Wasilij Czujkow

Wasilij Czujkow
Василий Иванович Чуйков
	marszałek Związku Radzieckiego
Data i miejsce urodzenia	31 stycznia?/12 lutego 1900 ; Sieriebrianyje Prudy
Data i miejsce śmierci	18 marca 1982 ; Moskwa
	Przebieg służby
Lata służby	1918–1972
Siły zbrojne	Armia Czerwona; Armia Radziecka
Stanowiska	d-ca: 64 i 62 Armii, 8 Gwardyjskiej Armii, Kijowskiego Okręgu Wojskowego,; d-ca Wojsk Lądowych Armii Radzieckiej,; wiceminister obrony ZSRR
Główne wojny i bitwy	wojna domowa w Rosji, wojna polsko-bolszewicka,; II wojna światowa: agresja ZSRR na Polskę; wojna zimowa z Finlandią; bitwa stalingradzka,; bitwa o Dniepr,; operacja wiślańsko-odrzańska,; bitwa o Berlin;
	Odznaczenia
	;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Wasilij Iwanowicz Czujkow, ros. Василий Иванович Чуйков (ur. 31 stycznia^?/12 lutego 1900 we wsi Sieriebrianyje Prudy, zm. 18 marca 1982 w Moskwie) – radziecki dowódca wojskowy, marszałek Związku Radzieckiego, dowódca Wojsk Lądowych Armii Radzieckiej i wiceminister obrony ZSRR, szef Obrony Cywilnej ZSRR, członek Komitetu Centralnego KPZR, deputowany do Rady Najwyższej ZSRR, dwukrotny Bohater Związku Radzieckiego.

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Urodził się 12 lutego 1900 roku w rodzinie chłopskiej^[1]. Wstąpił do Armii Czerwonej w 1918, a do RKP(b) rok później^[2]. Podczas wojny domowej szybko awansował, dochodząc do stanowiska dowódcy 43 pułku piechoty. Brał udział w wojnie z Polską w 1920 roku w rejonie Lepla, Lidy i Wilejki^[3].

Okres międzywojenny

W 1925 ukończył Akademię Wojskową im. Michaiła Frunzego, a podczas następnej dekady – Akademię Mechanizacji i Motoryzacji. Od 1932 roku dowodził kolejno brygadą, korpusem, grupą wojsk, 4 Armią^[3].

II wojna światowa

Był dowódcą 4 Armii w czasie agresji ZSRR na Polskę od 17 września 1939. Następnie jako dowódca 9 Armii brał udział w wojnie zimowej z Finlandią^[3].

W latach 1940–1942 pełnił funkcję attaché wojskowego w Chinach i doradcy Czang Kaj-szeka^[2]. W marcu 1942 roku został odwołany do kraju, a następnie skierowany na południe ZSRR, gdzie w maju mianowano go dowódcą 1 Armii Rezerwowej, którą przemianowano na 64 Armię. Latem 1942 armia ta toczyła ciężkie walki obronne na przedpolach Stalingradu, a później w południowej części miasta. We wrześniu 1942 został dowódcą 62 Armii, najważniejszej w strukturze obrony Stalingradu. Pod jego dowództwem armia ta, choć ponosiła ciężkie straty, powstrzymała niemieckie natarcie. Dowodząc piechotą wspartą 15 czołgami powstrzymał ataki oddziałów 6 Armii, za wszelką cenę usiłujących zdobyć nabrzeża w centrum miasta^[4]. Dzięki obronie Stalingradu, przez większość historyków uznawany jest za bohatera Stalingradu^[2]^[5].

Generał Czujkow okazał się zdecydowanym dowódcą, który najpierw pozbierał rozproszone oddziały powierzonej sobie 62 Armii, opanował panujące w nich rozprzężenie i objawy paniki, a następnie przekształcił je w jednostki, które podczas długich miesięcy walk toczonych pod ogromnym naporem wojsk niemieckich zaskakiwały determinacją i poświęceniem^[6].

Szybko uczył się zasad walki w mieście, z dużą pomysłowością podsuwając swoim dowódcom i żołnierzom rozwiązania, które pomagały im opierać się przewadze wroga w powietrzu (trzymanie linii obronnych jak najbliżej linii nieprzyjaciela), zmuszać go do wyniszczającej walki na małym terenie (organizowanie izolowanych punktów obrony i grup szturmowych często atakujących po utracie poszczególnych obiektów)^[7]^[8].

Utrzymywaniem swojego punktu dowodzenia bardzo blisko pierwszej linii frontu i częstym odwiedzaniem swoich oddziałów liniowych na ich pozycjach bojowych zaskarbił sobie szacunek własnych żołnierzy, choć – wzorem innych dowódców Armii Czerwonej – poświęcał ich życie z dużą łatwością. Dzięki temu, że udało mu się utrzymać w Stalingradzie aż do rozpoczęcia operacji „Uran” i „Mały Saturn”, przyczynił się do powodzenia ofensywy Armii Czerwonej, prowadzącej do rozbicia wojsk rumuńskich, węgierskich i włoskich nad Donem oraz okrążenia 6 Armii gen. Friedricha Paulusa w rejonie bronionego przez siebie miasta^[3].

Po zwycięstwie stalingradzkim jego armia otrzymała honorowe miano gwardyjskiej, stając się 8 Gwardyjską Armią. Na jej czele brał udział w bitwie o Dniepr i wyzwoleniu prawobrzeżnej Ukrainy. Latem 1944, w składzie 1 Frontu Białoruskiego, nadal na czele 8 Gwardyjskiej Armii, przekroczył Bug i zajął Lublin, a później walczył m.in. w zdobyciu Łodzi (19 stycznia 1945) i Poznania (23 lutego 1945). W kwietniu i maju 1945 wraz ze swoją armią brał udział w bitwie o Berlin. Czujkow 2 maja 1945 przyjął kapitulację gen. Helmuta Weidlinga, dowódcy garnizonu Berlina^[9].

Okres powojenny

W latach 1945–1946 był szefem oddziału SMAD (Sowieckiej Administracji Wojskowej w Niemczech) w Turyngii, później jej komendantem. W latach 1949–1953 dowodził wojskami radzieckimi na terenie sowieckiej strefy okupacyjnej Niemiec (od października 1949 Niemieckiej Republiki Demokratycznej), pełniąc jednocześnie funkcję szefa Radzieckiej Komisji Kontroli w Niemczech (SKK) i nadzorując odbiór reparacji wojennych na rzecz ZSRR (Kolonne). W latach 1946–1949 deputowany do Rady Najwyższej ZSRR 2. kadencji.

W 1953 objął dowództwo Kijowskiego Okręgu Wojskowego, co oznaczało załamanie kariery. W 1955 został awansowany do stopnia marszałka Związku Radzieckiego. W 1960 powołano go na dowódcę Wojsk Lądowych Armii Radzieckiej i wiceministra obrony ZSRR (1960–1964).

W 1964 jego kariera wojskowa załamała się ponownie, gdy objął mało prestiżowe stanowisko szefa Obrony Cywilnej Związku Radzieckiego. Funkcję tę pełnił aż do przejścia na emeryturę w 1972. W latach 1961–1982 był też członkiem KC KPZR.

Zmarł 18 marca 1982 w Moskwie, gdzie został pożegnany z najwyższymi honorami przy udziale czołowych przywódców ZSRR. W pogrzebie wzięła udział m.in. delegacja LWP z attache wojskowym PRL gen. dyw. Ignacym Szczęsnowiczem na czele^[10]. Zgodnie z wolą Czujkowa, został on pochowany w Wołgogradzie. Mogiła marsz. Wasilija Czujkowa znajduje się u stóp pomnika Matki Ojczyzny na Kurhanie Mamaja^[3].

Jego opublikowane wspomnienia wojenne: Misja w Chinach, Początek drogi, Koniec Trzeciej Rzeszy i Bitwa stulecia spotkały się z uznaniem nie tylko w Związku Radzieckim, ale i na zachodzie^[11].

Awanse

kombrig (1935)
komdiw (23 lipca 1938)
komkor (9 lutego 1939)
generał porucznik (4 czerwca 1940)
generał pułkownik (27 października 1943)
generał armii (12 listopada 1948)
marszałek Związku Radzieckiego (11 marca 1955)

Ordery i odznaczenia

Medal Złota Gwiazda Bohatera Związku Radzieckiego – dwukrotnie (19 marca 1944, 6 kwietnia 1945)
Order Lenina – dziewięciokrotnie (1943, 1944, 1945, 1950, 1960, 1970, 1975, 1978, 1980)
Order Rewolucji Październikowej (1968)
Order Czerwonego Sztandaru – czterokrotnie (1920, 1925, 1944, 1948)
Order Suworowa I klasy – trzykrotnie (1943, 1944, 1945)
Order Czerwonej Gwiazdy (1940)
Medal jubileuszowy „W upamiętnieniu 100-lecia urodzin Władimira Iljicza Lenina”
Medal „Za obronę Stalingradu”
Medal „Za wyzwolenie Warszawy”
Medal „Za zdobycie Berlina”
Medal „Za zwycięstwo nad Niemcami w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”
Medal jubileuszowy „Dwudziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”
Medal jubileuszowy „Trzydziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”
Medal „Weteran Sił Zbrojnych ZSRR”
Medal jubileuszowy „XX lat Robotniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej”
Medal jubileuszowy „30 lat Armii Radzieckiej i Floty”
Medal jubileuszowy „40 lat Sił Zbrojnych ZSRR”
Medal jubileuszowy „50 lat Sił Zbrojnych ZSRR”
Medal jubileuszowy „60 lat Sił Zbrojnych ZSRR”
Honorowa Broń ze Złotym Godłem Państwowym ZSRR (1968)
Order Suche Batora (Mongolia)
Złoty Order Zasług dla Ojczyzny – dwukrotnie (NRD)
Order „Złota Gwiazda Przyjaźni między Narodami” (NRD)
Krzyż Złoty Orderu Wojennego Virtuti Militari (Polska)
Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (Polska)
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (PRL, 1968)^[12]
Order Krzyża Grunwaldu II klasy (Polska)
Medal za Warszawę 1939–1945 (Polska)
Medal za Odrę, Nysę, Bałtyk (Polska)
Krzyż Wybitnej Służby (USA)

Przypisy

↑ Czujkow 1963 ↓, s. 353.
↑ ^a ^b ^c Langer 2008 ↓, s. 183.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Валерий Русанов: Василий Иванович Чуйков. Ministerstwo Obrony Federacji Rosyjskiej. [dostęp 2022-05-31]. (ros.).
↑ Overy 2009 ↓, s. 168.
↑ Battle of Stalingrad. History Channel. [dostęp 2022-05-31]. (ang.).
↑ Wilhelm Adam, Otto Ruhle: With Paulus at Stalingrad. Barnsley: Pen & Sword Books Ltd., 2015, s. 80. ISBN 978-1-47383-386-9. (ang.).
↑ Antony Beevor: Stalingrad. London: Viking, 1998, s. 128, 129. ISBN 978-0-14-103240-5. (ang.).
↑ William Craig: Enemy at the Gates: The Battle for Stalingrad. New York: Penguin Books, 1973, s. 90, 91. ISBN 0-14-200000-0. (ang.).
↑ Antony Beevor: Berlin 1945 Upadek. Kraków: Znak, 2010, s. 474. ISBN 978-83-240-1380-7.
↑ Pogrzeb marszałka Związku Radzieckiego Wasilija Czujkowa, "Trybuna Robotnicza", nr 59, 24 marca 1982, s. 1.
↑ Langer 2008 ↓, s. 184.
↑ Odznaczenia polskie dla marszałków i generałów Armii Radzieckiej [w:] "Trybuna Robotnicza", nr 46, 23 lutego 1968, s. 1

Bibliografia

Wasilij Czujkow: Początek drogi. Warszawa: 1963.
Howard Langer: Księga najważniejszych postaci II wojny światowej. Warszawa: 2008. ISBN 978-83-11-11111-0.
BolesławB. Potyrała BolesławB., HieronimH. Szczegóła HieronimH., Czerwoni marszałkowie. Elita Armii Radzieckiej 1935-1991, Zielona Góra: Wyd. WSP im. Tadeusza Kotarbińskiego, 1997, ISBN 83-86832-23-1, OCLC 835148265 .
Richard Overy: Krew na śniegu. Rosja w II wojnie światowej. Wrocław: 2009. ISBN 978-83-245-8750-6.
BolesławB. Potyrała BolesławB., WładysławW. Szlufik WładysławW., Who is who? Trzygwiazdkowi generałowie i admirałowie radzieckich sił zbrojnych z lat 1940–1991, Częstochowa: WSP, 2001, ISBN 83-7098-662-5, OCLC 831020923 .
Antony Beevor – Stalingrad, Wyd. SIW Znak, Kraków 2008, ISBN 978-83-240-0979-4.
Encyklopedia II Wojny światowej: Wielkie Bitwy, Polskie Media Amer.Com S.A., nr 59, s. 6, ISBN 978-83-252-0225-5.
Mała Encyklopedia Wojskowa, t. I, Wyd. MON, Warszawa 1971
Encyklopedia II wojny światowej, Wyd. MON, Warszawa 1975
(ros.) W. Jegorszyn – Feldmarszałkowie i marszałkowie, Moskwa 2000
(ros.) K. Zalesskij – Imperium Stalina. Biograficzny słownik encyklopedyczny, Moskwa 2000
(ros.) Radziecka Encyklopedia Wojskowa, Moskwa
(ros.) Wielka Encyklopedia Radziecka, t. 29, s. 251, Moskwa 1969-1978
(ros.) Wojskowy słownik encyklopedyczny, Moskwa 1986
Василий Иванович Чуйков – Герои страны (ros.)
Василий Иванович Чуйков – Проект ХРОНОС (ros.)
Wyżsi dowódcy Związku Radzieckiego. b2386828.msk.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-04-01)]. (ros.).

[CITEREFCzujkow1963353-1] Czujkow 1963 ↓, s. 353.

[CITEREFLanger2008183-2] Langer 2008 ↓, s. 183.

[rusanow-3] Валерий Русанов: Василий Иванович Чуйков. Ministerstwo Obrony Federacji Rosyjskiej. [dostęp 2022-05-31]. (ros.).

[CITEREFOvery2009168-4] Overy 2009 ↓, s. 168.

[5] Battle of Stalingrad. History Channel. [dostęp 2022-05-31]. (ang.).

[6] Wilhelm Adam, Otto Ruhle: With Paulus at Stalingrad. Barnsley: Pen & Sword Books Ltd., 2015, s. 80. ISBN 978-1-47383-386-9. (ang.).

[7] Antony Beevor: Stalingrad. London: Viking, 1998, s. 128, 129. ISBN 978-0-14-103240-5. (ang.).

[8] William Craig: Enemy at the Gates: The Battle for Stalingrad. New York: Penguin Books, 1973, s. 90, 91. ISBN 0-14-200000-0. (ang.).

[9] Antony Beevor: Berlin 1945 Upadek. Kraków: Znak, 2010, s. 474. ISBN 978-83-240-1380-7.

[10] Pogrzeb marszałka Związku Radzieckiego Wasilija Czujkowa, "Trybuna Robotnicza", nr 59, 24 marca 1982, s. 1.

[CITEREFLanger2008184-11] Langer 2008 ↓, s. 184.

[12] Odznaczenia polskie dla marszałków i generałów Armii Radzieckiej [w:] "Trybuna Robotnicza", nr 46, 23 lutego 1968, s. 1

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]