Wasilij Nikiforow
Wasilij Wasiljewicz Nikiforow, piszący pod pseudonimem Kiulumniur, Wasin, Jakut[1] (ur. 18 maja 1866 w ułusie diupsiunskim, zm. 15 września 1928 w Nowosybirsku) – jakucki poeta, badacz etnografii Jakucji i działacz społeczny.
Życiorys edytuj
Wczesna działalność edytuj
We wczesnym dzieciństwie stracił ojca i był wychowywany przez Daniiła Ochłopkowa, pisarza ułusu, z którego pochodził Nikiforow[1]. Ukończył progimnazjum w Jakucku, a następnie w trybie zaocznym ukończył studia prawnicze[2]. Kształcił się również pod kierunkiem zesłańców politycznych, m.in. narodnik i lekarz A. Sipowicz uczył go zawodu felczera[1].
Od początku lat 90. XX wieku był starostą swojego ułusu[2]. Na tym stanowisku prowadził działalność kulturalną i oświatową, organizując budowę nowych obiektów według rosyjskich wzorców, a w 1893 otwierając, za własne fundusze, szkołę cerkiewno-parafialną, walczył z pijaństwem i grą w karty[1]. W latach 1894-1896 wziął udział w zorganizowanej przez Rosyjską Akademię Nauk ekspedycji, której celem było badanie kultury ludowej i sposobu życia rdzennych ludów północno-wschodniej Azji. Przy użyciu zgromadzonego materiału napisał pracę poświęconą życiu rodzinnemu Jakutów (zaginęła[1]). W 1896 organizował udział Jakutów w pierwszej w Rosji wystawie artystyczno-przemysłowej w Niżnym Nowogrodzie[2]. Od tego samego roku był zatrudniony w komitecie statystycznym w Jakucku[2].
Wspólnie z zesłańcem E. Piekarskim opracowywał słownik języka jakuckiego, przekładał na język rosyjski ludowe pieśni jakuckie[1]. W 1897 był wśród organizatorów biblioteki naukowej w Jakucku[1]. Pod wpływem wydarzeń rewolucji r. 1905 założył Związek Jakutów, który został uznany przez władze carskie za organizację wywrotową. Dziesięciu członków kierownictwa organizacji zostało aresztowanych; Nikiforow przebywał w więzieniu przez półtora roku. W tym okresie napisał dramat "Manczary", opowiadający o legendarnym rozbójniku- bohaterze Jakutów[1].
1907-1917 edytuj
Po odzyskaniu wolności w 1907 podjął współpracę z pismami redagowanymi w Jakucji przez zesłańców politycznych, pisząc m.in. w języku jakuckim. W 1908 brał udział w utworzeniu w Jakucku stowarzyszenia zajmującego się rozpowszechnianiem książek wśród ludności, za co ponownie był represjonowany. Pięć lat później zorganizował zjazd ludności nierosyjskiej Jakucji i został na nim wybrany na jednego z delegatów na uroczystości 300-lecia rządów Romanowów w Rosji. Delegaci przedstawili rządowi carskiemu postulaty polityczne i społeczne Jakutów, m.in. wyznaczenie przedstawiciela tej ludności w Dumie Państwowej, ustanowienie systemu ziemstw, doprowadzenie linii kolejowych i budowy szkół. Większość tych żądań została zignorowana[1]. W 1914 Nikiforow ponownie występował publicznie w Petersburgu na I wszechrosyjskim zjeździe ds. oświaty ludowej, apelując o otwarcie seminarium nauczycielskiego w Jakucku. Nie przerywał działalności literackiej i przekładowej, publikując swoje teksty w jakuckiej i syberyjskiej prasie, a także tłumacząc na język jakucki sztuki Gogola (Rewizor, Ożenek) i Tołstoja (Władza ciemnoty)[1].
Po 1917 edytuj
Sceptycznie odniósł się do rewolucji lutowej, w marcu 1917 wezwał Jakutów do ostrożności i pokojowego postępowania. Przyjął jednak stanowisko przewodniczącego zarządu ziemstw w Jakucji; w tym charakterze otworzył na jej terenie szereg szkół. Od stycznia 1919 współpracował z Kołczakiem, którego poznał jeszcze przed rewolucją. Został aresztowany po zwycięstwie bolszewików w Jakucji. Stracił dotychczasowe stanowisko, lecz dzięki amnestii, którą uzyskał dzięki bolszewickiemu działaczowi Samuiłowi Czudnowskiemu, został zwolniony z aresztu i skierowany do pracy w syberyjskim oddziale Ludowego Komisariatu ds. Narodowości w Nowosybirsku. W kolejnych latach pisał artykuły poświęcone znaczeniu rosyjskich zesłańców na Syberię dla rozwoju kultury Jakutów. Coraz wyraźniej zarzucał aktywność literacką na rzecz naukowego opisywania zwyczajów i gospodarki Jakucji[1]. W kwietniu 1924 został sekretarzem sekcji jakuckiej w Centralnym Wydawnictwie Wschodnim, działał także w Międzynarodowym Stowarzyszeniu Pisarzy Proletariackich[1].
W kwietniu 1925 został przyjęty do Akademii Nauk Rosyjskiej Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Radzieckiej w celu wzięcia udziału w pięcioletnim projekcie badawczym dotyczącym Jakucji. Przez kolejny rok objeżdżał część regionu, zbierając informacje etnograficzne i demograficzne. W 1927, gdy wracał do Jakucka z Leningradu, gdzie pracował nad zebranymi materiałami, został aresztowany i oskarżony o niepowiadomienie odpowiednich organów o spisku kontrrewolucyjnym. W 1928 kolegium OGPU skazało go na karę śmierci, którą zamieniono następnie na 10 lat łagru. Nikiforow zmarł w więzieniu jeszcze w tym samym roku[1]. Część jego spuścizny naukowej i literackiej zaginęła. Został pośmiertnie zrehabilitowany[2].