Wikipedia

Wasilij Czujkow

radziecki dowódca, marszałek Związku Radzieckiego

Wasilij Iwanowicz Czujkow, ros. Василий Иванович Чуйков (ur. 31 stycznia?/12 lutego 1900 we wsi Sieriebrianyje Prudy, zm. 18 marca 1982 w Moskwie) – radziecki dowódca wojskowy, marszałek Związku Radzieckiego, dowódca Wojsk Lądowych Armii Radzieckiej i wiceminister obrony ZSRR, szef Obrony Cywilnej ZSRR, członek Komitetu Centralnego KPZR, deputowany do Rady Najwyższej ZSRR, dwukrotny Bohater Związku Radzieckiego.

Wasilij Czujkow
Василий Иванович Чуйков
Ilustracja
marszałek Związku Radzieckiego marszałek Związku Radzieckiego
Data i miejsce urodzenia

31 stycznia?/12 lutego 1900
Sieriebrianyje Prudy

Data i miejsce śmierci

18 marca 1982
Moskwa

Przebieg służby
Lata służby

1918–1972

Siły zbrojne

Armia Czerwona
Armia Radziecka

Stanowiska

d-ca: 64 i 62 Armii, 8 Gwardyjskiej Armii, Kijowskiego Okręgu Wojskowego,
d-ca Wojsk Lądowych Armii Radzieckiej,
wiceminister obrony ZSRR

Główne wojny i bitwy

wojna domowa w Rosji, wojna polsko-bolszewicka,
wojna zimowa z Finlandią,
II wojna światowa:

podpis
Odznaczenia
Złota Gwiazda Bohatera Związku Radzieckiego Złota Gwiazda Bohatera Związku Radzieckiego
Order Lenina Order Lenina Order Lenina Order Lenina Order Lenina Order Lenina Order Lenina Order Lenina Order Lenina Order Rewolucji Październikowej Order Czerwonego Sztandaru Order Czerwonego Sztandaru Order Czerwonego Sztandaru Order Czerwonego Sztandaru Order Suworowa I klasy (ZSRR) Order Suworowa I klasy (ZSRR) Order Czerwonej Gwiazdy Medal jubileuszowy „W upamiętnieniu 100-lecia urodzin Władimira Iljicza Lenina” Medal „Za obronę Stalingradu” Medal „Za wyzwolenie Warszawy” Medal „Za zdobycie Berlina” Medal „Za Zwycięstwo nad Niemcami w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941-1945” Medal jubileuszowy „Dwudziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” Medal jubileuszowy „Trzydziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” Medal „Weteran Sił Zbrojnych ZSRR” Medal jubileuszowy „XX lat Robotniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej” Medal jubileuszowy „30 lat Armii Radzieckiej i Floty” Medal jubileuszowy „40 lat Sił Zbrojnych ZSRR” Medal jubileuszowy „50 lat Sił Zbrojnych ZSRR” Order Suche Batora (Mongolia - baretka do 1961 roku) Złoty Order Zasługi dla Ojczyzny (NRD) Złoty Order Zasługi dla Ojczyzny (NRD) Złota Gwiazda Przyjaźni między Narodami (NRD) Order Krzyża Grunwaldu II klasy Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Medal za Warszawę 1939–1945 Medal za Odrę, Nysę, Bałtyk Krzyż Wybitnej Służby (Stany Zjednoczone)
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Grób marsz. Wasilija Czujkowa na Kurhanie Mamaja w Wołgogradzie
Tablica pamiątkowa na terenie Parku Cytadela w Poznaniu

Życiorys edytuj

Dzieciństwo i młodość edytuj

Urodził się 12 lutego 1900 roku w rodzinie chłopskiej[1]. Wstąpił do Armii Czerwonej w 1918, a do RKP(b) rok później[2]. Podczas wojny domowej szybko awansował, dochodząc do stanowiska dowódcy 43 pułku piechoty. Brał udział w wojnie z Polską w 1920 roku w rejonie Lepla, Lidy i Wilejki[3].

Okres międzywojenny edytuj

W 1925 ukończył Akademię Wojskową im. Michaiła Frunzego, a podczas następnej dekady – Akademię Mechanizacji i Motoryzacji. Od 1932 roku dowodził kolejno brygadą, korpusem, grupą wojsk, 4 Armią[3].

II wojna światowa edytuj

Na czele dowodzonej przez siebie 4 Armii we wrześniu 1939 roku wkroczył na teren Polski. Następnie jako dowódca 9 Armii brał udział w wojnie radziecko-fińskiej[3].

W latach 1940–1942 pełnił funkcję attaché wojskowego w Chinach i doradcy Czang Kaj-szeka[2]. W marcu 1942 roku został odwołany do kraju, a następnie skierowany na południe ZSRR, gdzie w maju mianowano go dowódcą 1 Armii Rezerwowej, którą przemianowano na 64 Armię. Latem 1942 armia ta toczyła ciężkie walki obronne na przedpolach Stalingradu, a później w południowej części miasta. We wrześniu 1942 został dowódcą 62 Armii, najważniejszej w strukturze obrony Stalingradu. Pod jego dowództwem armia ta, choć ponosiła ciężkie straty, powstrzymała niemieckie natarcie. Dowodząc piechotą wspartą 15 czołgami powstrzymał ataki oddziałów 6 Armii, za wszelką cenę usiłujących zdobyć nabrzeża w centrum miasta[4]. Dzięki obronie Stalingradu, przez większość historyków uznawany jest za bohatera Stalingradu[2][5].

Generał Czujkow okazał się zdecydowanym dowódcą, który najpierw pozbierał rozproszone oddziały powierzonej sobie 62 Armii, opanował panujące w nich rozprzężenie i objawy paniki, a następnie przekształcił je w jednostki, które podczas długich miesięcy walk toczonych pod ogromnym naporem wojsk niemieckich zaskakiwały determinacją i poświęceniem[6].

Szybko uczył się zasad walki w mieście, z dużą pomysłowością podsuwając swoim dowódcom i żołnierzom rozwiązania, które pomagały im opierać się przewadze wroga w powietrzu (trzymanie linii obronnych jak najbliżej linii nieprzyjaciela), zmuszać go do wyniszczającej walki na małym terenie (organizowanie izolowanych punktów obrony i grup szturmowych często atakujących po utracie poszczególnych obiektów)[7][8].

Utrzymywaniem swojego punktu dowodzenia bardzo blisko pierwszej linii frontu i częstym odwiedzaniem swoich oddziałów liniowych na ich pozycjach bojowych zaskarbił sobie szacunek własnych żołnierzy, choć – wzorem innych dowódców Armii Czerwonej – poświęcał ich życie z dużą łatwością. Dzięki temu, że udało mu się utrzymać w Stalingradzie aż do rozpoczęcia operacji „Uran” i „Mały Saturn”, przyczynił się do powodzenia ofensywy Armii Czerwonej, prowadzącej do rozbicia wojsk rumuńskich, węgierskich i włoskich nad Donem oraz okrążenia 6 Armii gen. Friedricha Paulusa w rejonie bronionego przez siebie miasta[3].

Po zwycięstwie stalingradzkim jego armia otrzymała honorowe miano gwardyjskiej, stając się 8 Gwardyjską Armią. Na jej czele brał udział w bitwie o Dniepr i wyzwoleniu prawobrzeżnej Ukrainy. Latem 1944, w składzie 1 Frontu Białoruskiego, nadal na czele 8 Gwardyjskiej Armii, przekroczył Bug i zajął Lublin, a później walczył m.in. w zdobyciu Łodzi (19 stycznia 1945) i Poznania (23 lutego 1945). W kwietniu i maju 1945 wraz ze swoją armią brał udział w bitwie o Berlin. Czujkow 2 maja 1945 przyjął kapitulację gen. Helmuta Weidlinga, dowódcy garnizonu Berlina[9].

Okres powojenny edytuj

W latach 1945–1946 był szefem oddziału SMAD (Radzieckiej Administracji Wojskowej w Niemczech) w Turyngii, później jej komendantem. W latach 1949–1953 dowodził wojskami radzieckimi na terenie wschodnich Niemiec (od października 1949 w NRD), pełniąc jednocześnie funkcję szefa Radzieckiej Komisji Kontroli w Niemczech (SKK) i nadzorując odbiór reparacji wojennych na rzecz ZSRR (Kolonne). W latach 1946-1949 deputowany do Rady Najwyższej ZSRR 2. kadencji.

W 1953 objął dowództwo Kijowskiego Okręgu Wojskowego, co oznaczało załamanie kariery. W 1955 został awansowany do stopnia marszałka Związku Radzieckiego. W 1960 powołano go na dowódcę Wojsk Lądowych Armii Radzieckiej i wiceministra obrony ZSRR (1960–1964).

W 1964 jego kariera wojskowa załamała się ponownie, gdy objął mało prestiżowe stanowisko szefa Obrony Cywilnej Związku Radzieckiego. Funkcję tę pełnił aż do przejścia na emeryturę w 1972. W latach 1961–1982 był też członkiem KC KPZR.

Zmarł 18 marca 1982 w Moskwie. Zgodnie z jego wolą, został pochowany w Wołgogradzie. Mogiła marsz. Wasilija Czujkowa znajduje się u stóp pomnika Matki Ojczyzny na Kurhanie Mamaja[3].

Jego opublikowane wspomnienia wojenne: Misja w Chinach, Początek drogi, Koniec Trzeciej Rzeszy i Bitwa stulecia spotkały się z uznaniem nie tylko w Związku Radzieckim, ale i na zachodzie[10].

Awanse edytuj

Ordery i odznaczenia edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Czujkow 1963 ↓, s. 353.
  2. ↑ a b c Langer 2008 ↓, s. 183.
  3. ↑ a b c d e Валерий Русанов: Василий Иванович Чуйков. Ministerstwo Obrony Federacji Rosyjskiej. [dostęp 2022-05-31]. (ros.).
  4. ↑ Overy 2009 ↓, s. 168.
  5. ↑ Battle of Stalingrad. History Channel. [dostęp 2022-05-31]. (ang.).
  6. ↑ Wilhelm Adam, Otto Ruhle: With Paulus at Stalingrad. Barnsley: Pen & Sword Books Ltd., 2015, s. 80. ISBN 978-1-47383-386-9. (ang.).
  7. ↑ Antony Beevor: Stalingrad. London: Viking, 1998, s. 128, 129. ISBN 978-0-14-103240-5. (ang.).
  8. ↑ William Craig: Enemy at the Gates: The Battle for Stalingrad. New York: Penguin Books, 1973, s. 90, 91. ISBN 0-14-200000-0. (ang.).
  9. ↑ Antony Beevor: Berlin 1945 Upadek. Kraków: Znak, 2010, s. 474. ISBN 978-83-240-1380-7.
  10. ↑ Langer 2008 ↓, s. 184.
  11. ↑ Odznaczenia polskie dla marszałków i generałów Armii Radzieckiej [w:] "Trybuna Robotnicza", nr 46, 23 lutego 1968, s. 1

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wasilij_Czujkow&oldid=72361022”