]
  • 16.03.1472 – bracia Dionizy i Wedegon von der Osten otrzymują od elektora potwierdzenie posiadania dziedzicznych lenn, m.in. wsi Warnice[10]
  • 21.11.1517 – list lenny elektora Joachima stwierdza, że Claus, Melchior i Hans von der Marwitz ze Smolnicy, Zachariasz i Kaspar z Marwic, Piotr z Grzymiradza i Otto ze Stanowic posiadają do wspólnej ręki m.in. Zielin, połowę opuszczonych pól Babina, jezioro Warnice na warnickim polu (wernitz), młyn Wielki Smoliniec z obydwoma jeziorami, staw Kuckuck z miejscem młyna, rzekę Smolnicę od młyna Smoliniec Mały po las Dębna, Smolnicę oraz Grzymiradz (Nowy) Santok z połową miasteczka, Marwice, połowę Tarnowa, ¾ Jenina, ¾ Stanowic[11]
  • 1535-1571 – za rządów Jana kostrzyńskiego Nowa Marchia staje się niezależnym państwem w ramach Świętego Cesarstwa Rzymskiego
Przyległości Warnic w XIX / XX w.
Niemiecka nazwa Obiekt Położenie Polska nazwa
Babin folwark 4 km na płn.-zach. Babin
Schmollnitzer (Warnitzer) Kleine Mühle młyn wodny 3 km na płd.-zach. Smoliniec Mały [nie istnieje]
Hammelstall (Staarenort) folwark 3 km na płd.-zach. [nie istnieje]
Ferdinandsfelde (Warnitzer Ziegeley) folwark 1,7 km na płn.-zach. Ferdyszów [nie istnieje]
Warnitzer Seehaus dom nad jeziorem [nie istnieje]
  • 1538 – margrabia Jan kostrzyński oficjalnie wprowadza na terenie Nowej Marchii luteranizm jako religię obowiązującą
  • 1600-1650 – zbudowano pierwszy pałac
  • 1687 – na ospę zmarła spora część mieszkańców wsi
  • 1701 – powstanie Królestwa Prus
  • XI. 1702 – część Warnic strawił pożar, w tym spaliła się karczma
  • 1815-1818 – reformy administracyjne Prus zmieniają strukturę Nowej Marchii; wieś należy do powiatu Chojna, w rejencji frankfurckiej, w prowincji brandenburskiej
  • 1816 – obowiązek uwłaszczenia chłopów w Prusach ograniczono do gospodarstw sprzężajnych, tj. posiadających co najmniej dwa zwierzęta pociągowe (konie lub woły)
  • Ok. poł. XIX w. – Julius von Osten zbudował pałac w stylu neoklasycystycznym
  • 1850 – uwłaszczenie chłopów w Prusach rozszerzono na wszystkie gospodarstwa chłopskie, aczkolwiek do tego czasu wielu chłopów zostało przez panów usuniętych z ziemi lub zbankrutowało
  • 1858 – przebudowa kościoła; dobudowano prezbiterium i wieżę oraz kamienno-ceglany mur wokół przykościelnego cmentarza
  • 1871-1918 – Nowa Marchia w ramach zjednoczonego Cesarstwa Niemieckiego
  • 1901-1915 – Oskar von der Osten (3.06.1862-5.10.1944), właściciel Warnic, jest starostą (naczelnikiem; niem. Landrat) powiatu chojeńskiego
  • 03.02.1945 – zajęcie przez wojska 5 Armii 1 Frontu Białoruskiego; część mieszkańców wsi została wywieziona na roboty przymusowe do ZSRR (w tym wnuczki ostatniego von Ostena – Izabela i Anna Maria); folwarki Babin i Ferdinandsfelde spalone, a pałac obrabowany i zdewastowany
  • 1945-1949 – osadnictwo ludności z byłych terenów wschodnich II Rzeczypospolitej (głównie z ziemi stanisławowskiej, tarnopolskiej i wołyńskiej) oraz z południowych i centralnych rejonów Polski
  • 07.01.1958 – w budynku pałacu ulokowana zostaje szkoła podstawowa
  • 06.12.1963 – erygowanie parafii pw. św. Józefa Oblubieńca NMP
  • 1983 – likwidacja szkoły podstawowej
Właściciele majątku Warnice
Imię i nazwisko Lata
Diderick Schoker, Knychte
Weselinck de Brens (Brend), Suz, Wichseler
1337
Ulrich von der Ost 1398-?
Arnd von der Ost ?-1454
Dinnies von der Osten 1454-1478
Ewald von der Osten 1478-1533
Dinnies von der Osten 1534-1560
Alexander Christoph von der Osten 1562-1614
Alexander Christoph Dinnies von der Osten 1614-1631
Heinrich Adam von der Osten 1631-1683
Christoph Heinrich von der Osten 1683-1718
Heinrich Balthasar von der Osten 1718-1741
Friedrich August von der Osten 1741-1776
Hans Georg Ferdinand von der Osten 1776-1807
Julius Friedrich Wilhelm Helmut von der Osten 1805-1863
Oskar Alexander Julius von der Osten 1863-1866
Oskar Aleksander Julius Karl von der Osten 1866-1944

Nazwa miejscowości może pochodzić od:

  • słowiańskiego „warniza” – warzelnia; wieś leży na terenie dawnej puszczy smolnickiej (merica Smolnitz), wymienionej w księdze ziemskiej margrabiego brandenburskiego Ludwika Starszego w 1337, przy czym nazwę Smolnitz, Schmolnitz wywodzić można od słowiańskiej „smolnice”, czyli „miejsca, gdzie wytapiano smołę” – smolarni[12]; wypalanie drzewa i produkcja smoły prowadzone były w Warnicach do połowy XIX w.
  • nazwy osobowej Varna – wrona[13]

Nazwa na przestrzeni wieków: (stagnum) Warnitz 1306; Warniz 1335; Warnitze 1499; Wernitz 1517; Warnitz do 1945

Ludność

edytuj

Liczba ludności w ostatnich 3 wiekach (wieś i majątek)[14][15][16][17][18]:

Edukacja

edytuj

Uczniowie uczęszczają do szkoły podstawowej oraz gimnazjum w Smolnicy[19].

Organizacje i instytucje

edytuj
  • Sołectwo Warnice – ogół mieszkańców wsi Warnice stanowi Samorząd Mieszkańców Sołectwa
  • Ludowy Zespół Pieśni i Tańca „Warniczanie”
  • Ochotnicza straż pożarna
  • Filia Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej „Lekarzy Rodzinnych” w Dębnie
  • Filia Biblioteki Publicznej Miasta i Gminy w Dębnie

Gospodarka

edytuj

Warnice są typową wsią rolniczą. Użytki rolne zajmują ok. 500 ha, z czego pod zasiewami jest około 380 ha. Przeważają gleby kl. IIIa i IIIb – 320 ha.

Parafia

edytuj

Atrakcje turystyczne

edytuj
 
Park
  • Kościół pw. św. Józefa Oblubieńca NMP
  • Ruina pałacu – zbudowany ok. poł. XIX w. przez Juliusa von Osten w stylu neoklasycystycznym, murowany z cegły, 2-kondygnacyjny, rozbudowany o ryzality boczne i środkowy. W latach 1958–1983 siedziba szkoły podstawowej, następnie opuszczony.
  • Park krajobrazowy – pow. 3,2 ha; powstał w XVIII w. w płn-zach. części zespołu folwarcznego. Na małej polance dąb o obwodzie 550 cm. Obecnie powierzchnia parku została rozparcelowana na kilkanaście działek pomiędzy poszczególne placówki oraz grunty prywatne. Na terenie parku po płn. stronie pałacu powstała zabudowa jednorodzinna. Układ dróg parkowych w większości uległ zatarciu; polana oraz zadrzewiony gazon przed pałacem zachowane.
  • Czworak – zbudowany w 2 połowie XIX w., z podcieniem półokrągłym; znajduje się na zachodnim krańcu wsi.
  • Przez Warnice przebiegają szlaki turystyczne:   „Historii i zabytków”,   „Rezerwatów i pomników przyrody”

Okolice

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 144273
  2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1336 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  3. Urząd Miasta i Gminy Dębno, Dane Statystyczne. [dostęp 2016-08-18].
  4. Adolph Friedrich Johann Riedel: Codex diplomaticus Brandenburgensis.... T. 19. Cz. 1. Berlin: F.H. Morin, 1860, s. 68.
  5. Jarosław Jarzewicz: Gotycka architektura Nowej Marchii. Budownictwo sakralne w okresie Askańczyków i Wittelsbachów. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2000, s. 288.
  6. Ludwig Gollmert: Das Neumärkische Landbuch Markgraf Ludwigs des Älteren vom Jahre 1337. Nach einer neu aufgefundenen Handschrift des vierzehnten Jahrhunderts. Frankfurt am Oder: 1862, s. 16.
  7. Ludwig Gollmert: Das Neumärkische Landbuch Markgraf Ludwigs des Älteren vom Jahre 1337. Nach einer neu aufgefundenen Handschrift des vierzehnten Jahrhunderts. Frankfurt am Oder: 1862, s. 32.
  8. Adolph Friedrich Johann Riedel: Codex diplomaticus Brandenburgensis.... T. 19. Cz. 1. Berlin: F.H. Morin, 1860, s. 229-230.
  9. Edward Rymar: Historia polityczna i społeczna Nowej Marchii w średniowieczu (do roku 1535). Gorzów Wlkp.: Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Zbigniewa Herberta, 2015, s. 751. ISBN 978-83-63404-15-4.
  10. Grzegorz Jacek Brzustowicz: Rycerstwo Ziemi Choszczeńskiej XIII-XVII wieku. Wydawnictwo DiG, 2004, s. 306. ISBN 83-7181-360-0.
  11. Edward Rymar. Nowomarchijski ród Marwitzów w średniowieczu. „Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny”. nr 10, s. 276-7, 2003. Gorzów Wlkp.: Towarzystwo Przyjaciół Archiwum i Pamiątek Przeszłości. ISSN 1231-3033. 
  12. Heinrich Karl Wilhelm Berghaus: Geographisch-historisch-Statistisches Landbuch der Provinz Brandenburg und des Markgrafthums Niederlausitz in der Mitte des 19. Jhrhndts. A. Müller, 1856, s. 417.
  13. Onomastica slavogermanica. PWN, 1973, s. 73.
  14. Friedrich Wilhelm August Bratring: Statistisch-topographische Beschreibung der gesammten Mark Brandenburg: Für Statistiker, Geschäftsmänner, bes. für Kameralisten. Die Neumark. Berlin: Friedrich Maurer, 1809, s. 124.
  15. Warnice 367 mieszkańców, Warnicki Mały Młyn 11, Dom Rybacki (niem. Warnitzer Seehaus) 12, cegielnia (niem. Warnitzer Ziegeley) 17 Neues topographisch-statistisch-geographisches Wörterbuch des preussischen Staats. Alexander August Mützell, Leopold Krug (red.). T. 5. Karl August Kümmel, 1823, s. 105., Babin 13 Neues topographisch-statistisch-geographisches Wörterbuch des preussischen Staats. Alexander August Mützell, Leopold Krug (red.). T. 1. Karl August Kümmel, 1821, s. 46.
  16. Smolnicki (Warnicki) Mały Młyn 24, Babin 12, Glinki Warnickie (Ferdinandsfelde) 37, Warnice wraz ze smolarnią (niem. Theerofen) 633 Güthlein: Topographische Uebersicht des Appellationsgerichts-Departements Frankfurt a/O: Zusammengestellt von Güthlein. Gustav Harnecker & Co., 1856, s. 62-64.
  17. W 1910 wieś Warnice 173 mieszk., majątek 452 mieszk. Gemeindeverzeichnis Deutschland 1900. [dostęp 2011-07-15].
  18. Deutsche Verwaltungsgeschichte von der Reichseinigung 1871 bis zur Wiedervereinigung 1990 von Dr. Michael Rademacher M.A.. [dostęp 2011-07-15].
  19. Uchwała Nr XVIII/188/04 Rady Miejskiej w Dębnie z dnia 27 maja 2004 w sprawie: ustalenia planu sieci publicznych szkół podstawowych i gimnazjów oraz granic ich obwodów na terenie miasta i gminy Dębno. [dostęp 2010-05-12].

Bibliografia

edytuj