Wawrzyniec Teisseyre

polski geolog

Wawrzyniec Teisseyre, właśc. Karol Wawrzyniec de Teisseyre (ur. 10 sierpnia 1860 w Krakowie, zm. 2 kwietnia 1939 we Lwowie) – polski geolog, tektonik, kartograf[1].

Wawrzyniec Teisseyre
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

10 sierpnia 1860
Kraków

Data i miejsce śmierci

2 kwietnia 1939
Lwów

profesor nauk geologicznych
Alma Mater

Uniwersytet Wiedeński

Doktorat

1885
Uniwersytet Wiedeński

Habilitacja

31 lipca 1891
Uniwersytet Lwowski

Profesura

1925

Polska Akademia Umiejętności
Status

członek krajowy czynny

Uczelnia

Uniwersytet Jagielloński
Państwowy Instytut Geologiczny
Politechnika Lwowska

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Oficer Orderu Korony Rumunii

Życiorys edytuj

Pradziadek Teisseyre'a był kapitanem gwardii króla Francji Ludwika XVI, który za wierność królowi został ścięty przez jakobinów podczas rewolucji francuskiej. Wdowa po nim w 1795 przybyła do Krakowa, gdzie rodzina de Teisseyre w kolejnym pokoleniu się spolonizowała[2].

Wawrzyniec Teisseyre urodził się w rodzinie Henryka i Julii z Węgierskich[3]. Naukę rozpoczął w Krakowie, następnie w latach 1871–1874 kontynuował w C.K. Gimnazjum im. Franciszka Józefa we Lwowie[4], potem w C.K. I Gimnazjum w Tarnopolu, gdzie zdał maturę w 1878 (w jednej klasie z nim uczyli się m.in. hr. Michał Baworowski, Jewhen Ołesnycki[5]). W latach 1878–1883 studiował geologię i paleontologię na uniwersytecie w Wiedniu, gdzie uzyskał absolutorium[6]. Studiował także w Akademii Górniczej w Leoben. Po uzyskaniu absolutorium najął się jako wolontariusz w Instytucie Geologicznym w Wiedniu. W roku 1885 otrzymał stopień doktora z geologii i paleontologii na uniwersytecie w Wiedniu.

Następnie został asystentem na Uniwersytecie Jagiellońskim przy Katedrze Geologii i Paleontologii. Był członkiem Komisji Fizjograficznej Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie. Wykonywał prace geologiczne na terenie Podola[7]. Podjął uzupełniające studia w Szwajcarii, Niemczech i Francji. Dnia 31 lipca 1891 roku uzyskał stopień doktora habilitowanego paleontologii na Uniwersytecie Lwowskim i został na nim zatrudniony jako docent prywatny. W 1907 roku również uzyskał habilitację z geologii. W latach 1891–1895 pracował jako suplent[8] szkoły realnej najpierw we Lwowie, a potem w Krakowie[7]. W latach 80. XIX wieku odbył podróż naukową do środkowej Rosji, gdzie badał nowo odkryte złoża węgla. W 1909 roku został profesorem nadzwyczajnym. W latach 1919–1923 zajmował stanowisko wicedyrektora w Państwowym Instytucie Geologicznym. W 1925 roku został profesorem zwyczajnym geologii i paleontologii na Politechnice Lwowskiej[7]. W 1933 został przeniesiony w stan spoczynku.

Zasługi prof. Teisseyre’a dla rozwoju polskiego przemysłu naftowego zostały nagrodzone 12 kwietnia 1933 członkostwem honorowym Stowarzyszenia Polskich Geologów Naftowych. W dniu 27 września 1935 na wniosek senatu Politechniki we Lwowie prezydent Ignacy Mościcki nadał mu tytuł profesora honorowego tejże Politechniki na Wydziale Inżynierii Lądowej i Wodnej. W latach 1928–1939 zasiadał w Komitecie Rzeczoznawców półpaństwowej firmy Pionier, której celem były prace poszukiwawcze złóż surowców bitumicznych w Karpatach i na Podkarpaciu.

Wawrzyniec Teisseyre miał trzech synów: Stanisława, Henryka i Andrzeja.

Pochowany został na cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.

 
Napis pro memoria na grobie rodzinnym na Cmentarzu Grabiszyńskim we Wrocławiu

Działalność naukowa edytuj

Do głównych osiągnięć W. Teisseyre’a jako pracownika Komisji Naftowej należały prace prowadzone w latach 1896–1910 nad rozpoznaniem i udostępnieniem największych znanych ówcześnie europejskich złóż ropy naftowej w Rumunii. Opublikował jednocześnie prace z zakresu paleontologii, tektoniki, kartografii oraz budowy geologicznej złóż naftowych. W części źródeł wymieniany jest jako współodkrywca złóż ropy naftowej w Rumunii[1][9].

 
Grobowiec rodziny Teisseyre na cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie

Oprócz tego w 1893 rozpoznał przebieg i charakter wielkiej strefy rozłamowej oddzielającej platformę wschodnioeuropejską od zachodnioeuropejskiej na odcinku Morze CzarneBałtyk. Po potwierdzeniu na początku XX wieku przez Tornquista, otrzymała nazwę strefy Teisseyre’a-Tornquista (w literaturze zachodniej często zapisywana odwrotnie lub z pominięciem polskiego odkrywcy). Jest uznawana za jeden z najważniejszych elementów tektonicznych Europy.

Po powrocie do kraju kontynuował badania Karpat i wydał serię publikacji na temat ich struktury geologicznej.

Ordery i odznaczenia edytuj

Publikacje edytuj

  • 1887 – O budowie geologicznej okolicy Tarnopola i Zbaraża, O płaskorzeźbie Podola i jej historii geologicznej.
  • 1891 – O blastoidach i cystoidach i ich znaczeniu naukowym.
  • 1893 – Grzbiet Gołogórsko-Krzemieniecki jako zjawisko ortotektoniczne.
  • 1894 – Ogólne stosunki kryształowe i genetyczne Wyżyny Wschodnio-Galicyjskiej.
  • 1895 – O charakterze fauny kopalnej, miodobarów.
  • 1895 – Sprawozdanie z badań geologicznych przedsiębranych z ramienia wydziału krajowego w okolicy Rohatynia, Przemyśla i Bólski-Mikołajowa.
  • 1907 – O związku w budowie tektonicznej Karpat i ich przedmurza.
  • 1912 – Atlas geologiczny Galicji.
  • 1930 – Homologie podolsko-karpackie w zastosowaniu do badań geofizycznych na Przedgórzu[11].

Przypisy edytuj

  1. a b Grażyna Niemczynow, Jan Burchart, Mały słownik geologiczny, wyd. II, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1966, s. 221.
  2. Andrzej Nowak, Dzieje Polski. Tom 1. Skąd nasz ród., Biały Kruk, s. 15, ISBN 978-83-7553-160-2.
  3. a b Wawrzyniec Teisseyre, MUZEUM GEOLOGICZNE [dostęp 2023-03-24] (pol.).
  4. Józef Białynia Chołodecki, Księga pamiątkowa półwiekowego jubileuszu Gimnazyum im. Franciszka Józefa I. we Lwowie 1858–1908, Lwów 1909, s. 367.
  5. Sprawozdanie C.K. Gimnazjum Tarnopolskiego za rok szkolny 1878. Lwów: 1878, s. 58.
  6. Nieznany, Życiorysy Wawrzyńca Teisseyre.
  7. a b c Joanna Adamska, Karol Wawrzyniec Teisseyre, 15 stycznia 2016.
  8. Suplent to w Galicji zastępca etatowego nauczyciela w szkołach średnich.
  9. B. Teisseyre, Wspomnienie o profesorze Henryku Teisseyre z okazji 50-lecia polskiej eksploracji geologicznej Sudetów, „Acta Univ. Wratisl.” (67), 1998, s. 5–17.
  10. M.P. z 1925 r. nr 262, poz. 1082 „za wybitną działalność naukową”.
  11. Wawrzyniec Teisseyre: Homologie podolsko-karpackie w zastosowaniu do badań geofizycznych na przedgórzu. Warszawa, Borysław, Lwów: 1930.

Linki zewnętrzne edytuj