Wasilij Czujkow

Wasilij Iwanowicz Czujkow, ros. Василий Иванович Чуйков (ur. 31 stycznia^?/12 lutego 1900 we wsi Sieriebrianyje Prudy, zm. 18 marca 1982 w Moskwie) – radziecki dowódca wojskowy, marszałek Związku Radzieckiego (1955), dowódca Wojsk Lądowych Armii Radzieckiej i wiceminister obrony ZSRR (1960–1964), szef Obrony Cywilnej ZSRR (1964–1972), członek Komitetu Centralnego KPZR, deputowany do Rady Najwyższej ZSRR 2. kadencji (1946–1949), dwukrotny Bohater Związku Radzieckiego (1944, 1945).

Wasilij Iwanowicz Czujkow Василий Иванович Чуйков
Marszałek Związku Radzieckiego
Data i miejsce urodzenia	12 lutego 1900 Sieriebrianyje Prudy
Data i miejsce śmierci	18 marca 1982 Moskwa
Przebieg służby
Lata służby	1918–1972
Siły zbrojne	Armia Czerwona
Stanowiska	d-ca: 64 i 62 Armii, 8 Gwardyjskiej Armii, Kijowskiego Okręgu Wojskowego, d-ca Wojsk Lądowych Armii Radzieckiej, wiceminister obrony ZSRR
Główne wojny i bitwy	wojna domowa w Rosji, wojna polsko-bolszewicka, wojna zimowa z Finlandią, II wojna światowa: bitwa stalingradzka, bitwa o Berlin
Odznaczenia

Grób marsz. Wasilija Czujkowa na Kurhanie Mamaja w Wołgogradzie

Tablica pamiątkowa na terenie Parku Cytadela w Poznaniu

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Urodził się 12 lutego 1900. Wstąpił do Armii Czerwonej w 1918, a do WKP(b) rok później. Podczas wojny domowej szybko awansował, dochodząc do stanowiska dowódcy pułku. Brał udział w wojnie z Polską w 1920 roku jako żołnierz 14 pułku piechoty^{[potrzebny przypis]}.

Okres międzywojenny

W 1925 ukończył Akademię Wojskową im. Michaiła Frunzego, a podczas następnej dekady – Akademię Mechanizacji i Motoryzacji. Od 1932 dowodził kolejno brygadą, korpusem, grupą wojsk, 4 Armią.

II wojna światowa

Na czele dowodzonej przez siebie 4 Armii wkroczył we wrześniu 1939 na tereny Polski. Następnie jako dowódca 9 Armii brał udział w wojnie radziecko-fińskiej.

W latach 1940–1942 pełnił funkcję attaché wojskowego w Chinach i doradcy Czang Kaj-szeka. W marcu 1942 został odwołany do kraju, a następnie skierowany na południe ZSRR, gdzie w maju mianowano go dowódcą 1 Armii Rezerwowej, którą wkrótce przemianowano na 64 Armię. Latem 1942 armia ta toczyła ciężkie walki obronne na przedpolach Stalingradu, a po zepchnięciu przez Niemców do samego miasta odpowiadała za obronę jego południowej części. We wrześniu 1942 został dowódcą 62 Armii, najważniejszej w strukturze obrony Stalingradu. Pod jego dowództwem armia ta, choć ponosiła ciężkie straty i była stale spychana, mając za sobą jedynie Wołgę, wytrwała w obronie aż do listopada 1942^{[potrzebny przypis]}.

Generał Czujkow okazał się zdecydowanym dowódcą, który najpierw pozbierał rozproszone oddziały powierzonej sobie 62 Armii, opanował panujące w nich rozprzężenie i objawy paniki, a następnie przekształcił je w jednostki, które podczas długich miesięcy walk toczonych pod ogromnym naporem wojsk niemieckich zaskakiwały determinacją i poświęceniem^{[potrzebny przypis]}.

Szybko uczył się zasad walki w mieście, z dużą pomysłowością podsuwając swoim dowódcom i żołnierzom rozwiązanie, które pomagały im opierać się przewadze wroga w powietrzu (trzymanie linii obronnych jak najbliżej linii nieprzyjaciela), zmuszać go do wyniszczającej walki na małym terenie (organizowanie izolowanych punktów obrony i grup szturmowych często atakujących po utracie poszczególnych obiektów). Utrzymywaniem swojego punktu dowodzenia bardzo blisko pierwszej linii frontu i częstym odwiedzaniem swoich oddziałów liniowych na ich pozycjach bojowych zaskarbił sobie szacunek własnych żołnierzy, choć – wzorem innych dowódców Armii Czerwonej – poświęcał ich życie z dużą łatwością. Dzięki temu, że udało mu się utrzymać w Stalingradzie aż do rozpoczęcia operacji „Uran” i „Saturn”, przyczynił się do powodzenia ofensywy Armii Czerwonej, prowadzącej do rozbicia wojsk rumuńskich, węgierskich i włoskich nad Donem oraz okrążenia 6 Armii gen. Friedricha Paulusa w rejonie bronionego przez siebie miasta^{[potrzebny przypis]}.

Po zwycięstwie stalingradzkim jego armia otrzymała honorowe miano gwardyjskiej, stając się 8 Gwardyjską Armią. Na jej czele brał udział w bitwie o Dniepr i wyzwoleniu prawobrzeżnej Ukrainy. Latem 1944, w składzie 1 Frontu Białoruskiego, nadal na czele 8 GwA, przekroczył Bug i zajął Lublin, a później walczył m.in. w zdobyciu Łodzi (19 stycznia 1945) i Poznania (23 lutego 1945). W kwietniu i maju 1945 wraz ze swoją armią brał udział w walkach o Berlin. Czujkow 2 maja 1945 przyjął kapitulację gen. Helmuta Weidlinga, dowódcy garnizonu Berlina.

Okres powojenny

W latach 1945–1946 był szefem oddziału SMAD (Radzieckiej Administracji Wojskowej w Niemczech) w Turyngii, później jej komendantem. W latach 1949–1953 dowodził wojskami radzieckimi na terenie wschodnich Niemiec (od października 1949 w NRD), pełniąc jednocześnie funkcję szefa Radzieckiej Komisji Kontroli w Niemczech (SKK) i nadzorując odbiór reparacji wojennych na rzecz ZSRR (Kolonne).

W 1953 objął dowództwo Kijowskiego Okręgu Wojskowego, co oznaczało załamanie kariery. W 1955 został awansowany do stopnia marszałka Związku Radzieckiego. W 1960 powołano go na dowódcę Wojsk Lądowych Armii Radzieckiej i wiceministra obrony ZSRR.

W 1964 jego kariera wojskowa załamała się ponownie, gdy objął mało prestiżowe stanowisko szefa Obrony Cywilnej Związku Radzieckiego. Funkcję tę pełnił aż do przejścia na emeryturę w 1972. W latach 1961–1982 był też członkiem KC KPZR.

Zmarł 18 marca 1982 w Moskwie. Zgodnie z jego wolą, został pochowany w Wołgogradzie. Mogiła marsz. Wasilija Czujkowa znajduje się u stóp pomnika Matki Ojczyzny na Kurhanie Mamaja.

Awanse

• kombrig (1935)
• komdyw (23 lipca 1938)
• komkor (9 lutego 1939)
• generał porucznik (4 czerwca 1940)
• generał pułkownik (27 października 1943)
• generał armii (12 listopada 1948)
• marszałek Związku Radzieckiego (11 marca 1955)

Odznaczenia

• Medal „Złota Gwiazda” Bohatera Związku Radzieckiego – dwukrotnie (19 marca 1944, 6 kwietnia 1945)
• Order Lenina – dziewięciokrotnie (1943, 1944, 1945, 1950, 1960, 1970, 1975, 1978, 1980)
• Order Rewolucji Październikowej (1968)
• Order Czerwonego Sztandaru – czterokrotnie (1920, 1925, 1944, 1948)
• Order Suworowa I klasy – trzykrotnie (1943, 1944, 1945)
• Order Czerwonej Gwiazdy (1940)
• Medal 100-lecia urodzin Lenina
• Medal „Za obronę Stalingradu”
• Medal „Za wyzwolenie Warszawy”
• Medal za Zdobycie Berlina
• Medal „Za zwycięstwo nad Niemcami w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” (ZSRR)
• Medal jubileuszowy „Dwadzieścia lat Zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”
• Medal 30-lecia Zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945
• Medal Weterana Sił Zbrojnych ZSRR
• Medal jubileuszowy „XX lat Robotniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej”
• Medal jubileuszowy „30 lat Armii Radzieckiej i Floty”
• Medal jubileuszowy „40 lat Sił Zbrojnych ZSRR”
• Medal jubileuszowy „50 lat Sił Zbrojnych ZSRR”
• Medal jubileuszowy „60 lat Sił Zbrojnych ZSRR”
• Honorowa Broń ze Złotym Godłem Państwowym ZSRR (1968)
• Order Suche Batora (Mongolia)
• Złoty Order Zasług dla Ojczyzny – dwukrotnie (NRD)
• Order „Złota Gwiazda Przyjaźni między Narodami” (NRD)
• Krzyż Złoty Orderu Wojennego Virtuti Militari (Polska)
• Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (Polska)
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (Polska)
• Order Krzyża Grunwaldu II klasy (Polska)
• Krzyż „Za zasługi bojowe” (USA)

Bibliografia

• BolesławB. Potyrała BolesławB., HieronimH. Szczegóła HieronimH., Czerwoni marszałkowie. Elita Armii Radzieckiej 1935-1991, Zielona Góra: Wyd. WSP im. Tadeusza Kotarbińskiego, 1997, ISBN 83-86832-23-1, OCLC 835148265 .
• BolesławB. Potyrała BolesławB., WładysławW. Szlufik WładysławW., Who is who? Trzygwiazdkowi generałowie i admirałowie radzieckich sił zbrojnych z lat 1940–1991, Częstochowa: WSP, 2001, ISBN 83-7098-662-5, OCLC 831020923 .
• Antony Beevor – Stalingrad, Wyd. SIW Znak, Kraków 2008, ​ISBN 978-83-240-0979-4​.
• Encyklopedia II Wojny światowej: Wielkie Bitwy, Polskie Media Amer.Com S.A., nr 59, s. 6, ​ISBN 978-83-252-0225-5​.
• Słownik biograficzny marszałków Związku Radzieckiego, t. I, Koszalin 2004
• Mała Encyklopedia Wojskowa, t. I, Wyd. MON, Warszawa 1971
• Encyklopedia II wojny światowej, Wyd. MON, Warszawa 1975
• (ros.) W. Jegorszyn – Feldmarszałkowie i marszałkowie, Moskwa 2000
• (ros.) K. Zalesskij – Imperium Stalina. Biograficzny słownik encyklopedyczny, Moskwa 2000
• (ros.) Radziecka Encyklopedia Wojskowa, Moskwa
• (ros.) Wielka Encyklopedia Radziecka, t. 29, s. 251, Moskwa 1969-1978
• (ros.) Wojskowy słownik encyklopedyczny, Moskwa 1986
• Василий Иванович Чуйков – Герои страны (ros.)
• Василий Иванович Чуйков – Проект ХРОНОС (ros.)
• Wyżsi dowódcy Związku Radzieckiego (ros.)